«ՍԸՐՍՈՔ» ԹԱՆԳԱՐԱՆԻՆ ԳՈՅՈՒԹԻՒՆԸ ԼԻԲԱՆԱՆԻ ՀԱՄԱՐ ՕՐՀՆՈՒԹԻՒՆ Է…
ՄՈՎՍԷՍ ԾԻՐԱՆԻ
Մկրտիչ Մազմանեանի «Զոյգ» խորագրեալ քանդակը` ներկայացուած ցուցահանդէսին
Արդէն իսկ աւանդական դարձած է, Լիբանանի ժամանակակից կերպարուեստի «Սըրսոք» թանգարանին կազմակերպած ամէնամեայ խմբային աշնանային ցուցահանդէսը, որուն բացումը տեղի ունեցաւ 28 յունուարի երեկոյեան «Պիէլ»-ի կից գործող ընդարձակ սրահին մէջ (Կեդրոնական Պէյրութ): Երկար տարիներէ ի վեր Լիբանանի եւ առհասարակ արաբական աշխարհի մէջ կենսական դեր ներկայացնող այս թանգարանին տնօրէնի պաշտօնը կը վարէ արուեստաբան Սիլվիա Աճեմեան:
Այս տարի 229 կերպարուեստագէտներու կողմէ դատական կազմին ներկայացուած են 465 ստեղծագործութիւններ, որոնցմէ ցուցադրութեան արժանացած են 98 արուեստագէտներու 120 գործեր:
«Սըրսոք» թանգարանի այս տարուան մրցանակը շնորհուած է քանդակագործ Րաֆֆի Թոքաթլեանին, երիտասարդ տաղանդներու տրամադրուած մրցանակը` գեղանկարիչ Ռայա Մազիքիի: Յատուկ յիշատակութեան արժանացած են Մէյ Ապպուտ եւ Ժապր-Ժուրատինի, իսկ երեք մահացած գեղանկարիչներու (Իսիս Նասսար, Մարիօ Սապա եւ Թորոս Տէր Յակոբեան) յատկացուած են յիշատակութեան մեծարանքի անկիւններ: Երեքն ալ տաղանդաւոր արուեստագէտներ եւ կորուստ` Լիբանանի համար, սակայն Թորոս Տէր Յակոբեան կը տարբերի միւսներէն, որովհետեւ ան ժամանակակից արտակեդրոն եւ դիւրին արուեստի շարժումներէն հեռու մնացած է իբրեւ արհեստավարժ-տպաւորապաշտ գեղանկարիչ: Դժբախտաբար ամբողջ աշխարհին մէջ այսօր քիչեր միայն ունին անոր վրձնահարուածի թեթեւութիւնն ու արհեստավարժի վարպետութիւնը:
Մեծարանք Թորոս Տէր Յակոբեանի. անոր յատկացուած պատը, որուն կողքին` Զաւէն Խտըշեան
Եթէ այս ցուցահանդէսը կ՛արտացոլացնէ լիբանանեան կերպարուեստի ամբողջական դէմքը, ապա ցուցադրուած երկու ստեղծագործութիւններ կը հաստատեն, թէ ան ցարդ կը մնայ ջրանկարիչներու լաւագոյնը` Լիբանանի մէջ: Ինչպէս «Սըրսոք» թանգարանի կազմակերպած նախկին նմանօրինակ ցուցահանդէսները կը վկայեն, այս տարի եւս Լիբանանի կերպարուեստագէտներէն շատեր իրենց որակով համարձակ ու արտակեդրոն դրսեւորումներով չեն զիջիր միջազգային նորարարական-ժամանակակից շարժումներուն, սակայն դժբախտաբար բան մըն ալ չեն աւելցներ անոնց վրայ, որովհետեւ անոնց մեծամասնութիւնը փոխանակ իրենց ներշնչումները ստանան սեփական հողէն ու արեւելեան հարուստ մշակոյթներէն` կ՛իյնան արեւմտեան ազդեցութիւններու տակ, մնալով անոնց շուքին մէջ: Սակայն բարեբախտութիւն է, որ ոմանք` գիտակից այս երեւոյթին, կը փորձեն ձերբազատիլ ու ստեղծել յղացքային սեփական արտայայտչաձեւերը, ինչպէս` Մարիօ Սապա-Ֆլաւիա Քոտսի եւ կամ` Ռայա Մազիքի: Այս առումով թէեւ կային կերպարուեստագէտներ, որոնք ժամանակակից ըլլալով հանդերձ, կը կրէին արեւելեան մշակութային դրոշմ եւ կը ձգտին դէպի ինքնութիւն, անոնք ալ համեմատաբար նոյնքան տաղանդաւոր արուեստագէտներ են, ինչպէս` Ժերար Աւետիսեան, Ռաուֆ Ռիֆայի եւ կամ Ահլամ Ապաս: Իսկ ստեղծագործական առանձին քանդակագործութիւններ կրնանք առանձնացնել Զաւէն Խտըշեանի, Մկրտիչ Մազմանեանի եւ Րաֆֆի Թոքաթլեանի, ինչպէս նաեւ Մոհամետ Ապտալլայի եւ Հինտ Սուֆի գործերը:
Երբ աշխարհի մէջ կերպարուեստը մեծապէս կարեւորուած է ու սերտօրէն առնչուած` նաեւ տնտեսութեան ու քաղաքականութեան հետ, ստիպուած ենք կարկինը եւ չափանիշները լայն բանալու: Փոքր պետութիւններն ու ժողովուրդները որակով միշտ կրնան մրցունակ դառնալ միջազգային արուեստի բեմերու վրայ, իսկ որակը ձեռք բերելու համար նոյնիսկ տաղանդն ու աշխատասիրութիւնը չեն բաւեր, հարկաւոր է անոնց համապատասխան նեցուկ ու քաջալերանք ստանալ պետականօրէն: Մտած ենք քսանմէկերորդ դար, եւ Լիբանանը տակաւին ո՛չ ժամանակակից արուեստի թանգարան ունի եւ ո՛չ ալ իր կերպարուեստը միջազգայնացնելու որեւէ ծրագիր: Այս պատճառով «Սըրսոք» թանգարանը օրհնութիւն մըն է Լիբանանի կերպարուեստի զարգացման համար եւ հարկաւոր է գուրգուրալ անոր վրայ, մա՛նաւանդ օգնել ու օգտուիլ անոր ընձեռած հնարաւորութիւններէն: Ցուցահանդէսը տակաւին բաց պիտի մնայ մինչեւ փետրուարի վերջը: