ԱՐՈՒԵՍՏԸ ԿՐՆԱՅ ԱԶԳԱՅԻՆ ԸԼԼԱԼ, ՍԱԿԱՅՆ ԱԶԳՈՒԹԻՒՆ ՉԻ ՃԱՆՉՆԱՐ

Մովսէս Հերկէլեան հարցազրոյցի պահուն

 

Խանդավառուած անցնող տարուան յաջողութենէն, այս տարի եւս «Նոազ Արք» կը մասնակցի «ArtMonaco՛11» միջազգային ցուցահանդէսին, որ տեղի պիտի ունենայ մարտի վերջաւորութեան, իշխանական Կրիմալտի Ֆորումին մէջ: Այս առիթով հանդիպում-զրոյց մը ունեցանք «Նոազ Արք» ցուցասրահի տէր եւ տնօրէն դոկտ. Մովսէս Հերկելեանի հետ, զոր կու տանք ստորեւ:

Հ.- Անցեալ տարի դուք մասնակցեցաք «ArtMonaco՛11» միջազգային ցուցահանդէսին, ուր այլ նուաճումներու զուգահեռ, իբրեւ արուեստաբան, պայմանագիր մը ստորագրեցիք «Լիւքս իմմօ» արուեստի ամսաթերթին հետ: Նախ` ինչպէ՞ս տեղի ունեցաւ այս մէկը եւ, ապա, լաւ կ՛ըլլար, որ որոշ գաղափար մը տայիք այս մեծազդեցիկ ամսաթերթին բնոյթին եւ առաքելութեան մասին:

Պ.- Նիւ Եորքի մէջ հրատարակուող «Ֆայն Արթ» արուեստի պարբերականը կը բաժնուի նաեւ աշխարհի որեւէ երկրի մէջ կազմակերպուած միջազգային ցուցահանդէսներու ընթացքին: Այս արուեստի հրատարակութիւնը նախատեսուած է առաւելաբար արուեստագէտներու, ցուցասրահի տէրերու, լրագրողներու եւ արուեստասէրներու համար: «Լիւքս Իմմօ» արուեստի ամսաթերթի գլխաւոր խմբագիր Տէյվիտ Տիւպուա, որ կարդացած էր «Ֆայն Արթ»ի մէջ հրատարակուած մէկ յօդուածս, այցելեց մեր տաղաւարը, ուզեց ծանօթանալ  եւ առաջարկեց, որ աշխատակցիմ նաեւ իր թերթին:

 

Հ.- Ինչո՞ւ յատկապէս ձեզ ընտրած էր:

Պ.- «Ֆայն Արթ»ի  մէջի յօդուածս ներկայացուած էր իբրեւ այդ համարի կարեւորագոյնը, որ կը նշանակէ, թէ տարբեր որակ մը ունի եւ նորութիւն մը կը պարունակէ իր մէջ:

 Հ.- Ի՞նչ նորութիւն:

Պ.- Նախ` Վահրամի արուեստը տարբեր է միւսներէն, եւ ապա իմ կողմէս զայն վերլուծելու եւ մեկնաբանելու կերպը եւս իւրայատուկ է եւ ուսանելի: Ուսանելի, որովհետեւ նախկին խորհրդային երկիրներու արուեստը կու գայ կացութաձեւի մը լեզուամտածողութենէն, եւ ապա զայն մեկնաբանելու համար շատ կարեւոր է ճանչնալ, թէ՛ խորհրդային կեանքը եւ թէ՛ խորհրդային բռնատիրութեան փլուզման հոգեբանական դրդապատճառները: Իսկ այս մէկը հարկաւոր է առնչել առհասարակ արուեստի եւ մասնաւորաբար յետխորհրդային ստեղծագործողի անհեթեթ մտայղացումներուն հետ:

 Հ.- Կարծէք թէ մենք սկսանք հեռանալ մեր նիւթէն:

Պ.- Լա՛ւ, ուրեմն, արուեստը վերլուծելու իմ տեսանկիւնս եւ զայն ներկայացնելու կերպս տարբեր եւ հետաքրքրական էր իրենց համար: Այդ պատճառով ալ երկու տարուան  աշխատակցութեան բաց պայմանագիր մը ստորագրեցինք, որ երկկողմանիօրէն գոհ մնալու պարագային, ինքնաբերաբար նորոգուած պիտի համարուի:

 Հ.- Իսկ «Լիւքս Իմմօ»ի կարեւորութիւնը ինչի՞ մէջ կը տեսնէք:

Պ.- Այս թերթը կը հրատարակուի չորս լեզուներով (անգլերէն, ֆրանսերէն, իտալերէն եւ ռուսերէն), եւ ապա, արուեստի զուգահեռ, անոնք կը գործակցին ու կը ծանուցեն աշխարհի ամէնէն ճոխ ու կատարելագործուած հանգստատուներն ու պանդոկները: Կը բաժնուի քսաներեք երկիրներու երեք հարիւր եօթանասուն քաղաքներու մէջ: Ունի շուրջ երկուքուկէս միլիոն ընթերցող: Այս թիւերը բան մը չե՞ն ըսեր:

 Հ.- Ի հարկէ, բաւականին հսկայ կազմակերպութիւն մը կը թուի ըլլալ, մէկ տարուան մէջ կարելի՞ է այսքան ընդարձակածաւալ հեղինակութիւն ձեռք բերել:

Պ.- Այս բոլորը կարելի է ստուգել եւ կապ պահել խմբագրութեան հետ` այցելելով www.luxe-immo.com կայքէջքը:

 

Արա Ազատի գործերէն

Հ.- Որքան գիտեմ, «Լիւքս Իմմօ»ի մէջ հրատարակուած ձեր վերջին երկու յօդուածները Վահրամ Դաւթեանի եւ Սուրէն Ոսկանեանի մասին են, միայն հա՞յ կերպարուեստագէտներ կը ներկայացնէք:

Պ.- Առաւելաբար` հայ եւ ռուս արուեստագէտներ, սակայն բացառուած չէ, որ իմ գնահատած այլ արուեստագէտներու մասին եւս գրեմ: Արդէն իսկ պատուէր մը ունիմ Ճէյն Սէյմուրէն, որուն «ծաղիկներու դիմանկարներ»ը շարքը բարձր կը գնահատեմ:

 Հ.- Այս բոլորը հասկնալի են, սակայն ինչպէ՞ս կրցած էք նմանօրինակ պայմանագիր կնքելու նաեւ «Ֆայն Արթ»ի հետ:

Պ.- 2002 թուականէն սկսեալ, գրեթէ ամէն տարի «Նոազ Արք»ը կը մասնակցի Նիւ Եորքի  «Ժաքոպ Ժաւիթց» կեդրոնին մէջ «Արթ Էքսփօ»ներուն: Տրուած ըլլալով, որ մեր ցուցադրած արուեստը իր որակով եւ յատկապէս բնոյթով կը տարբերի միւսներէն, արուեստի հրատարակութիւններն ու առհասարակ «միտիան»  կը հետաքրքրուին մեզմով: «Ֆայն Արթ»էն առաջ իմ եւ կնոջս` Էլոյին հետ տեղի ունեցած են կարգ մը հարցազրոյցներ «Արթ Ուըրլտ Նիուզ», «Արթ Պիզնըս Նիուզ» եւ նմանօրինակ այլ արուեստի հրատարակութիւններու, ինչպէս նաեւ հեռատեսիլի կայաններու կողմէ: «Ֆայն Արթ»ի գլխաւոր խմբագիր Վիքթըր Ֆորպս եկաւ եւ ծանօթացաւ հետս` հարցազրոյցի համար. սակայն, երբ քիչ մը երկար զրուցեցինք արուեստի շուրջ, ան ըսաւ, որ կը նախընտրէ, որ  հարցազրոյցի փոխարէն, առանձին յօդուած գրեմ: Այսպիսով, առաջին յօդուածիս հրատարակուելէն ետք, իբրեւ մնայուն աշխատակից, շահաւէտ եւ բաց պայմանագիր մը կնքեցինք «Ֆայն Արթ»ի հետ:

 Հ.- Բացի յիշեալ արուեստի երկու միջազգային հրատարակութիւններէն, այլ օտար թերթերու աշխատակցա՞ծ էք:

Պ.- Շուրջ տարիէ մը ի վեր կ՛աշխատակցիմ «Մանտէյ Մորնինկ» լիբանանեան անգլիատառ շաբաթաթերթին. այդ յօդուածներս երբեմն կը թարգմանուին ֆրանսերէնի եւ նոյնութեամբ կ՛արտատպուին նաեւ «Լա Ռիվիու Տիւ Լիպան»ի մէջ:

 Հ.- Ոեւէ կերպարուեստագէտ կամ գեղանկարիչ կրնա՞յ մասնակցիլ Մոնաքօ՛11-ի նման միջազգային տօնավաճառներու:

Պ.- Ո՛չ, նախ, Մոնաքօ՛11-ի նման մեծ հեղինակութիւն վայելող միջազգային ցուցահանդէսները կը կազմակերպուին միայն ցուցասրահներու համար: Իսկ տուեալ պարագային, Մոնաքօ՛11-ի ցուցահանդէսներուն կրնան մասնակցիլ միայն հրաւիրուած ցուցասրահները, որոնք կ՛ընտրուին մասնագէտներէ կազմուած յատուկ դատական կազմի մը կողմէ: Եթէ պատահի, որ ցուցասրահ մը ցանկութիւն յայտնէ մասնակցելու, ապա ան պէտք է որ մէկ տարի սպասէ, որպէսզի դատական կազմը որոշէ հրաւէր ուղարկել անոր, կամ ոչ:

 Հ.- Իսկ հրաւիրուած ցուցասրահը իրաւունք ունի՞ ոեւէ կերպարուեստագէտ տանիլ իրեն հետ:

Պ.- Սկզբունքով` այո՛, սակայն իւրաքանչիւր միջազգային տօնավաճառ ունի իր վարկը, չափանիշներն ու սկզբունքները, որոնք առհասարակ հիմնուած կ՛ըլլան նորարարութեան, ուժեղ արտայայտչականութեան եւ գեղարուեստական բարձր ճաշակի վրայ:

 Հ.- Կը նշանակէ, թէ արուեստագէտները կախեալ են ցուցասրահի տէրերէն…

Պ.- Ո՛չ ամբողջութեամբ, անոնք եւս ունին իրենց տեղը. կան միջազգային տօնավաճառներ, որոնք անհատ արուեստագէտներ կ՛ընդունին: Իսկ կան ուրիշներ ալ, որուն ոեւէ մէկը կրնայ մասնակցիլ, պայմանաւ որ պահանջուած վարձքը վճարուի: Այս վերջինները «պազար»ներու կը նմանին:

 Հ.- Երեւանի «Վերնիսաժ»ի՞ն պէս..:

 Պ.- Այո՛, նմանօրինակ բան մը:

 Հ.- Լա՛ւ, անցնինք միւս հարցին: Իսկ ի՞նչ տրամադրութեամբ ու ակնկալիքներով կը մեկնիք Մոնաքօ:

Պ.- Անցնող տարուան Մոնաքոյի մէջ մեր ձեռք բերած  նիւթաբարոյական նուաճումները աննախընթաց էին: Այնպէս որ, բարձր տրամադրութեամբ եւ մեծ յոյսերով կը մեկնինք նաեւ այս տարի:

 Հ.- Նորէն նո՞յն արուեստագէտները պիտի ներկայացնէք:

Պ.- Լիբանանի կարգ մը շրջանակներու կողմէ «Նոազ Արք»ը կը մեղադրուի իբրեւ միայն հայ եւ ռուս արուեստագէտ ներկայացնող եւ քաջալերող ցուցասրահ, որ կը շրջանցէ լիբանանեան արուեստը: Երբ 2000 թուականին նոր սկսանք մասնակցիլ միջազգային ցուցահանդէսներու, մենք տարինք նաեւ լիբանանեան արուեստ. սակայն մեր տարած լիբանանեան արուեստը միջազգային շուկայի մէջ ինքզինք չարդարացուց: Այնուամենայնիւ, այս տարի երկու լիբանանցի գեղանկարիչներու (Նաթալի Լապաքի եւ Արա Ազատի) ստեղծագործութիւնները պիտի ցուցադրենք «Արթ Մոնաքօ»յի մէջ. անոնք անհրաժեշտ մակարդակը ունին եւ հաւանական է, որ լաւ ընդունելութեան արժանանան:

 

Նատին Լապաքէի գործերէն

Հ.- Ձեր ներկայացուցած միւս արուեստագէտները ծանօթ են մեր ընթերցողներուն, լաւ կ՛ըլլար, որ հակիրճ կերպով խօսէիք Նաթալի Լապաքիի եւ Արա Ազատի արուեստներու բնոյթին մասին:

Պ.- Երկուքն ալ յանձնառու արուեստագէտներ են: Երկուքն ալ յատուկ կեցուածք ունին ընչաքաղցութենէ ծնած կեանքի խժդժութիւններուն դէմ եւ իրենց արուեստով կը պայքարին մարդկային տառապանքը մեղմացնելու եւ կեանքը չափով մը գեղեցկացնելու համար: Սակայն, եթէ չունենային այդ բոլորը արտայայտելու գեղարուեստական ուժն ու տաղանդը, ապա իրենց արուեստը պիտի մնար շուքի մէջ: Այս արուեստագէտներուն համար Լիբանանի, նոյնիսկ Միջին Արեւելքի սահմանները նեղ են, անոնք պէտք է որ բացուին աշխարհին: Նոյնիսկ եթէ հիմա չյաջողին, ապա ապագային պէտք է որ գնահատուին ու արժեւորուին:

 Հ.- Ի՞նչն է առաւելաբար, որ կը գնահատուի միջազգայնօրէն, արուեստի տեսա՞կը, բնո՞յթը, որա՞կը, թէ՞ ուրիշ ազդակներ գոյութիւն ունին, զորս մենք չենք գիտեր:

Պ.- Տարբեր մշակոյթի տէր արուեստասէրներ արուեստի մէջ տարբեր արժէքներ կը փնտռեն, սակայն ի վերջոյ բոլորին հիմքը որակն է. էութեան մէջ որակի հասկացողութիւնն է, որ երբեմն կը փոխուի եւ անուղղակիօրէն չափանիշ կը ստեղծէ:

 Հ.- Ինչպէ՞ս:

Պ.- Օրինակի համար, երկու տարի առաջ մասնակցեցանք Փեքինի 2009-ի միջազգային ցուցահանդէսին: Մեր տարած կարմիր գոյնով նկարները գնահատուեցան, իսկ կապոյտները ետ բերինք: Պարզուեցաւ, թէ կարմիրը չինացիներուն կեանքի գոյնն է, իսկ կապոյտը` մահուան: Հակառակ անոր որ անոնց հնատիպ ամանեղէնները, յատկապէս ծաղկամաններու մեծ մասը կապոյտ գոյնով են, սակայն անոնք կապոյտ գոյնը տգեղ կը համարեն: Ուրեմն հոս գոյնի իմաստը կ՛ազդէ ստեղծագործական ճաշակի վրայ, ուրիշ տեղ մը` ո՛չ:

 Հ.- Այս միտքը հետաքրքրական է, սակայն կարծէք աւելի յստակացնելու կարիքը կը զգացուի:

Պ.- Տանք ուրիշ օրինակ մը. արտայայտչապաշտութիւնը, իբրեւ գերմանական ոգիի արտայայտութիւն, ծնաւ պատերազմի նախօրէին եւ ընթացքին: Գերմանացիները եւ առհասարակ Եւրոպան մինչեւ հիմա արտայայտչապաշտ դպրոցը կ՛արժեւորեն, կը գնահատեն ու կը մեծարեն: Լիբանանի եւ կամ առհասարակ Արեւելքի մէջ, հակառակ որ բազմաթիւ արտայայտչապաշտ ստեղծագործողներ կան, արտայայտչապաշտ դպրոցը ոչ միայն նոյն ընդունելութիւնը չունի, այլեւ շատեր զայն իրենց պատերէն չեն կախեր` պատճառաբանելով, որ իրենք պատերազմ տեսած ժողովուրդ են եւ չեն ախորժիր ժխտականութենէ, իրենց վրայ կը ճնշէ եւ տրամադրութիւն կը փճացնէ: Արեւելքը աւելի միսթիք է` խորհրդապաշտ եւ զգացական, իսկ Գերմանիան եւ առհասարակ Եւրոպան` իրատես ու տրամաբանող: Հոս գործօնը ժողովուրդներու խառնուածքն է, որ կ՛ազդէ անոնց ստեղծագործական ճաշակի վրայ: Սակայն, բոլոր պարագաներուն, իսկական եւ բարձրորակ արուեստը ազգային կրնայ ըլլալ, սակայն ազգութիւն չի ճանչնար. եւ բարձրորակ արուեստին առջեւ աշխարհի բոլոր տեսակի դուռերը կը բացուին եւ կ՛ընդունուին գրկաբաց:

 Հ.- Դոկտ. Հերկելեան, այս անգամ բաւարարուինք այսքանով եւ մաղթենք, որ ձեր դիմաց բացուին աւելի լայն եւ աւելի բարձր դուռեր, որպէսզի մեր արուեստը տարածէք ամբողջ աշխարհի մէջ:

Պ.- Ես ալ, իմ կարգիս, ինչպէս միշտ, շնորհակալութիւն կը յայտնեմ եւ բարձր կը գնահատեմ ձեր մշակութանուէր աշխատանքը:

 ԹՂԹԱԿԻՑ

 

 

Share this Article
CATEGORIES
TAGS