Մեծարելով Արամ Հայկազն Ու Անոր Գրականութիւնը` Գրագէտ Յակոբ Պալեան Արծարծեց Հայութեան Եւ Հայ Գրականութեան Ցաւերը
Կազմակերպութեամբ Համազգայինի Լիբանանի Շրջանային վարչութեան, երէկ` հինգշաբթի, 8 մարտի երեկոյեան ժամը 8:00-ին, Համազգայինի «Լեւոն Շանթ» կեդրոնի «Գ. եւ Հ. Արմէնեան» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ մեծարանքի երեկոյ` նուիրուած գրագէտ Արամ Հայկազի գրական վաստակին:
Լիբանանահայ գաղութի մշակութասէր հանրութեան մատուցուած այս ձեռնարկին բացումը կատարեց բանաստեղծ Սարգիս Կիրակոսեան, որ Համազգայինի Լիբանանի Շրջանային վարչութեան անունով բարի գալուստ մաղթեց ներկաներուն` սեղմ գիծերու մէջ ներկայացնելով Արամ Հայկազի կենսագրականը:
Բուն անունով Արսէն Չեքեմեան, Արամ Հայկազ ծնած է գրաւեալ Արեւմտեան Հայաստանի Շապին Գարահիսար շրջանը` 1900-ին: 1915-ին մասնակցած է Շապին Գարահիսարի հերոսամարտին: Աւելի ուշ, չորս տարի մնացած է «Քիւրտիստանի լեռներուն մէջ», ուր ապրած իր փորձառութիւնները հետագային համանուն գրական գլուխ գործոցի մը ընդմէջէն փոխանցած է նոր սերունդներուն: «Հեզասահ, անմիջական ջերմութեամբ բաբախող, իր հայ, չին թէ իրլանտացի տիպարներով, հմուտ գրագէտի սուր գրիչ ունէր Արամ Հայկազ», ըսաւ Կիրակոսեան` նշելով, որ եղբօրը` Հայկազի անունը վերցնելով, Արամ Հայկազ, կը յատկանշուի իր անմիջական շրջապատը շնչաւորող մտաւորական գրագէտի ոճով: Ապա ան ներկայացուց օրուան գեղարուեստական յայտագիրը:
Այնուհետեւ դաշնակի վրայ ելոյթ ունեցաւ Բալիկ Լատոյեան` նուագելով Արամ Խաչատուրեանի «Վաղարշապատ»-ը: Անոր յաջորդեց Սիլվա Քիւրքճեան, որ Արամ Հայկազի «Ապրէք երեխէք»-ի ընթերցումով հմայեց ներկաները` զանոնք հոգեպէս փոխադրելով Արամ Հայկազի ապրած աշխարհը: Ապա Մարինէ Հալաճեան, Գէորգ Քէշիշեան ու Սարգիս Հալաճեան եռեակը ելոյթ ունեցան սրինգի, ջութակի եւ դաշնակի վրայ` սոյն ձեռնարկին տալով մշակութային շունչ ու ոգի:
Օրուան բանախօսը` «Բագին» գրական հանդէսի խմբագիր, մտաւորական, գրագէտ, կրթական մշակ Յակոբ Պալեան նախքան իր խօսքը դիտել տուաւ նման ու առհասարակ մշակութային ձեռնարկներու ներկաներու թիւին նուազումը` զայն նկատելով վտանգաւոր երեւոյթ: Արամ Հայկազի, ինչպէս նաեւ Եդուարդ Պոյաճեանի ու այլ գրողներու նշումով եւ անոնցմէ մէջբերումներ կատարելով Պալեան մտահոգութիւն յայտնեց յատկապէս նոր սերունդին մօտ նկատուող ընթերցումի հետաքրքրութեան նահանջին գծով` հարց տալով, թէ այսօր ի՞նչ համեմատութեամբ կը կարդացուին Արամ Հայկազի գործերը: Ան յաճախակի մէջբերումներ ընթերցելով վեր առաւ Արամ Հայկազի գրական արժանիքները` ընդգծելով, որ ան պարզ ոճով վկայութիւն է ապրուած ճակատագրի մը, որ անձէն անդին ազգի՛ մը ճակատագիրն է: «Հիմա որ արտաքին թշնամի չկայ, ո՞վ կրնայ արգելք հանդիսանալ, որ մենք տէր ըլլանք մեր ժառանգութեան ու զայն փոխանցենք նոր սերունդին», հարց տուաւ բանախօսը: Ան յայտնեց, որ Արամ Հայկազի գրականութիւնը տեղահանութեան, գոյապայքարի, բրտօրէն ապրուած արկածախնդրութիւններու պատում է, հարցականի ձեւով թելադրելով զանոնք կարդալ ՄԱԿ-ի ամպիոններէն… «Արամ Հայկազի գրականութիւնը պատումի ոճը ապրող պարզ տիպարներու ներկայացում է եւ ոչ թէ Կղէոպատրայի կամ Օգոստոս կայսեր մասին է», ընդգծեց Յակոբ Պալեան, որ շուրջ մէկ ժամ տեւած իր խօսքին մէջ առաւելաբար արծարծեց հայութեան ու յատկապէս հայ գրականութեան ցաւերը, իմա` ընթերցանութեան ու ազգային անցեալը պատկերացնող գրականութեան գծով հետաքրքրութեան պակասը, մասնաւորաբար նոր սերունդին մօտ:
«Արամ Հայկազի գրականութիւնը կը պատմէ շարունակուող կեանքը, հոն կայ կեանքի աւիշը… Համեստութիւնը սրամտութեամբ կը դիմագրաւէ ան: Կեանքէն վրէժ լուծելու թափով գրած է ան: Առանց ճառ խօսելու մարդկային «հիւմանիստ» ու սրամիտ «հիւմըր»-ով գրելու շնորհ ունէր ան: Անոր տիպարներուն ընդմէջէն կը նկատենք մարդը, հա՛յ մարդը, կեանքը ժպիտով դիմաւորելու տաղանդը», ընդգծեց Յակոբ Պալեան` հարց տալով, թէ ի՞նչ (գրականութիւն) պիտի պահենք ու կտակենք նոր սերունդին…