Լեզուի Կորուստը Ազգի Կորուստ Է

Թերեւս աւելորդ է նշել, թէ ինչպէս է հազարամեակների ընթացքում մեր մայրենին կիսել իր ժողովրդի պատմական ճակատագիրը, նրա հետ դժուար ճանապարհ անցնելով` խտացած-բիւրեղացած հասել մեր օրերը` մշտապէս մնալով հայոց ինքնութեան հիմքն ու հայելին:

Անկախութեան տասնամեակի նուաճումներից մէկը հայոց լեզուի պետական կարգավիճակն է` վաւերացուած-ամրագրուած ՀՀ Սահմանադրութեամբ եւ լեզուի մասին ՀՀ օրէնքով:

Ազգային եւ պետական լեզուի այս բարձրագոյն չափանիշների պահպանման մտահոգութեամբ են թելադրուած հասարակական թէժ քննարկումները` կապուած լեզուի ուսուցման հրատապ հիմնախնդիրների, ինչպէս նաեւ մեր լեզուաքաղաքականութեան ոլորտում կատարուող վտանգաւոր տեղաշարժերի հետ: Մանաւանդ որ այս մտահոգութիւնը նոր դարասկզբի աննախադէպ անցումների ու աշխարհաքաղաքական փոփոխութիւնների մէջ միայն մերը չէ եւ յատկապէս թելադրուած չէ փոքր ազգի ինքնապահպանման բնազդով:

Թերթէք ռուսական մամուլը եւ կը համոզուէք, թէ ինչ ուժգնութեամբ է ռուս մտաւորականութիւնը զգօնութեան թմբուկներ խփում Ռուսաստանի բազմազգ Դաշնութեան տարածքում, թւում է, թէ անխոցելի ռուսերէնի հնարաւոր հոգեվարքի երկիւղով` յայտարարելով, թէ իր երկրում պետական լեզուն պէտք է լինի մէկն ու միակը: Եւ եթէ բազմամիլիոնանոց Ռուսաստանն է տագնապած, որ ռուսաց լեզուն բառացիօրէն յայտնուել է միջազգային նորօրեայ խաչակիրների ծրագրուած արշաւի կրնկի տակ, առաւել եւս մենք, փոքրաթիւ լինելով, չպէտք է պարտադրաբար կամ կամովին, դրսի թելադրանքով կամ տարափոխիկ ստրկահաճութեամբ ոտնակոխ տանք մեր մայրենին: 21-րդ դարում հեծանիւ չես յայտնագործի` պարզապէս պիտի փոխառել ու վերահաստատել ռուսների լեզուական քաղաքականութիւնը. մեզանում եւս հայերէնը ՀՀ պետական լեզուն է` մէկն ու միակը:

Գաղտնիք չէ, թէ անցեալ դարավերջին (եւ այսօր էլ) ի՛նչ ծանր փորձութեան ենթարկեցին մեր կրթական համակարգը այսպէս կոչուած բարենորոգիչները, վարեցին ու ցանեցին մեր աւանդական մանկավարժութեանը խորթ, օտարամուտ հունտեր, եւ թէ ի՛նչ աւերներ գործեցին, յատկապէս լեզուաքաղաքականութեան մէջ, որբի գլխին վարսաւիրութիւն սովորելով: Տուեալ դէպքում որբը մեր ոսկեղնիկ հայերէնն էր եւ բազմադարեայ գրականութիւնը: Եւ մենք անխուսափելի նահանջ արձանագրեցինք:

Բարեբախտաբար, դպրոցն իր բնոյթով պահպանողական կառոյց է, եւ թերեւս նրա ուժը հէնց պահպանողականութեան մէջ է, որ մերժում է ամէն կարգի անխոհեմ ու անհեռանկար միջամտութիւն:

Իրենց մասնագիտական անաչառ գնահատականին են սպասում այն նորարարութիւններն ու «գիտափորձերը», որոնք ներդրւում են լեզուի բնագաւառում. անշուշտ, որեւէ գիտութիւն չի կարող տեղապտոյտը յաղթահարել առանց առաջընթացի փորձերի, որոնք անպայման պէտք է նպատակ ունենան մայրենի լեզուի ուսուցման մեթոտների կատարելագործումն ու հարստացումը: Եւ ոչ թէ անպայման բազմալեզու կրթական հայեցակարգի հաստատման գնով վաւերացնենք որեւէ օտար լեզուի գերադասութիւնը հայերէնի նկատմամբ: Ոչ ոք չի տառապում գաւառական կարճատեսութեամբ եւ չի նսեմացնում յատկապէս անգլերէնի ու ռուսերէնի առանձնայատուկ տեղն ու դերը մեր իրականութեան մէջ, սակայն ուսումնական գիտափորձերը պիտի ընթանան բացառապէս մասնագէտների հսկողութեամբ:

Եւ, վերջապէս, մեր յստակ ու անզիջում վերաբերմունքը պէտք է արտայայտենք լեզուական խաթարումների դէմ, մասնաւորապէս Ազգային Ժողովում, որի բարձր ամբիոնից հայերէնը ամէն Աստծոյ օր նահատակւում ու վերայառնում է, եւ որը անխոնջ յամառութեամբ մեզ է հրամցնում զանազան ու զարմանազան օրինագծեր: Այդ օրինագծերի բուն նպատակը աւելի քան թափանցիկ է եւ ապազգային…

Այսօր բոլորս, թէ՛ պետութիւնը, որ հայոց լեզուի պահպանութեան եւ զարգացման երաշխաւորն է, թէ՛ ուսուցիչը, որ հայերէնը անմեռ է պահում հայ աշակերտի հոգում, թէ՛ գիտնականը, որ կոչուած է ոչ թէ քանդելու, այլ ամրապնդելու մեր լեզուագիտութիւնը, եւ թէ՛ քաղաքական գործիչը` անգամ իր նախընտրական խաղերում, պէտք է առաջնորդուենք մի անբեկանելի ճշմարտութեամբ` լեզուի կորուստը ազգի կորուստ է:

2002