ՊԱՐԶԱՊԷՍ` ՎԱՆ ԱՐԵԱՆ

Հակառակ այն անվիճելի փաստին, որ իր ծննդեան 60-ամեակին առիթով Վան Արեանի հրատարակած «Ընդամէնը» հատորը տակաւին սեղանի վրայ է, այնուամենայնիւ, յաւուր պատշաճի պատասխանատու խօսք ըսելու ցանկութիւնը կը շարունակէ լուրջ դժուարութիւններու բախիլ: Սկսիլ ո՞ր կէտէն եւ յանգիլ ո՛ր վերջակէտին, երբ լուսանկարիչ, բանաստեղծ, պատմուածագիր, մանկագիր, թարգմանիչ, խմբագիր, իսկ վերջին երկու տասնամեակին նաեւ եռանդուն ու բազմարդիւն հրատարակել Վան Արեանը կը պարզէ մէկէ աւելի ուղենշաններ: Նշաններ` որոնք միաժամանակ նոյնքան հետաքրքրական են ու հրապուրիչ եւ կը վկայեն գրական-մշակութային երեւոյթի մը մասին, զոր կարելի չէ անջատել Երեւանի վերջին տասնամեակներու մշակութային կեանքէն, եթէ նոյնիսկ Վան Արեան լուսանկարիչը, արձակագիրն ու թատերագիրը կը շարունակեն մնալ լուսանցքային ներկայութիւն մը` ինչպէս վայել է կեանքը բանաստեղծութեան մը պէս ապրող լիիրաւ արուեստագէտներուն:

Լոռու մարզի Ձորագիւղ գիւղին մէջ 22 յունիս 1949-ին աչքերը լոյսին բացած այս ծայր աստիճան հետաքրքրական արուեստագէտը կեդրոնական դէմք մը չէ ո՛չ իբրեւ բանաստեղծ, ո՛չ իբրեւ պատմուածագիր, ո՛չ իբրեւ թարգմանիչ եւ ոչ ալ որպէս թատերագիր: Այնուամենայնիւ, 1970-ական թուականներուն հրապարակ իջած երիտասարդ սերունդին հետաքրքրական դէմքերէն մէկն է, հաւանաբար իր սերունդին «անառակ որդին», որ իր գրողական կարողութիւնները շարունակ զարկաւ փորձաքարի, միշտ միշտ հաճելի անակնկալներ հրամցուց իր գրչեղբայրներուն ու գրական շրջանակներուն, սակայն չանցաւ քայլ մը անդին եւ շարունակեց մնալ մնայուն խոստում մը:

Պատմուածքներու հատոր մը` «Քո միակ անունը» (1988), «ոչ միայն փոքրիկի համար» գրուած բանաստեղծութիւններ, կարճ պատմուածքներ ու թատերախաղեր ի մի խմբած ժողովածու մը` «Վերադարձի գաղտնիքը» (2006), իր ներկայութիւնը հաստատող երրորդ գիրք մը` «Անտեսանելի շղթայ» (2007) եւ հուսկ` վերոնշեալ երեք գործերը եւ մամուլի էջերուն ցրուած իր այլաբնոյթ ստեղծագործութիւնները, քերթողական թարգմանութիւնները, գրական-մշակութային ակնարկները եւ իր ստեղծագործութիւններուն նուիրուած յօդուածները համախմբած հաւաքածոյ մը` «Ընդամէնը», որուն 288 էջերուն 258-ը էջերը եւ լուսանկարները իրն են միայն:

Ընդամէնը` այսքան: Դժբախտաբար: Կամ իր իսկ խոստովանութեամբ` «… քիչ է, բայց ինչ արած, ընդամէնը այս է»: Եւ եթէ այս հաստատումին վրայ գումարենք նոյնքան եւ թերեւս աւելի ծանրակշիռ այն միւս իրողութիւնը, որ 1993-էն մինչեւ օրս, իր հիմնադրած «Վան Արեան» հրատարակչատունէն լոյս տեսան աւելի քան 500 անուն գիրքեր, գրքոյկներ, պաստառներ եւ յարակից հրատարակութիւններ, կը կարծենք, այն ատեն աւելի պայծառ ու ամբողջական կը դառնայ դիմանկարը հայ գրականութեան այս ազնիւ նուիրեալին, որ դժուարին պայմաններու մէջ տպարան ու հրատարակչատուն հիմնեց, հոսանքն ի վեր թիավարեց եւ լոյս ընծայեց նրբաճաշակ ու թանկարժէք հատորներ:

Որովհետեւ Վան Արեան միշտ անսաց իր համեստ ու հեզահամբոյր բանաստեղծի ազնիւ ձայնին, ի դէմս արժէքաւոր ձեռագիրներու` հրճուեցաւ գանձ մը գտած մանուկի ուրախութեամբ եւ իր գրչեղբայրներուն վաւերական ստեղծագործութիւնները մամուլին յանձնեց:

Եւ` մեծցաւ:

Մեծցաւ բանաստեղծը` առանց նոր «Վերադարձ»ներ ու «Մայրամուտ»ներ բանաստեղծելու, մեծցաւ պատմուածագիրը նաեւ` իր «գունաւոր տեսողութեամբ» կեանքի սովորական կացութիւններուն արտասովոր բանաստեղծութիւնը, խորհուրդներն ու գաղտնիքները վերընթերցելու փոխարէն: Եւ դարձաւ ա՛լ աւելի սիրելի ներկայութիւն:

Հիմա` լայն հորիզոններ իրեն կը սպասեն: Այս մակարդակը նուաճելու բոլոր տուեալներով օժտուած շնորհալի արձակագիրն է ինք: Մարդուն հոգիին մութ ծալքերը բացայայտած, մարդկային յարաբերութիւններու բարդ հանգոյցները քակած, տիպար ու հոգեվիճակ ստեղծելու շնորհով օժտուած արձակագիրն է, որուն սեղմ խօսքի եւ անբռնազբօս ոճի հանդէպ ցոյց տուած խոր յարգանքը պէտք է զինք առաջնորդեն դէպի ստեղծագործական նոր հորիզոններ, դէպի անսպասելի նուաճումի մը անձնադրոշմ կնիքով վաւերականացած «Քո միակ անունը», որ ամենայն իրաւունքով իր արժանաւոր տիրոջ կը սպասէ:

Ս. ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ

ԳՈՒՆԱՒՈՐ ՏԵՍՈՂՈՒԹԻՒՆ

Կարկանդակ վաճառողը կանգնած է շէնքի անկիւնում` պատի տակ եւ արեւից ու քամուց պատսպարուելու համար պատից մի չթէ ծաղկաւոր վարագոյր է կախել: Չնայած վառած իւղի տհաճ հոտին, ես մի պահ կանգնում եմ այդտեղ ու շէնքի բակ մտնելուց առաջ հայեացքս հէնց այնպէս, մեքենայաբար, թեքում եմ դէպի դիմացի կանգառը: Պատի ու չթէ ծաղկաւոր վարագոյրի բացուածքից տեսնում եմ նրան ու կարկամում: Նա հանգիստ կանգնել է դիմացի մայթին, հագել է սպիտակ երիզներով կապոյտ զգեստը եւ չի էլ կասկածում, որ մի քանի քայլի վրայ ես էլ եմ կանգնած ու ապշահար իրեն եմ նայում: Սեպտեմբերեան արեւոտ կիրակի է, առաւօտ է, ու մենք կանգնած ենք քաղաքի արուարձանում, կենտրոն գնացող աւտոբուսի կանգառում: Դիմացի մայթին, փողոցին զուգահեռ ձգւում է մի երկար ու բաց վարդագոյն պատ: Եւ հիմա սպիտակ երիզներով կապոյտ զգեստ հագած կնոջ կերպարանքը դանդաղ սահում է բաց վարդագոյն ֆոնի վրայ: Նա գնում է դէպի աջ, կանգնում է լրագրավաճառի կրպակի մօտ, անխռով ու հանգիստ նայում է ամսագրերին ու թերթերին, յետոյ շրջւում է, գնում դէպի ձախ, կանգնում է ու հայեացքը յառում փողոցի երկայնքով, մի ինչ-որ հեռաւոր կէտի:

Ի հարկէ ես կարող եմ ենթադրել, թէ ուր է գնում նա` սպիտակ երիզներով կապոյտ զգեստ հագած կինը: Ես իրաւունք ունեմ ենթադրելու, որովհետեւ արդէն հինգ տարի նա իմ կինն է ու մենք երկու տարուց աւելի ապրում ենք այս փոշոտ ու անհրապոյր արուարձանում: Իսկ հիմա ես ծխախոտ եմ գնել խանութից, անշարժ կանգնել եմ չթէ ծաղկաւոր վարագոյրի յետեւում, ծխում եմ նայում նրան: Փողոցի լայնութիւնը մի քանի քայլ է, ու ես երբեք այս հեռաւորութիւնից չեմ տեսել իմ կնոջը: Չգիտես ինչու նա հիմա ժպտում է, թոյլ ժպտում է` լրագրավաճառի կրպակին յենուած դեղին վերնաշապիկով տղամարդուն, որը չգիտես ինչու սեւեռուն նայում է իրեն: Ես շատ ուժեղ գունային տեսողութիւն ունեմ, եւ երբ աշխատանքից յետոյ գնում ենք գարեջուր խմելու, բոլորն ինձ խնդրում են, որ գոյնով որոշեմ գարեջրի որակը: Յետոյ ասում են, որ նրանք, ովքեր գունային տեսողութիւն չունեն, կոչւում են դալտոնիկներ: Իսկ թէ ինչպէս են կոչւում ինձ նման գունային ուժեղ տեսողութիւն ունեցողները, ոչ ոք չգիտի: Ինչեւիցէ, երբ ասում եմ իմ ծանրակշիռ խօսքը, ու խմելուց յետոյ այն հաստատւում է, բոլորն ինձ գովում են: Ոնց չէ: Սեպտեմբերեան այս արեւոտ օրը իմ կինը կանգնած է դիմացի մայթին, նա արդէն հինգ տարի կանգնած է այնտեղ, ու ես խելագարուելու չափ ոչինչ չգիտեմ նրա մասին: Աչքերս ցաւում են երկար նայելուց մշուշով են լցուել: Ահա բաց վարդագոյն ֆոնի վրայ դէպի աջ է շարժւում սպիտակ երիզներով կապոյտ բիծը: Մօտենում է դեղին վերնաշապիկաւորին: Անցնում է: Հակւում է դէպի լրագրավաճառը: Սիրտս կանգ է առել: Շունչս պահել եմ: Նա բան է ասում լրագրավաճառին, ինչ-որ ամսագիր է թերթում: Ի՞նչ է ասում նա, ի՞նչ է անում նա այնտեղ: Ես չեմ լսում նրա ձայնը ու չեմ տեսնում նրա աչքերը: Եւ համոզւում եմ, որ երբեք էլ չեմ լսելու նրա ձայնն ու երբեք էլ չեմ տեսնելու նրա աչքերը: Իսկ դա ամենաճակատագրականն է: Ես էլ արդէն հինգ տարի է կանգնած եմ չթէ ծաղկաւոր վարագոյրի ետեւում եւ արդէն յոգնել եմ: Ծխախոտն ընկել է շուրթերիցս: Էլ չեմ զգում արեւածաղկի իւղով տապակած կարկանդակների տհաճ հոտն ու չգիտեմ ինչու, յամառօրէն շարունակում եմ նայել դիմացի մայթին: Ճիշդ է, մինչեւ դիմացի մայթը ընդամէնը մի քանի քայլ է, եւ այս պահին դիմացի մայթը շատ է հեռու, փողոցը շատ է լայն: Աւելին, դա մի խոր, գրեթէ անտակ անդունդ է, որի մի եզրին կանգնած է նա` իմ կինը, եւ իր սպիտակ երիզներով կապոյտ զգեստով երբեմն դանդաղ աջ ու ձախ է սահում բաց վարդագոյն ֆոնի վրայ:

Ես էլ երբեք չեմ կարողանայ մօտենալ իմ կնոջը ու երբեք էլ չեմ իմանայ, թէ ով է նա:

Ի հարկէ, երբեմն իմ մէջ ցանկութիւն է առաջանում պատռել չթէ ծաղկաւոր վարագոյրն ու դուրս գալ կնոջս ընդառաջ, ժպտալ ու ձեռքով անել նրան: Գիտեմ, նա էլ կը ժպտայ, նա էլ կը գայ ինձ ընդառաջ ու զարմացած տարօրինակ հարցեր կը տայ: Եւ հէնց այդ ժամանակ կը լսեմ նրա ձայնն ու կը տեսնեմ նրա աչքերը: Արդէն որերորդ անգամ կ՛ասեմ, որ իրեն շատ է սազում սպիտակ երիզներով կապոյտ զգեստը: Եւ ապա, բռնելով ձեռքը, կը շշնջամ, որ սիրում  եմ իրեն: Այդ ժամանակ նորից կը լսեմ նրա ձայնն ու կը տեսնեմ նրա աչքերը:

Բայց դա ինձ համար փրկութիւն չի լինի, որովհետեւ դրանով չի լուծուի ամենաճակատագրական հարցը: Որովհետեւ իմ առջեւ կը լինի ուրիշ մի կին: Դա արդէն չի լինի դիմացի մայթի բաց վարդագոյն ֆոնի վրայով շարժուող կինը: Դա արդէն չի լինի լրագրավաճառի կրպակի մօտ կանգնած կինը: Եւ այդ ձայնն ու աչքերը կը լինեն այն կնոջը, այն անծանօթ կնոջը, որի հետ արդէն հինգ տարի է ապրում եմ քաղաքի փոշոտ ու անհրապոյր արուարձանում:

Եւ ես անմռունչ շարունակում եմ կանգնած մնալ չթէ ծաղկաւոր վարագոյրի ետեւում` տխուր ու գունատ, անսփոփ ու անյոյս:

Վերջապէս գալիս է աւտոբուսը եւ ծածկում է բաց վարդագոյն ֆոնին կանգնած կնոջը: Իսկ գունային առումով ամենազարմանալին այն է, որ սպիտակ աւտոբուսն ունի կապոյտ հորիզոնական երիզներ: Եւ, երբ ես վերջապէս դուրս եմ գալիս չթէ ծաղկաւոր վարագոյրի ետեւից եւ վերջապէս ճչում եմ, կանչում եմ կնոջս, կապոյտ երիզներով սպիտակ աւտոբուսը դանդաղ պոկւում է տեղից եւ արագացնելով ընթացքը, սկսում է սահել փողոցի երկարութեամբ ձգուող պատի բաց վարդագոյն ֆոնի վրայով:

Ես մի քիչ վազում եմ աւտոբուսի ետեւից, յետոյ յոգնում եմ ու մնում թեւաթափ կանգնած ուղիղ փողոցի կենտրոնում: Բայց, քանի որ դա փողոց չէ, այլ խոր, գրեթէ անտակ անդունդ է, ես արագընթաց ու կտրուկ ցած եմ սահում: Եւ, չնայած փափուկ վայրէջքի ոչ մի յոյս չկայ, ծխախոտ եմ վառում եւ սկսում եմ ներդաշնակ ու ռիթմիկ թափահարել թեւերս:

 

ՔՈ ՄԻԱԿ ԱՆՈՒՆԸ

Բանն այն է, որ նրա անունը Մաթիլդա չէր եւ այդ անունն իսկակապէս անծանօթ էր նրան: Բայց, երբ ուղիղ քսանչորս օր առաջ նա առաջին անգամ լսեց այդ անունը, չգիտես ինչու, անսպասելիութիւնից ցնցուեց: Անունը հնչեց որպէս  ազդանշան եւ նրա  ներսում, ինչ-որ խուլ անկիւնում, մի բան թրթռաց եւ նա, կարծես արթնանալով խոր քնեց, որոշեց որ իրեն են կանչում: Նա շրջուեց դէպի ձայնն ու տեսաւ քառասունն անց մի տղամարդու, որ, չնայած աշնանային արեւոտ եղանակին, տաք թիկնոց էր գցել ուսերին ու պարանոցը փաթաթել էր բրդեայ կարմիր վզնոցով: Փոքրիկ, սեւ ճամպրուկը ձեռքին` նա միայնակ ու գունատ կանգնել էր առողջարանի մետաղեայ ճաղապատ դարպասի մօտ եւ տանջահար, մրսած հայեացքը յառել էր աղջկան: Ճիշդ է` անունը  դուրս է թռել  նրա շուրթերից, բայց այն որոշակիօրէն չէր ուղղուած որեւէ մէկին: Այդ անունն արտասանելը հաւանաբար նրա վաղեմի ու անիմանալի սովորութիւնն էր, եւ նա մերթ ընդ մերթ, տեղի ու անտեղի, երբեմն  բարձրաձայն,  եւ երբեմն կիսաձայն, խոր հոգոց հանելով արտաբերում էր` խորհրդաւորութեան ու տարօրինակութեան  մի անորոշ քող ստեղծելով իր շուրջը: Եւ երբ աղջիկը շրջուեց տղամարդու դէմքը շատ մտերիմ ու հարազատ  թուաց իրեն: Հէնց այդ պահին էլ նա զգաց, որ անդառնալիօրէն մոռանում է իր անունը: Աւելին, նրա մէջ սկսեց ուռճանալ այդ անուան գաղտնիքն իմանալու անզուսպ ցանկութիւնը: Յետոյ, չգիտես ինչու, նա համոզեց ինքն իրեն, որ այդ անունը կարող է պատկանել միայն իրեն:

Հեռաւոր երկաթուղային կայարանում անցկացրած մանկութիւնից ու պատանեկութիւնից, ծառերի մէջ կորած առողջարանում աշխատած տարիներից Մաթիլդան չէր յիշում մի դէպք, մի պատմութիւն, որ այդպէս կլանած լինէր իրեն: Նա, դժբախտաբար, շատ շուտ էր համոզուել, որ ինքը գեղեցկուհի չէ, եւ թերեւս, դա էր դարձել պատճառը, որ նա մեծացրել էր լուռ ու ինքնամփոփ: Այս բոլորին նպաստել էր նաեւ նրա այն սխալ պատկերացումը, թէ բոլոր հետաքրքիր դէպքերն ու տարօրինակ պատմութիւնները տեղի են ունենում միայն գեղեցիկ աղջիկների հետ: Բայց, չնայած դրան, նա երբեք ու ոչ մի օր չէր հաշտուել այն մտքի հետ, թէ ինքը յաւերժ մնալու է այս կեանքից ու աշխարհից կտրուած անկիւնում եւ յոյսով ու յամառութեամբ սպասել էր իր փրկութեանը: Առողջարանի ամէն մի նոր եկուորի հետ նա, սրտի թրթիռով, գաղտնի ու միայն իրեն յայտնի յոյս էր կապել ու տանջուել: Իսկ երբ քսանչորս օր անց եկուորները նրա մտացածին, անխօս յոյզերին ու ապրումներին անհաղորդ թողել էին ու հեռացել, նա ինքն իրեն համոզել էր, որ դեռ շատ շուտ է եւ դեռ հարկաւոր է էլի սպասել: Եւ սպասել էր ու հաւատացել, որ կը գայ եւ իր օրը: Այն օրը, երբ ինքը հրաժեշտ կը տայ հարազատներին ու, ժպտալով, արցունքն աչքերին կը հեռանայ: Կը հեռանայ, որպէսզի էլ երբեք ու ոչ մի անգամ այլեւս չվերադառնայ, որպէսզի ընդառաջ գնա իր ճակատագրին` գնա ու երջանիկ լինի: Հաւատացել էր նաեւ, որ այդ օրը նման չի լինի միւս օրերին, եւ ինքը, անտարակոյս, չի շփոթի այդ օրը ոչ մի ուրիշ օրուայ հետ: Եւ այն օրը, երբ անծանօթ մարդու դէմքը շատ հարազատ ու մտերիմ թուաց իրեն, եւ երբ ինքը մոռացաւ իր անունը եւ միանգամից ընտելացաւ անծանօթ մարդու շուրթերին ու երեւակայութեան մէջ թեւածող Մաթիլդային, գուցէ հէնց այդքան երկար սպասուած փրկութեան սկիզբն էր դառնալու:

Իսկապէս, արդէն որերորդ անգամ անցած քսանչորս օրերը դանդաղ ու աննկատելիօրէն շատ բան փոխեցին Մաթիլդայի դիւրաբեկ հոգում: Նա նորից հասկացաւ, որ հասել է ժամը փշրելու իրեն կապող անորոշ ու անտեսանելի կապանքները: Եւ չնայած նախորդ անգամների նման նա չգիտեր, թէ ինչպէս է դա տեղի ունենալու, կրկին հաւատաց, որ արդէն կարող է յաղթահարել դեղնա-կանաչաւուն, անտառածածկ ձորի ճնշող դիմադրութիւնը: Ձոր, որտեղից հորիզոնը երեւում էր միայն բարձր ու անհասանելի լեռնագագաթների բեկբեկուն ու ներփակ ուրուագծի տեսքով, եւ որից այն կողմ ընկած էր ամէն ժամ գոյները  փոփոխող անհուն  երկնքի մի կտոր:

Ճիշդ է, մի քանի տարի առաջ, երբ մայրաքաղաքից եկած մի խումբ տղաների ու աղջիկների հետ առաջին անգամ գինի էր խմել եւ տղաներից մէկը անտառի թաւուտում համբուրում էր իր դեռեւս տղամարդու հայեացքը չտեսած կուրծքը, տարօրինակ մի արբեցումից նրա գլուխը հաճելիօրէն պտոյտ էր գալիս: Ծառերը ճօճւում էին, երկնքի մի փոքրիկ կտոր վետվետում էր գլխավերեւում եւ տղան, ձեռքերը Մաթիլդային փէշի տակ մտցրած, ինչ-որ անորոշ ու անկապ փ»բառեր էին շշնջում, համոզելով աղջկան, որ իր հետ քաղաք մեկնել: Անծանօթ հաճոյքը գայթակղիչ էր ու ցանկալի: Բայց չգիտես որտեղից ու ինչպէս, Մաթիլդան իր մէջ ուժ էր գտել ապտակելու տղային ու կիսատ թողնելով ամէն ինչ` հեռացել էր: Հեռացել էր վազելով, ամէն կողմից ճանկռոտող մացառների ու ծառերի ճիւղերի միջով: Եւ չնայած հետագայում, երազների մէջ ու արթմնի, յաճախ էր շառագունելով անդրադարձել անտառի թաւուտում տեղի ունեցած անսէր գգուանքների բոլոր մանրամասներին, բայց անընդհատ իրեն համոզել էր, որ ինքը ճիշդ է վարուել:

Դրանից յետոյ, մանաւանդ այս վերջին քսանչորս օրուայ ընթացքում, նա վերջնականապէս համոզուեց, որ ամէն մի կին, անգամ ամենատգէտը, գոնէ մի տղամարդու համար գեղեցիկ է ու սիրելի:

Եւ, երբ մտերիմ ու հարազատ դէմքով անծանօթը խաղաղ երեկոներին կրկնում էր. «Երբ կինը սիրւում է, նա հպարտ է զգում իրեն, եւ յօդս են ցնդում իր գեղեցկութեան մասին ունեցած նրա անգամ ամենաչնչին կասկածները»,- Մաթիլդան կլանուած ու ակնապիշ լսում էր նրան եւ գոհ ու լիաթոք շնչում էր անտառային թարմ օդը եւ կախում էր գլուխը` ծառերից կախուած լապտերներով լուսաւորուած, բոցկլտացող աչքերն ու ոգեշնչուած, շառագունած դէմքը տղամարդու  հայեացքից թաքցնելու համար: Նրա սիրտը թպրտում էր անծանօթ, անիմանալի, բայց շատ որոշակի սպասումից: «Ամէն մի տղամարդ, որ ընդունակ է սիրելու, կամայ թէ ակամայ, տառապանքների ու անբառ անուրջների մէջ հետզհետէ, աստիճանաբար ուրուագծում է իր սիրելի կնոջ կերպարը: Եւ որքան անցնում են տարիները, եւ որքան նա համոզւում է, որ էլ երբեք չի հանդիպելու այդ կնոջը, մի խօսքով, որքան նուազում է սիրելի կնոջը գտնելու յոյսը, այնքան այդ կնոջ երեւակայական պատկերը դառնում է աւելի որոշակի, աւելի շօշափելի ու ամբողջական: Իսկ ամենավերջում, չգիտես որտեղից ու չգիտես ինչպէս, յանկարծակի ծնւում է նաեւ անունը: Ամենալաւը, ամէնագեղեցիկն ու ամենաճիշդը, երազանքի նման հաճելի, անծանօթ ու հնչեղ. Մա թիլ-դա»:

Ընդամէնը մի քանի օր առաջ էր, որ այս պատմութիւնը աներեւակայելիօրէն ցնցեց Մաթիլդային: Նա սկսեց աւելի շատ կարեկցել հիւանդ տղամարդուն եւ, որ ամենակարեւորն է, նա իր համար յայտնագործեց, թէ տղամարդ, թէ կին, եթէ կոչուած են սիրելու, չափազանց շատ են տարբերւում միւս, սովորական մարդկանցից, որոնց համար բոլորովին անհասանելի ու անիմանալի են սիրոյ տառապանքի ու երջանկութեան գաղտնիքները: Յետոյ սկսեց տանջել մի նոր հարց, որի պատասխանը նրան թւում էր ճակատագրական. «Մի՞թէ բացառւում է, որ նա, ով անուն ունի իր հոգում պահած` երբեւէ գտնի նրան, ում համար պահել է այդ անունը»:

Քսանչորս օրն արդէն անցել էր, եւ հիմա բարակ ու միապաղաղ անձրեւ էր գալիս: Մաթիլդան անշարժ կանգնել էր անձրեւի տակ, դարպասի մետաղեայ ճաղերի ու տերեւաթափ ծառերի ֆոնին եւ անբառ նայում էր իր առջեւ կանգնած տղամարդուն, որի դէմքն աւելի էր գունատ ու տանջահար, քան աշնանային այն օրը, երբ նա իր հայեացքն էր յառել աղջկան, եւ արեւի տակ փայլող, անբիծ սպիտակ նրա խալաթին: Աղջիկը, անսալով իր մէջ ուռճացող տագնապալի հարցին, գլխաբաց կանգնել էր անձրեւի տակ: Մի՞թէ հնարաւոր չէ, որ մի օր յայտնուի նա, ով անուն ունի ինձ համար պահած»: Տղամարդը կարծես լսեց աղջկան անձայն հարցն ու վերջին անգամ նայելով նրան` շրջուեց: Նա զգուշօրէն շրջանցելով ցեխոտ ճանապարհի ջրափոսերը` դանդաղ գնաց դէպի ձորը, դեպի լեռների մէջ կորած երկաթուղային կայարանը, որպէսզի գիշերային գնացքով ընդմիշտ ու անդարձ հեռանայ: Իսկ որպէս պատասխան աղջկայ հարցին, սոսկալի աղմուկով պայթեց ամպրոպը, պատռուեց ձորի վրայ տարածուած ամպէ անթափանց վարագոյրը, եւ արեւի ճառագայթների մի նեղ փունջ սողոսկեց ձորը: Աղջիկը լոյսի տակ փայլող խոշոր, բիւրեղեայ կաթիլները տեսնելով, հասկացաւ, որ անձրեւը շուտով դադարելու է: Իսկ երբ նկատեց ճանապարհի վրայ կամարի պէս կախուած ծիածանը, անմիջապէս գտաւ իրեն տանջող հարցի պատասխանն ու զգաց, թէ ինչպէս է ծիածանի գոյների մէջ տարալուծւում բաժանման պահի իր մէջ կուտակուած տագնապը: Եւ, ծիածանի՞ց, թէ երկնքի բացուած ճեղքերից սկսեց տարածուել հանդարտ, բայց ռիթմիկ մի մեղեդի, որը ե՛ւ աւարտ, ե՛ւ սկիզբ էր ազդարարում: Այդ պահին նրա դէմքին թոյլ ժպիտ յայտնուեց եւ նա հաւատաց, որ հեռու չէ այն օրը, երբ ինքը կ՛իմանայ սէրը: Եւ հէնց այդ օրը, այն օրը, երբ ինքը կ՛իմանայ, որ սիրելի է ու գեղեցիկ, իսկապէս հրաժեշտ կը տայ հարազատներին ու ժպտալով, արցունքն աչքերին կը հեռանայ:

Եւ հիմա, չնայած իր անուան հետ նա մոռացել է նաեւ աշխարհի միւս բոլոր անունները, բայց ծիածանին նայելով ապարդիւն ճիգեր է թափում գտնելու այն անունը, այն միակ անունը, որն ինչ որ տեղ, ինչ որ մէկը պէտք է, որ անպայման պահած լինի իր համար:

ՎԱՆ ԱՐԵԱՆ