«Կը Դիմագրաւենք Դիւանագիտական Ցեղասպանութեան Պարագայ՝ Ազրպէյճանի Կողմէ Արցախի Դէմ». Հարցազրոյց Ֆրանսայի Խորհրդարանի Անդամ Վալերի Պուայէի Հետ

Ֆրանսուհի խիզախ երեսփոխան Վալերի Պուայէի անունը հայութեան հետ կապուած է Ֆրանսայի մէջ Հայոց ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականացնող օրինագիծին հետ, որուն հեղինակն է ինք:Յանդուգն ու կորովի իր կեցուածքով` Վալերի Պուայէ հետեւողականօրէն աշխատած է Ֆրանսական խորհրդարանէն ներս: Անցեալ տարի առաջին օրինագիծը ներկայացնելէ ետք, այս տարի երկու օրինագիծ եւս ներկայացուցած է: Առաջինը կ՛առնչուի Ցեղասպանութեան ուրացման քրէականացման, իսկ երկրորդով կ՛առաջարկուի ստեղծել յանձնաժողով մը` անցեալ տարի վաւերացուած նման օրինագիծ մը Սահմանադրական խորհուրդին կողմէ հակասահմանադրական նկատուելու որոշումը հետաքննելու համար: Ստորեւ կը ներկայացնենք Յունաստանի մեր պաշտօնակից «Ազատ Օր»-ի հարցազրոյցը Վալերի Պուայէի հետ:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Վերջին տարիներուն ականատես դարձանք ԼՂՀ հակամարտութիւնը կարգաւորելու միջազգային ջանքերու եթէ ոչ սառեցման, գէթ անբաւարար զարգացման: ԵԱՀԿ Մինսքի խումբին դերակատարութիւնը փաստօրէն ստորագնահատուեցաւ շատերու կողմէ, նոյնիսկ` նախագահող երկիրներուն կողմէ: Ֆրանսա եւս մաս կը կազմէ համանախագահող երկիրներու խումբին: Ինչպէ՞ս կը տեսնէք բանակցային գործընթացին ներկայ փուլը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Կը կարծեմ, որ մեր օրերուն շատ բան եղած է Մինսքի խումբին կողմէ:

Իբրեւ ֆրանսացի` կը հաստատեմ, որ` դժբախտաբար Արցախի հակամարտութիւնը ընդհանրապէս անտեսուած է:

Արցախի ներկայի խնդիրները կը կայանան այն անհրաժեշտութեան մէջ, որ Արցախը առաջնահերթօրէն դուրս պէտք է հանել իր «խեղդուած» վիճակէն: Անհրաժեշտ է նաեւ կապի կամուրջ մը ստեղծել Երեւանի եւ Ստեփանակերտի միջեւ, որպէսզի տարածաշրջանը դուրս գայ հիմնականօրէն իր առանձնացումէն, լուսանցքայնացումէն: Յաջորդաբար դուրս պէտք է բերել Հայաստանն ու Արցախը իրենց քաղաքական, դիւանագիտական ու մարդկային մեկուսացումէն, որուն մէջ կը գտնուին անոնք ներկայ պայմաններուն մէջ: Այս ուղղութեամբ գոյութիւն ունին բազմատեսակ նախաձեռնութիւններ: Եթէ հարկ զգացուէր նախաձեռնութիւններէն մէկը ընտրել, պիտի սկսէի միջազգային հասարակական կարծիքը համոզել` առաջնահերթօրէն ու գլխաւորաբար Արցախի ճանաչման իրավիճակ հաստատելու հարցով:

Ամփոփելով տեսակէտներս, եւ հեգնական ձեւով չէ որ կ՛ըսեմ, եթէ, օրինակի համար, հարց տանք մէկուն, թէ` «Ի՞նչ է Ղարաբաղը», պիտի կարծէ, թէ իրեն հետ կը խօսինք Թեն-Թեն արկածախնդրական հերոսին իրարու յաջորդող շարժուն պատկերներու երեւոյթի մը մասին:

Եկէք հաստատենք. ֆրանսացիներուն եւ եւրոպացիներուն գրեթէ 99 առ հարիւրը անտեղեակ է եւ անտարբեր է Արցախի հարցի գոյութեան ու իրավիճակի մասին: Ըսենք. հակառակ որ Քոսովոյի հարցը հրահրեց ու արթնցուց ժամանակակից հանրային կարծիքը, Արցախի համար անտարբեր կը մնան: Եւ այս, վստահաբար, որովհետեւ Արցախը քարիւղ չի տրամադրեր:

Կը հասկնաք. այս պատմութիւնները պէտք է որ վերջ գտնեն: Եւ քանի Արցախը քարիւղ եւ տոլար չի տրամադրեր, հրամայականօրէն անհրաժեշտ է, որ ընդարձակ լոպիինկ մը ստեղծուի այս հարցով, որպէսզի շեշտակիօրէն զբաղի Արցախի հարցով:

Հ.- Լուրջ խոչընդոտ մըն է Արցախի բացակայութիւնը բանակցութիւններէն, մինչ Ազրպէյճան ամէն առիթ կ՛օգտագործէ խանգարելու համար բանակցութիւնները: Վերջերս կը տեսնենք նաեւ, թէ միջազգային հանրութիւնը ոչինչ կ՛ընէ այս ապակառուցողական կեցուածքը կասեցնելու համար: Ըստ ձեր կարծիքին, որո՞նք պէտք է ըլլան բանակցութիւնները զարգացնելու նպատակով յառաջիկայ քայլերը:

Պ.- Շատ ուրախ եմ, որ առաջին անձերէն եղած եմ, որ մաս կազմեցի «Արցախի բարեկամութեան կոմիտէ»-ին եւ այդ ճամբով աշխատանք կը տանինք ծանօթացնելու Արցախի հարցը միջազգային հասարակական կարծիքին:

Առաջին անգամ երբ Հայաստան այցելեցի, առիթ ստեղծուեցաւ յաջորդաբար այցելելու Արցախ ալ: Այս նախաձեռնութիւնը յաջողեցաւ շնորհիւ Ֆրանսայի մէջ Արցախի ներկայացուցիչ Յովհաննէս Գէորգեանին:

Արցախը մօտէն տեսնելու եւ ճանչնալու իրողութիւնը ինծի համար իսկական յայտնութիւն մը եղաւ: Այդ զգացումը իմ մէջս հասունցած էր արդէն:

Այսօր դժբախտաբար ճանաչումի չ՛արժանանար Ցեղասպանութեան մերժումը պատժելի դարձնելու  պարագան, որպէսզի առաջին այդ հանգրուանէն անդին երթալով` զբաղինք Արցախի ճանաչման հարցով:

Վերոյիշեալ երկու կենսական հարցերը անքակտելիօրէն իրարու կապուած են: Անցեալը առնչուած է ներկային, եւ անցեալն է, որ կը հաստատէ մեր ներկայութիւնը:

Այս հարցերը առնչուած են, շատ մօտիկ են իրարու` Ցեղասպանութեան ժխտումը պատժելիութեան դարձնելու եւ Ցեղասպանութիւնը ճանչնալու հարցերը: Պէտք է շարունակել ճիգերը, որ Միացեալ Նահանգները ճանչնան Հայոց ցեղասպանութիւնը:

Այս բոլորը առիթ պիտի տան, որ Արցախը ճանչցուի ու շարունակէ իր բնականոն գոյութիւնը:

Հ.- Ամբողջ հայութիւնը մեծ խանդավառութեամբ արձագանգեց Եւրոպական Միութեան եւ Արցախի միջեւ բարեկամական խումբի ստեղծման լուրին: Նոր վերադարձաք Երեւան եւ Արցախ կատարած ձեր այցելութենէն: Ինչպիսի՞ օգտակարութիւն պիտի ունենայ ձեր խումբին աշխատանքը ԼՂՀ հիմնախնդրի կարգաւորման մէջ:

Պ.- Վերջերս կրկին այցելեցի Արցախ` շնորհիւ կիպրացի եւրոերեսփոխան Էլենի Թէոխարուսի դասաւորումին: Է. Թէոխարուսն է, որ նախաձեռնեց «Եւրոպական Միութեան ու Արցախի միջեւ բարեկամութեան խումբ»-ի ստեղծման:

Եւրոպա եւ Հայաստան կապի հաստատման գոյութիւնը, կը հաւատամ, շատ յատկանշական ու նշանակալից քայլ մըն է, անոր համար մանաւանդ, որ Է. Թէոխարուս կիպրացի է, եւ իր ազգութեան պարագան իւրայատուկ խորհրդանշանակութիւն մը կու տայ հարցին:

Յատկանշական է մանաւանդ այն պատճառով, որ երբ ժողովուրդ մը ճնշուած է, մեկուսացուած է, կիսուած է, բռնագրաւուած է, ժխտուած է, «ապտակուած» է, եւ իր ներկայացուցիչը, հիմա` Էլենի Թէոխարուսը, կ՛երթայ ու կը հանդիպի այլ ժողովուրդի մը` հայ ժողովուրդին, որ իր ազգին պէս անոր պատմութիւնն ալ խոցուած է, այս երեւոյթը Եւրոպայի համար մեծ նշանակութիւն պէտք է ստանայ:

Ժամանակն է, որ Եւրոպան շարժի, եւրոպական պետութիւնները շարժին, ի մասնաւորի` ժողովուրդներու անցեալի ու ներկայի բարձր արժէքներուն համար:

Հ.- Վերջերս գրաւոր դիմում մը կատարեցիք Ֆրանսայի արտաքին գործոց նախարարութեան` նշելով Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի միջեւ ուղիղ օդային հաղորդակցութեան վերականգնման անհրաժեշտութիւնը եւ կոչ ընելով նախարարութեան, որ աջակցի Ստեփանակերտի օդակայանի բացման գործին:

Պ.- Հարց ուղղեցի Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարին` Երեւան-Ստեփանակերտ օդային թռիչքներու հարցով, եւ որեւէ պատասխան չստացայ: Կը թուի սակայն, թէ այս հարցի կարգաւորման ուղղութեամբ յոյսեր ու լաւատեսութիւն կայ:

Երբե՛ք պէտք չէ հրաժարիլ ու նահանջել: Տեւաբար հարցը պէտք է հետապնդել:

Որպէսզի նաեւ ձեր հարցումին պատասխան տամ, յայտնեմ, որ երբ Արցախ կ՛երթամ, նախ եւ առաջ ըսեմ, որ չափազանց գեղեցիկ երկիր մըն է, որ պէտք է անպայման ճանաչման արժանանայ: Արցախի մէջ կը տեսնէք մարդիկ, որոնք կ՛ապրին խաղաղութեան մէջ: Աւելի՛ն. կը ցանկան խաղաղութեան մէջ ապրիլ: Նոր սերունդը կը փափաքի կրթութիւն ու զարգացում ստանալ: Ժողովուրդը ապրելու եւ գոյատեւելու կամք ունի, հակառակ որ «խեղդուած» վիճակի մէջ կը գտնուի:

Ճիշդ է` Ազրպէյճան մէկ նպատակ կը հետապնդէ. խեղդել Արցախը եւ անոր մասին այլեւս խօսեցնել չտալ. մարել ու անհետացնել Արցախի ժողովուրդը: Ուրեմն` կը դիմագրաւենք դիւանագիտական ցեղասպանութեան պարագայ` Ազրպէյճանի կողմէ Արցախի դէմ:

Այսօր պաշտօնական կապտում մը կայ հանրապետութեան նախագահ Ֆրանսուա Հոլանտի կողմէ: Ցեղասպանութեան ժխտումի պատժելիութեան հարցով նախագահ Նիքոլա Սարքոզի ցուցաբերեց քաջ մարդու նկարագիր եւ իրականացուց ժխտումի քաղաքականութեան դէմ օրէնք: Աւելի՛ն. այցելեց Հայաստան, Ծիծեռնակաբերդի տարածքին տնկեց խաղաղութեան ծառը: Յայտարարեց, թէ պէտք է ճանչցուի Ցեղասպանութիւնը:

Խոստացաւ եւ իր խոստումը յարգեց:

Հ.- Ինչ կը վերաբերի Ֆրանսական խորհրդարանին մէջ Հայոց ցեղասպանութեան ուրացման դէմ օրինագիծի որդեգրման հարցին, որ ձեր գործօն մասնակցութեամբ եւ առաջնորդութեամբ յաջողեցաւ, ծանօթ են Թուրքիոյ բանեցուցած ճնշումները, որոնք անոր գործելու մնայուն եղանակը կը կազմեն, սպառնալիքներով եւ անուղղակի ձեւերով: Ինչպէ՞ս պիտի ընթանայ օրինագիծին վաւերացման յաջորդ հանգրուանը:

Պ.- Նախագահ Ֆրանսուա Հոլանտ 2012-ի ապրիլ 24-ին խոստացած էր որոշ բաներ ընել: Այդ խոստումները տուած էր նախագահական ընտրութիւններէն քանի մը օր առաջ: Այդ խոստումներուն կարգին ըսած էր, թէ 2013-ի ապրիլ 24-ը պիտի չտօնենք` առանց յաջողած ըլլալու Ցեղասպանութիւնը ժխտողներու պատժելիութեան օրէնքը:

Բայց մենք բոլորս ականատես վկաները եղանք, որ խոստացուած այդ քայլը չառնուեցաւ եւ այս տարուան ապրիլ 24-ը նշուեցաւ առանց այդ օրէնքի կիրարկման: Եւ տակաւին, որեւէ նշոյլ չի տեսնուիր մեզ համոզելու համար, թէ նման քայլ մը գործնական ընթացքի մէջ է:

Հակառակ որ իր խոստումը չյարգեց, հակառակին ալ փաստը տուաւ Էլիզէի պալատի մուտքին Ազրպէյճանի նախագահ Ալիեւի ձեռքը սեղմելով:

Այդ երկերես խաղը պէտք է այլեւս վերջ գտնէ:

Ֆրանսայի պէս երկրի մը մէջ ամէն տեսակի կարելիութիւններ կը տրամադրենք, որպէսզի Ցեղասպանութիւնը մերժողներուն դիմաց պատժական կեցուածքը օրէնքի վերածենք: Եւ անշուշտ պայման չէ, որ պատժական օրէնքը միայն Հայոց ցեղասպանութեան վերաբերի, այլ ընդգրկէ ու պատժէ բոլոր ցեղասպանութիւնները ժխտողները, որոնք ընդունուած են ֆրանսական պետութեան կողմէ:

Այսօր Ֆրանսա ճանչցած է երկու ցեղասպանութիւններ` հայկականն ու հրէականը:

Ի գին ամէն զոհողութեան` ցեղասպանութեան ժխտումի օրէնքը պէտք է ընդունուի, որովհետեւ այդ մէկը քաղաքական անհրաժեշտութիւն մըն է: Մեզի` ֆրանսացիներուս համար նման քայլ մը քաղաքական կեցուածքի համազօր է` Ֆրանսայի, Ֆրանսայի ժողովուրդին եւ հայկական ու այլ ծագում ունեցող Ֆրանսայի քաղաքացիներուն համար: Այլեւ` միջազգային հանրային կարծիքին համար, որովհետեւ Ցեղասպանութեան ճանաչումը համաշխահային հարց մըն է, քանզի միեւնոյն հարցերը կը կրկնուին: Իսկ ներկայ պայմաններուն մէջ դարձեալ կը փորձուի խեղդել Հայաստանը քաղաքական, դիւանագիտական, տնտեսական, ճարտարարուեստական առումով:

Ցեղասպանութեան հարցերը խիստ արագ պէտք է լուծուին:

Հ.- Ֆրանսան ժողովրդավար եւ արդար ընկերութեան հաւատացող առաջնակարգ երկիր է ծանրակշիռ ու ազդեցիկ քաղաքականութեամբ` Եւրոպական Միութեան շրջագիծէն ներս: Ծանօթ են նպատակները Թուրքիոյ, որ կը ձգտի անդամակցիլ Եւրոպական Միութեան, առանց սակայն որեւէ ձեւով փաստելու, թէ ինք կը հաւատայ ու կ՛ընդունի եւրոպական բարքերն ու սկզբունքները: Նման երկրի մը մուտքը այս պարագային ինչպիսի՞ ազդեցութիւն կրնայ բերել եւրոպական ընտանիքէն ներս:

Պ.- Ֆրանսայի Ազգային ժողովին մէջ երեք առաջարկներ ներկայացուցած եմ: Ֆրանսական պետութիւնը իմ երեք առաջարկներս ալ ընդունելու հնարաւորութիւն ունի իր նախածրագրած օրակարգերու աշխատանքներու ճամբով:

Դիմած եմ ծերակոյտին, դիմած եմ ծերակոյտի նախագահին, դիմած եմ Ազգային ժողովի նախագահին, տարբեր քաղաքական խմբակցութիւններու, որպէսզի ցեղասպանութեանց վերաբերող օրէնքի մը նախագիծը վերաքննենք եւ յստակացնենք ցեղասպանութիւններ ժխտող օրէնքի պատժելիութեան կեցուածքներ:

Այս կ՛ընեմ, որովհետեւ չենք կրնար բաւարարուիլ միայն մեր Սահմանադրական խորհուրդի միակողմանի տեսակէտով:

Պէտք է աւելի հեռու երթանք, նոյնիսկ` Սահմանադրական խորհուրդին տեսակէտէն:

Այս բոլոր աշխատանքներուն կը հետեւիմ:

Վալերի Պուայէ Թրքական Հալածանքի
Եւ Սպառնալիքներու Ենթարկուած Է

Վալերի Պուայէի արդար ու պահանջատէր կեցուածքը թրքական ժխտումին հանդէպ զայրոյթ յառաջացուած է իրեն դէմ: Թրքական «Միլլիյէթ» թերթը հաղորդած է, որ երեսփոխանը կը պնդէ, թէ թրքական կառավարութեան կողմէ անարգուած է եւ` սպառնալիքներու ենթարկուած: Պուայէ յայտարարած է, որ «YouTube» կայքին վրայ իր հասցէին հայհոյանք եւ անարգանք բովանդակող հարիւրաւոր նիւթեր կան:

«Լա՛ւ որ թրքերէն չեմ հասկնար: Սակայն իմ եւ ընտանիքիս դէմ ֆրանսերէնով ալ սպառնալիքներ ստացած եմ: Ստիպուած եղայ  շրջան մը ոստիկաններու պաշտպանութեան տակ ապրելու: Ես հայ-ֆրանսական բարեկամութեան խմբակին փոխնախագահն եմ: Հայոց ցեղասպանութեան ուրացման պատժելիութեան համար պայքարս պիտի շարունակեմ», ըսած է ան:

Պուայէ նշած է, որ նախապէս այցելած է Թուրքիա, սակայն հիմա, նոյնիսկ եթէ կառավարութիւնը խոստանայ երաշխաւորել իր ապահովութիւնը, ինք նման վտանգաւոր քայլի պիտի չդիմէ:

«Կառավարութիւնը չսպաննեց Հրանդ Տինքը, սակայն յայտնի չէ, թէ ո՛վ սպաննեց զայն», աւելցուցած է Պուայէ` նշելով, որ ինք Թուրքիայէն նաեւ զօրակցական նամակներ կը ստանայ: «Թուրքիոյ մէջ տակաւին մարդկային իրաւունքներու հաւատացող մարդիկ կան», կ՛ըսէ ան:

Պուայէ Կոչ Կ՛ընէ Հոլանտին Վերջ Տալու
Ցեղասպանութեան Հարցով Երկերեսանի Խաղին

Ֆրանսայի նախագահ Ֆրանսուա Հոլանտ պէտք է դադրեցնէ Հայոց ցեղասպանութեան ուրացումը քրէականացնող օրէնքի վաւերացման հարցով իր երկերեսանի խաղը. Յունաստանի «Ազատ օր» թերթին տուած հարցազրոյցի մը ընթացքին նշած է Ֆրանսայի խորհրդարանի անդամ եւ Հայկական Ցեղասպանութեան ուրացումը քրէականացնող օրինագիծի հեղինակ Վալերի Պուայէ: Ան ըսած է, որ Ֆրանսայի իշխանութիւնները այժմ չեն փորձեր նոյնիսկ ցոյց տալ, թէ գործնական քայլեր կը կատարեն այս ուղղութեամբ:

«Նախագահ Ֆրանսուա Հոլանտ 2012-ի ապրիլ 24-ին, Ֆրանսայի նախագահական ընտրութիւններէն առաջ, խոստացած էր զբաղիլ այդ հարցով: Այդ խոստումին համաձայն, մինչեւ 2013-ի ապրիլ 24 պէտք էր վաւերացուած ըլլար Ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականացնող օրէնքը: Սակայն բոլորս ականատես եղանք, որ խոստումը չկատարուեցաւ, եւ այս տարի ապրիլ 24-ը նշուեցաւ` առանց օրէնքի կիրարկման: Հոլանտ դրժեց իր խոստումը եւ, աւելի՛ն, Էլիզէ պալատին մէջ սեղմեց Ազրպէյճանի նախագահին ձեռքը: Այդ երկերեսանի խաղը պէտք է աւարտի», ըսած է ան:

Պուայէ նշած է նաեւ, որ օրէնքը միայն Հայոց ցեղասպանութեան չի վերաբերիր, այլ պէտք է ընդգրկէ բոլոր ցեղասպանութիւնները, որոնք ճանչցուած են Ֆրանսայի կողմէ: «Ցեղասպանութեան հարցը պէտք է շատ արագ լուծուի», աւելցուցած է ֆրանսացի երեսփոխանը:

«Դիմած եմ խորհրդարանի նախագահին եւ տարբեր քաղաքական խմբակցութիւններու, որպէսզի վերաքննենք ցեղասպանութիւններու վերաբերող օրէնքը եւ յստակացնենք Ցեղասպանութեան ժխտողականութեան վերաբերեալ դիրքորոշումը: Մենք չենք կրնար բաւարարուիլ Սահմանադրական խորհուրդին միակողմանի որոշումով», եզրակացուցած է ան: