ԱՌԱՋԻՆ ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ. Ի՞ՆՉ ԿԱՊ ՈՒՆԻ ԱՅՍՏԵՂ ՀՅԴ-Ն` ՈՐՊԷՍ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ

«ԱՌԱՋԻՆ ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ»Ի ԶՐՈՒՑԱԿԻՑՆ Է ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ
ՀՅԴ ԽՄԲԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ՂԵԿԱՎԱՐ,
ՀՅԴ ԲԻՒՐՈՅԻ ԱՆԴԱՄ ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆԸ

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Տպաւորութիւն է, որ ՀՅԴ-ն դէմ է իշխանութիւն-Հայ ազգային քոնկրես երկխօսութեան կայացմանը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Դա ընդամէնը տպաւորութիւն է: Եթէ այս երկխօսութիւնը, կիսաբաց դռներով Քոնկրեսի խցկուելը ի վերջոյ բերելու է երկրի կայունութեան աստիճանի աճին, մենք միայն կարող ենք ողջունել եւ բացարձակապէս դէմ չենք: Ու դա հնարաւոր է, որովհետեւ այդ քաղաքական ուժերի գաղափարական սուր տարբերութիւն չեմ էլ տեսել երբեք, մօտ 17 տարի: Այս առումով մենք չենք տեսնում մեծ խնդիր: Խնդիրը միայն այն է, թէ ծրագիրը, որի շուրջ համաձայնւում են համագործակցել, երկխօսութիւնը վարելու արդիւնքները ո՞ր ծրագրի շուրջ են ակնկալւում, որքա՞ն առնչութիւն ունեն հայ ժողովրդի իրական օրակարգի հետ. սղաճի, դժուար կեանքի, արտաքին վտանգների կասեցման, սպառնալիքների չէզոքացման, ընկերային կամ որեւէ այլ ասպարէզում արդարութեան հաստատման հետ կապ ունե՞ն, թէ՞ ոչ: Սա է, որ հարցական է: Այսինքն պարզ է, որ մեր հասարակութեան բաւական զգալի մաս իսկապէս մտահոգ է այն մարդկանց ճակատագրով, ում շատերը համարում են քաղբանտարկեալ: Դա ակնյայտ է, անժխտելի: Բայց որքան արհեստական է այդ հարցը համարել մեր հասարակութեան կարեւորագոյն օրակարգային խնդիր: Կամ արդեօք թոշակառուները, որ իրենց թոշակով չեն կարող իրենց երեխային պահել, թոռնիկներին նուէր գնել, որքանո՞վ են մտահոգ, թէ ընդդիմութիւնը ո՞ր հրապարակում կ՛անի իր հանրահաւաքը` Մատենադարանո՞ւմ, Օփերայի մօ՞տ, թէ՞ չի անի ընդհանրապէս: Այս առումով մենք հարցեր ունենք, բայց մեր հարցերը բացարձակապէս խնդիր չեն ստեղծի երկխօսութեան առումով: Մենք միայն կ՛ողջունենք, եթէ այն Հայաստանի համար դրական արդիւնքների կը բերի:

Հ.- Բայց Քոնկրեսի առաջ քաշած 15 հարցերը նաեւ վերաբերում են ձեր նշած ընկերային ոլորտի խնդիրներին, արտաքին մարտահրաւէրներին: Եւ շատ հարցերում դրանք համահունչ են ՀՅԴ դիրքորոշմանը:

Պ.- Գիտէք, պատմութեան մէջ ոչ մի բան ոչ ոք առաջինը չի հնարել: Այն, ինչի մասին խօսւում է այսօր Հայաստանում, վստահեցնում եմ, խօսուել է նաեւ հին Յունաստանում, խօսուել է հին Եգիպտոսում, խօսուել է միջնադարեան Հայաստանում: Ոչ ոք պէտք չէ փորձի իրեն առաջին գիւտարարը յայտարարի այս կամ այն քաղաքական հարցում: Բայց եկէք` անկեղծ լինենք, ինչի՞ մասին խօսում ենք մենք այսօր` լինելով ընդդիմութիւն, այդ ամէնը միգուցէ տարբեր շեշտադրումներով ու տարբեր տոնայնութեան մէջ ասել ենք, երբ քոալիսիոնի անդամ էինք, ասել ենք, երբ նախագահը Լեւոն Տէր Պետրոսեանն էր: Մեր դիրքորոշումը կախուած չի մեր դիրքից` իշխանութեան մէ՞ջ ենք, իշխանութեան հետ համաձայնագի՞ր ենք կնքել, թէ՞ օփոզիցիա ենք, որովհետեւ մենք ունենք մեր ծրագիրը եւ այդ ծրագրի յետեւից էլ գնում ենք: Իսկ ով մեզ հետ կը գայ-ով մեզ հետ չի գայ` իր խնդիրն է: Մենք, ի վերջոյ, ասել ենք շատ բաներ, որոնք յետոյ կրկնուեցին 100 քայլի մէջ, 15 հարցի մէջ, այսօր` 3 հարցի մէջ: Մեզ պարզապէս հետաքրքրում է, թէ ո՞նց  100 քայլը դարձաւ 15 հարց, իսկ 15 հարցն էլ` 3 հարց: Մեզ հետաքրքիր է` իսկ ինչո՞ւ այդ երեք հարցերի մէջ չկայ «Ա1+» հեռուստաընկերութեան բացումը, եթէ իշխանութեան առջեւ Քոնկրեսի դրած հարցերը որեւէ առնչութիւն ունեն մեր ժողովրդի, այլ ոչ միայն Քոնկրեսի օրակարգի հետ: Այդ ո՞նց եղաւ, որ ընդդիմութեան տեսանկիւնից այդ կարեւորագոյն հարցը լուացուեց, գնաց: Իսկ մեր դրած հարցերը երբեք ո՛չ քանակապէս, ո՛չ որակապէս չեն փոխուել: Ընդհակառա՛կը,  աւելացել են եւ աւելացել են, քանի որ իշխանութիւնների ցանկացած քայլ նոր խնդիր է ստեղծում մեր ժողովրդի գոյատեւման համար:

Հ.- Քոնկրեսն էլ է ասում, որ իր դրած հարցերը չեն նուազել. աւելի՛ն, եթէ սկզբում որպէս երկխօսութեան նախապայման դրուած էր միայն քաղբանտարկեալների ազատ արձակման հարցը, ապա հիմա դրան աւելացրին եւս երկուսը:

Պ.- Ես բոլորովին չեմ ուզում գնահատել նրանց մարտավարական նկատառումները: Իրենց իրաւունքն է` հաշուարկել, թէ ո՛ր քայլը երբ պահանջել: Վերջապէս, որքան հասկացայ,  շախմատային խաղի մասին է գնում խօսքը: Բայց, ի վերջոյ, հարցը հետեւեալն է` արտահերթ ընտրութիւնների գնո՞ւմ ենք, թէ՞ ոչ: Արտահերթ ընտրութիւնների պահանջ կա՞յ, թէ՞ ոչ: Եթէ կայ նման պահանջ, նշանակում է` Քոնկրեսը օրինական չի ճանաչում առնուազն երեք մարմին: Քոնկրեսը օրինական չի ճանաչում նախագահին, ոչ օրինական է համարում Աժ-ն, այլապէս հարց է առաջանում, թէ ինչո՞ւ է պահանջում նախագահի եւ ԱԺ արտահերթ ընտրութիւններ: Այս տրամաբանութեամբ, Քոնկրեսը, բնականաբար, օրինական չի համարում նաեւ կառավարութեանը, քանի որ այն ստեղծուած է այս երկուսի կողմից: Ուրեմն` Քոնկրեսը իշխանութեան օրինականութեան հարց է դնում, բայց այդ օրինականութեան պակասն ունեցող իշխանութեան հետ գնում է բանակցութիւնների այն հարցերի շուրջ, որոնք ոչ օրինական իշխանութիւններից ակնկալելն առնուազն ճիշդ չի:

Հ.- Արտահերթ ընտրութիւնների հարցը Քոնկրեսի օրակարգից երբեք դուրս չի եկել:

Պ.- Դէ թող անեն դա: Ես ուզում եմ հասկանալ` ինչո՞ւ երկու կողմն էլ` ե՛ւ իշխանութիւնը, ե՛ւ Քոնկրեսը թէեւ բացառում են երրորդ ուժի գոյութիւնը, այնուամենայնիւ, որոնում են երրորդ ուժի OK-ը` իրենց երկխօսութեան վերաբերեալ: Իսկ երրորդ ուժը միշտ էլ եղել է ու կայ:

Հ.- Ի վերջոյ, ՀՅԴ-ն ցանկանո՞ւմ է, որ երկրում տեղի ունենան արտահերթ ընտրութիւններ:

Պ.- Նրանք, ովքեր արտահերթ ընտրութիւններ են պահանջել` հիմա արդէն չպահանջելով, մոռանում են, որ դրանով ճանաչում են` երկրում իշխանափոխութիւնը կարող է ու պէտք է տեղի ունենայ ընտրութեան ճանապարհով: Հիմա իշխանափոխութեան գնում են ընտրութեան ճանապարհով: Մէկն ասում էր` գնում են արտահերթ ընտրութիւնների ճանապարհով, միւսն ասում է, որ գնում է իշխանափոխութեան հերթական ընտրութիւնների միջոցով: Արդեօ՞ք այդքան մեծ էր տարբերութիւնը, որ թոյլ տար նրանց` մեր կուսակցութեանը մեղադրել կեղծ ընդդիմութիւն լինելու մէջ: Հիմա մենք տեսնում ենք, որ արժէքային համակարգը, որով գնահատում էին, բոլորովին խեղուել է: Աւելի ճիշդ, գալիս է իր ճիշդ մեկնակէտին, որովհետեւ ես չեմ կարող հասկանալ` ի՞նչ է նշանակում հակադրել «իրական ընդդիմութեանը» կառուցողական ընդդիմութեան հետ: Իսկ ո՞վ է ասել, որ իրական ընդդիմութիւնը կառուցողական պէտք չէ լինի: Եթէ կառուցողական ընդդիմութիւն չի, ապա ի՞նչ ձեւի ընդդիմութիւն է` քանդո՞ղ, երկրին վնաս տուո՞ղ: Եթէ դուրս ես գալիս այս տրամաբանութիւնից, ստացւում է ապուշ փակուղի, որից մարդիկ փորձում են դուրս գալ երեք հեշտագոյն պայման դնելով, որպէսզի իշխանութիւնը կիսաբացի դուռը: Որտեղից է կիսաբացում դուռը: Փակուղուց: Հիմա կիսաբացել է դուռը, դէ խցկուէք:

Հ.- ՀՅԴ-ին ու ԲՀԿ-ին մշտապէս համարել են Քոչարեանի յենարանը համարուող ուժ: Տարօրինակ չի, որ երբ նկատուեցին ընդդիմութիւն-իշխանութիւն երկխօսութեան տարրերը, ԲՀԿ-ն յայտարարեց առանձին ցուցակով ընտրութիւններին մասնակցելու մասին, իսկ ՀՅԴ-ն էլ, ի դէմս ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Հրանդ Մարգարեանի, չբացառեց Քոչարեանի վերադարձը:

Պ.- ԲՀԿ-ն ինքն է որոշում իր քաղաքական ուղեգիծը, չեմ ցանկանում մեկնաբանել: Պարզապէս հարցական է մեզ համար` վերջերս ստորագրուած յուշագրի մէջ որոշ կէտեր արդեօ՞ք չեն ենթադրում համատեղ ցուցակով գնալ, քանի որ երբ կուսակցութիւնները պայմանաւորւում են չանել քայլեր, որոնք կարող են փոխել կուսակցութիւնների այսօրուայ յարաբերակցութիւնը, կարող է նշանակել միայն մէկ բան` իրենք կարող են չփոփոխել յարաբերակցութիւնը մէկ ցանկի մէջ զետեղուելով: Այլապէս իրենք չեն որոշողը յարաբերակցութիւնը, այլ ժողովուրդը պէտք է որոշի, թէ ում որքան ձայն տայ: ԲՀԿ ապագայ վարքի վերաբերեալ ես չեմ կարող կանխատեսումներ անել: Իսկ ՀՅԴ կապը Ռոպերթ Քոչարեանի հետ կայանում է երկու կարեւոր աքթի մէջ. մենք պաշտպանել ենք նախագահական ընտրութիւններում նրա թեկնածութիւնը 1998 եւ 2003 թուականներին: Առաջին ընտրութիւններից յետոյ որեւէ քաղաքական քոալիսիոնի մէջ չենք եղել, այլ առանձին դաշնակցականներ գործուղուել են կառավարութիւն` աշխատանքի, բայց` առանց կուսակցութեան կողմից քաղաքական պատասխանատուութիւն ստանձնելու: Եւ երկրորդ պարագայում ստեղծուել է քոալիսիոն, որն իր կառուցուածքով, բովանդակութեամբ ու աշխատանքային տրամաբանութեամբ բացարձակապէս նման չի եղել նրան, որն այսօր կոչւում է քոալիսիոն:

Հ.- Իսկ ինչո՞ւ հէնց ՀՅԴ-ն չբացառեց Քոչարեանի վերադարձը:

Պ.- Իսկ ո՞վ կարող է դա բացառել: Դաշնակցականը` որպէս ցանկացած այլ քաղաքացի, չի կարող բացառել մէկ այլ քաղաքացու վերադարձը, մուտքը քաղաքականութիւն կամ քաղաքականութիւնից առյաւէտ հեռանալը: Ի՞նչ կապ ունի այստեղ ՀՅԴ-ն` որպէս կուսակցութիւն: Որեւէ տեղ ասուե՞լ է, որ այդ վերադարձին ՀՅԴ-ն պատրաստւում է նպաստել կամ խանգարել, կամ օգտակար լինել ինչ-որ այլ ձեւերով: Բացարձակապէս ոչ: Խօսքը գնում է ընդամէնը Քոչարեանի վերջին հարցազրոյցին տուած մեկնաբանութեանը, որ այո, դա կարող է նշանակել վերադարձ քաղաքականութիւն: Նոյն հարցազրոյցում Հրանդ Մարգարեանն ասել է, որ կարող է եւ չնշանակել վերադարձ: Եթէ նկատել էք, այդ հարցազրոյցում օգտագործւում են հետեւեալ բառակապակցութիւնները` «ես հաւատում եմ», «ես կարծում եմ», «ես մտածում եմ»: Ու որեւէ տեղ «որոշում» չէք տեսնի:

ԱՐՄԱՆ ԳԱԼՈՅԵԱՆ