ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԱՅՑԵԼԱԾ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԳԻՏԱՐՇԱՒԻ ՄԱՍՆԱԿԻՑՆԵՐԸ ԿՈՉ Կ՛ՈՒՂՂԵՆ ՊԱՀՊԱՆԵԼՈՒ ՀԱՄԱՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԱՐԺԷՔՆԵՐԸ
Անիի Մայր տաճարը
Ս. Փեթերսպուրկի պետական համալսարանի Արեւելեան կաճառի տնօրէն, փրոֆ. Եւկենի Ճելենեւ կը յայտնէ, որ «Անիի Մայր տաճարը կարելի է համեմատել միայն Փեթերսպուրկի Իսահակի տաճարին հետ»: Գիտնականը վերջերս համալսարանի գիտարշաւի կազմով եղած է Անիի մէջ:
«Իբրեւ արեւելագէտ կ՛ուզէի տեսնել, թէ ինչպէ՞ս այս հողերու ներկայ բնակիչները կը վերաբերին այլոց պատմական անցեալին հետ: Ինծի համար կարեւոր էր, թէ ինչպէ՞ս պահպանուած եւ ինչպիսի՞ վերաբերմունքի արժանացած են մշակութային կոթողները, որոնք սրբութիւն են նախապէս այստեղ ապրած մարդոց սերունդներուն համար», կը նշէ Եւկենի Ճելենեւ:
Ս. Փեթերսպուրկի պետական համալսարանի արշաւախումբի անդամները 15-21 սեպտեմբերին հայոց մայրաքաղաքներու իւրայատուկ շրջապտոյտ կատարած են այցելելով Երեւան, Վան, Անի, Կարս, եւ բարձրացած են Արարատ լեռ: Իսկ 26 հոկտեմբերին իրենց տպաւորութիւնները յայտնած են «Ս. Փեթերսպուրկ» պատկերասփիւռի կայանէն` ընդգծելով այցելութեան արժանացած շրջանի գիտական նշանակութիւնը:
«Բացառիկ իրավիճակ է, մշակութային առումով Հայաստանի հետ միասնական տարածք մը, որ հայկական մշակոյթի, քաղաքակրթութեան բնօրրանն է, ժամանակի ընթացքին անցած է Օսմանեան կայսրութեան տիրապետութեան տակ: Այսօր ալ այդտեղ գոյութիւն ունի եկուոր ցեղային խմբաւորում` քիւրտ ժողովուրդը: Համապարփակ աշխարհի ընկալումը կը սկսի այսպիսի շրջաններու ուսումնասիրութենէն: Արեւմտեան Հայաստանին համարժէք վայր կը նկատեմ Երուսաղէմը, որ միշտ ալ եղած է ոչ թէ մէկ ժողովուրդի, այլ բազմաթիւ մարդոց սեփականութիւնը», ըսած է Ճելենեւը:
«Փեթերսպուրկեան պատկերասփիւռ» հաղորդումին ընթացքին ցուցադրուեցան նաեւ արշաւախումբին ուղեկցած լուսանկարիչներուն նկարները: Այդ նիւթին հիման վրայ պիտի պատրաստուին 15-20 վայրկեաննոց տեսանիւթեր, որոնց նկատմամբ շարք մը ալիքներ արդէն հետաքրքրութիւն ցուցաբերած են: Գիտնականները յոյսով են, որ տեսանիւթերը եւս պիտի նպաստեն յուշարձաններու պահպանութեան խնդիրին վրայ ուշադրութեան սեւեռման:
«Պիտի ուզէինք համաշխարհային հանրութեան ուշադրութիւնը հրաւիրել Արեւմտեան Հայաստանի յուշարձաններու վերականգնման անհրաժեշտութեան վրայ: Դժբախտաբար, այն ինչ որ տեսաք եւ յատկապէս Անիի միջնաբերդը, չափազանց խարխուլ վիճակի մէջ են: Այս կոթողներուն նկատմամբ աւելի մեծ ուշադրութիւն անհրաժեշտ է, որովհետեւ ատիկա քաղաքակրթութեան ժառանգութիւն է, որ պէտք է պահպանուի», ըսած է Ս. Փեթերսպուրկի պետական համալսարանի արեւելեան կաճառէն Տիգրան Բալայեան:
Իրենց աշխատանքի նկատմամբ Թուրքիոյ հաւանական միանշանակ արձագանգին մասին հարցումի մը արշաւախումբի ղեկավարը կը պատասխանէ. «Պատմութեան որոշ էջերու մասին լռելը աւելի շատ խնդիրներ կը ստեղծէ: Անկեղծ զրոյցը, գուցէ երբեմն ոչ այնքան հաճելի, շատ աւելի լաւ է, քան լռեցնելը», ըսած է Ս. Փեթերսպուրկի պետական համալսարանի տնօրէնի խորհրդական փրոֆ. Ալեքսէյ Օպրազցով:
20-րդ դարու սկիզբէն ի վեր Արեւմտեան Հայաստան այցելած ռուսական առաջին գիտարշաւի ղեկավարը յոյս կը յայտնէ, որ այսպիսի նախաձեռնութիւնները աւելի յաճախակի պիտի դառնան: