Թուրք Բեմադրիչի Հարցազրոյցը «Ցեղասպանութիւն» Բառի Թապուի, Պատմութեան Չառերեսուելու Եւ Ժապաւէն Նկարահանելու Պատճառների Մասին

ԹԵՐԹ

1028Fathih-AkinԳերմանաբնակ թուրք բեմադրիչի Ֆաթիհ Աքընը` Հայոց ցեղասպանութեան մասին իր ժապաւէնը Թուրքիայում դեռեւս չցուցադրած` արդէն սպառնալիքներ է ստանում: Թուրքական Էվրէնսէլ պարբերականին տուած իր հարցազրոյցում, սակայն, նա նշել է, որ «Տը քութ» ժապաւէնը ցեղասպանութեանը չէ նուիրուած, եւ ժապաւէնը քաղաքական չէ:

 Աքընը նշում է, որ ցեղասպանութեան թեման արծարծելու համար իրեն համարձակութիւն տուողը եղել է գրող, լրագրող, Հասան Ճեմալի` Ճեմալ փաշայի թոռան` 1915թ.-ի Հայոց ցեղասպանութեան մասին պատմող գիրքը:

 «Եթէ այդ ժամանակաշրջանի համար պատասխանատու փաշաներից մէկի թոռն օգտագործում է այդ բառը, ես ինչո՞ւ չօգտագործեմ: Այդ գիրքը վաճառւում է գրախանութներում, դրւում է ցուցափեղկերին», ասել է նա:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ժապաւէն նկարելու համար շատ դէպքեր կան: Անվիճելի է, որ Թուրքիայում ամենափակ թեման Հայոց ցեղասպանութիւնն է: Ժապաւէն նկարելու համար ինչո՞ւ այդ թեման ընտրեցիր:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ես այդ թեման չփնտռեցի, այն ինքն ինձ գտաւ: Թուրքիայից եկած ընտանիքի երեխան լինելով` այն միշտ հետաքրքրել է, յատկապէս երբ այն թապուի է վերածուել: Երբ ինչ- որ բան արգելւում է, հետաքրքրասէր եւ ուսումնասիրող եմ դառնում:

Հ.- Այդ հարցը Թուրքիայում դեռ թապո՞ւ է:

Պ.- 7 տարի առաջ, երբ Հրանդ Տինքը սպաննուեց (պոլսահայ մտաւորական-Tert.am), Պոլսի որեւէ սրճարանում եթէ Ցեղասպանութեան մասին խօսէիր, սեղանակիցները դիմադրութիւն ցոյց կը տային: Այժմ գրեթէ ամէն տեղ, առանց փսփսալու կարող էք խօսել:

Հ.- Թուրք ժողովրդի տեսանկիւնից ոչ մի բառ «ցեղասպանութիւն» բառի չափ քաղաքական չէ: Թուրքիայում այս բառն օգտագործո՞ւմ ես:

Պ.- Այո՛, ինձ այդ հարցի համար ոգեւորողը ճանաչուած լրագրող Հասան Ճեմալի` 1915-հայոց ցեղասպանութեան մասին գիրքը եղաւ: Եթէ այդ ժամանակաշրջանի պատասխանատուներից  Ճեմալ փաշայի թոռն այդ բառն օգտագործում է, ես ինչու՞ չօգտագործեմ:

Հ.- Թուրքերի` իրենց պատմութեան այդ հատուածին առերեսուելն ինչո՞ւ է այդքան դժուար:

Պ.- Եթէ մի ժողովուրդ պատմաբանների եւ քաղաքական գործիչների կողմից մշտապէս խաբուել է` «Նման բան չի եղել, դա մի մեծ սուտ է եւ այլ խօսքերով, ընտանիքներից, դասագրքերից, թերթերից այլ բան չի լսել, նրանց մեղադրել չեմ կարող:

Սակայն քաղաքական գործիչների յայտարարութիւնները, թէ` պատմութիւնը պէտք է պատմաբաններին թողնել, սխալ է: Պատմութիւնը մեզ է պատկանում, մարդկանց, բոլորիս…

Fathih-Akin_The-CutՀ.- Մինչ ժապաւէնի նկարահանումը թեմային ինչպէ՞ս ես պատրաստուել:

Պ.- Կարծում եմ` թեմային առնչուող մօտ 100 գիրք եմ կարդացել: Դրանց թւում` Քուպա գաղթած մի հայի կենսագրականը, առանց ընտանիք մնացած երեխաների մասին նիւթեր, անգամ` Հալէպի հասարակաց տների մասին պատմութիւններ կային:

Կեանքումս առաջին անգամ Հայաստան գնացի: Անշուշտ եղայ նաեւ Ցեղասպանութեան թանգարանում, ծանօթացայ տնօրէն Հայկ Դեմոյեանի հետ:

Նա ինձ պատմեց, որ շատ հայեր նախ Քուպա, յետոյ Ամերիկա են փախել: Դա անգամ հայերից շատերը չգիտեն: Ժապաւէնումս դա էլ օգտագործեցի:

Հ.- Ժապաւէնի հերոս Նազարէթը Մարտինում է բնակւում: Այդ քաղաքն ինչպէ՞ս ընտրեցիր:

Պ.- Ֆրանսացի պատմաբան Թեռնոնի` Մարտինի հայերի մասին գրած գիրքն էի կարդացել: Մարտինը Սուրիայի սահմանից շատ հեռու չէ: Աշխարհագրական առումով եւ պատմութեան բերումով ցաւալի այս պատմութիւնը պէտք էր այստեղից սկսուէր: Նազարէթի ուղեւորութիւնը դէպի անապատ պէտք չէր երկար տեւէր: Որոշեցի, որ Նազարէթը պէտք չէ լինի Տէր Զօր աքսորուածների թւում: Հակառակը, որոշեցի, որ Նազարէթին պէտք է տանեն Ռաս Ուլ Այնի փոքրիկ ճամբարը:

Այնտեղից Մարտին մի քանի օրում հնարաւոր է հասնել: Ահա մեր հերոսն էլ քայլում է այդ ճանապարհով:

Ժապաւէնը նկարահանելուց առաջ այդ ճանապարհորդութիւնը մենք էլ արեցինք: Սուրիայում պատերազմի սկզբից 6 ամիս առաջ էր:

Հ.- Գերմանիայի` ցեղասպանութեան հարցում ունեցած դերակատարութեան մասին տեղեա՞կ էիր: Նրանք գիտէին օսմանցիների` հայերի առնչութեամբ ունեցած ծրագիրները, սակայն ռազմավարական նկատառումներով որոշեցին չմիջամտել…

Պ.- Այո՛, Գերմանիան կոտորածների եւ այլ անմարդկային քայլերի մասին տեղեակ էր, սակայն չմիջամտեց:

Օսմանեան կայսրութեանը չէր ցանկանում կորցնել` իբրեւ ռազմական դաշնակցի: Այդ պատճառով էլ չմիջամտեց եւ թուրք պաշտօնեաներին չփորձեց կանխել:

Հ.- «Տը Քաթ» ժապաւէնը Ցեղասպանութեա՞ն մասին է:

Պ.- Երկու դուստրերին գտնելու համար ողջ աշխարհը պտտած հօր պատմութիւնն եմ ներկայացնում: Հայրը ճանապարհորդում է դէպի Արեւմուտք` հասնելով մինչեւ Ամերիկա: Մի կողմից` գաղթի, միւս կողմից այլ երկրում տեղաւորուելու պատմութիւն է:

Այդ պատմութիւնը Ցեղասպանութեան յետնաբեմում է, սակայն այն Ցեղասպանութեան մասին չէ: Քաղաքական գործիչ չեմ, եւ այդ պատճառով էլ Ժապաւէնում քաղաքականութեամբ չեմ զբաղուել: Պատմութեան ցաւալի եւ դեռ չքննարկուած դէպքերի մասին մի պատմութիւն եմ պատմում:

«Տը քաթ» ժապաւէնում յայտնի չէ` ո՛վ է լաւը, ո՛վ ոչ: Օրինակ` ժապաւէնի հերոս Նազարէթը կարողանում է ողջ մնալ մի բարի թուրքի շնորհիւ:

 

 

Share this Article
CATEGORIES

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )