ԷՐՏՈՂԱՆ ԿՈՉ Կ՛ՈՒՂՂԷ ԳԵՐՄԱՆԻՈՅ ԹՈՒՐՔԵՐՈՒՆ, ՈՐ ՉՁՈՒԼՈՒԻՆ

«ԴՈՒՔ ՄԱՍ ԿԸ ԿԱԶՄԷՔ ԳԵՐՄԱՆԻՈՅ,
ԲԱՅՑ ՆԱԵՒ ՄԱՍ ԿԸ ԿԱԶՄԷՔ ՄԵՐ ՄԵԾՆ ԹՈՒՐՔԻՈՅ»

Կիրակի, 27 փետրուարին, հազարաւոր թուրք արտագաղթածներ հռչակաւոր ռոք-սթարի ընդունելութիւն կազմակերպեցին Գերմանիոյ մէջ վարչապետ Ռեճեփ Թայիպ Էրտողանի համար: Անիկա դրսեւորում մըն էր անոնց ազգային պատկանելիութեան, որ կը շարունակէ վառ մնալ` նոյնիսկ տասնամեակներ Գերմանիոյ մէջ ապրելով հանդերձ: Ան ըսաւ անոնց, թէ արտագաղթածները կը շարունակեն մաս կազմել Թուրքիոյ, եւ կոչ ուղղեց, որ անոնք համարկուին գերմանական ընկերութեան մէջ, բայց չձուլուին անոր մէջ:

Երգին բառերը կը շարունակեն արձագանգել Տէօսըլտորֆի սրահին մէջ… «Երկիրը կը պատկանի բոլորիս…»: Այս նախադասութիւնը չ՛ակնարկեր Գերմանիոյ, այլ` Թուրքիոյ:

Արտագաղթած ժողովուրդը կը ծածանեցնէ հարիւրաւոր թրքական դրօշակներ, եւ յանկերգներն ու երաժշտութիւնը խլացուցիչ են: Կին մը բարձրախօսով կը գոռայ` «Թուրքիան մեծ է», եւ բազմութիւնը բացագանչութիւններով կը պատասխանէ: Երաժշտական համերգներու այդ հսկայ վայրին` մարզադաշտին մէջ բոլորը կրակի վրայ են. կարծէք, թէ կը սպասեն ռոք սթարի մը: Բայց քաղաքին մէջ մէկ ելոյթ կար այդ օրը, եւ անոր անունն է` Ռեճեփ Թայիպ Էրտողան:

Թուրք վարչապետը այցելեց Գերմանիա: Ան կ՛ուզէր հանդիպիլ Անկելա Մերքելի հետ, բայց նախ կ՛ուզէր խօսիլ իր «հայրենակիցներուն». մարդոց, որոնք տասնամեակներէ ի վեր կ՛ապրին Գերմանիա, որոնք հոն ծնած են, եւ որոնցմէ շատեր կը կրեն գերմանական անցագիրներ:

Բազմութիւնը հաւաքուած է Գերմանիոյ բոլոր կողմերէն` Էրտողանը տեսնելու համար, շուրջ տասը հազար հոգի: Անոնք կ՛ըսեն. «Գերմանացիները երբեք պիտի չընդունին մեզ, բայց մենք ունինք Էրտողանը», կամ` «Վերջապէս մէկը պատասխանատու կը զգայ մեզի հանդէպ. առաջին անգամ ըլլալով Թուրքիոյ մէկ վարչապետը չի մոռնար դուրսը ապրող իր հայրենակիցները»: Կին մը ըսաւ. «Կրնայ ըլլալ, որ Էրտողան համոզէ Մերքելը, որ մեզ տեսնէ իբրեւ մէկ մասը այս ընկերութեան: Ան մեր փրկիչն է»:

Թուրք ծագումով շուրջ երեք միլիոն մարդ կը բնակի Գերմանիոյ մէջ: Անոնցմէ ոմանք սերունդներն են թուրքերու, որոնք Գերմանիոյ կառավարութեան կողմէ հրաւիրուած էին 1950-ական եւ 1960-ական թուականներուն` իբրեւ «հիւր աշխատաւորներ», լրացնելու համար Բ. Աշխարհամարտէն ետք յառաջացած երկրի մարդուժի պակասը:

Իսլամ ներգաղթողները հանրային տաք բանավէճերու կիզակէտը եղած են վերջին մէկ տարուան ընթացքին: Պահպանողական յօդուածագիրներ եւ քաղաքական անձնաւորութիւններ կ՛ամբաստանեն զանոնք Գերմանիոյ ընկերութեան մէջ չհամարկուելու յանցանքով: Միւս կողմէ` մեծաթիւ ներգաղթածներ իրենց կարգին կը գանգատին, թէ տակաւին կը կոչուին «օտարականներ», նոյնիսկ երբ Գերմանիոյ մէջ ծնած են, ունին գերմանական քաղաքացիութիւն եւ կատարելապէս կը խօսին գերմաներէն:

«ԵՍ ՀՈՍ ԵՄ ՑՈՅՑ ՏԱԼՈՒ ՀԱՄԱՐ, ԹԷ ԴՈՒՔ ԱՌԱՆՁԻՆ ՉԷՔ»

«Փրկիչը կը հասնի շուրջ մէկուկէս ժամ ուշացած: «Թուրքիա հպարտ է ձեզմով», կը գոռայ բազմութիւնը այդ քաղաքին մէջ, Ռայնլանտի (Ռայնի երկիրի) սիրտը: «Մենք հպարտ ենք ձեզմով», կը պատասխանէ Էրտողան:

Ան ուղղակի կը սկսի խօսիլ ժողովուրդին սիրտին. «Ես հոս եմ ձեր տենչը բաժնելու: Ես հոս եմ ձեր որպիսութիւնը հարցնելու: Ես հոս եմ ցոյց տալու համար, որ դուք առանձին չէք…»:

Էրտողան կ՛ուզէ իր ունկնդիրներուն տալ յստակ ինքնութիւն մը. «Ձեզ կը կոչեն հիւր-աշխատաւորներ, օտարներ կամ գերմանացի թուրքեր: Կարեւոր չէ, թէ ի՛նչ կը կոչեն ձեզ: Դուք իմ հայրենակիցներս էք, դուք իմ ժողովուրդս էք, դուք իմ բարեկամներս էք, դուք իմ քոյրեր- եղբայրներս էք…»

«Դուք մաս կը կազմէք Գերմանիոյ, բայց նաեւ մաս կը կազմէք մեր Մեծն Թուրքիոյ», կ՛ըսէ Էրտողան:

Կարծես ընտրական քարոզարշաւի մը ատեն արտասանուած խօսք մը ըլլար` այս ամրան տեղի ունենալիք ընտրութիւններուն նախօրեակին: Էրտողան կը փորձէ սիրաշահիլ Գերմանիոյ թուրքերուն քուէները: Նախորդ ընտրութիւններուն թրքական անցագիր կրող գաղթականներ թռան դէպի Անգարա, Պոլիս կամ Անթալիա` իրենց քուէները տալու համար օդակայանին մէջ:

Այդ պատճառով է, որ Էրտողան շարունակ կը շեշտէ իր կառավարութեան յաջողութիւնները իր ելոյթներուն մէջ, եւ Թուրքիան կը պատկերէ իբրեւ արդիական եւ մեծ ուժ մը: «Մենք երկիր մը չենք, որ օժանդակութեան կարիքը ունինք, այլ մենք կ՛օժանդակենք»` նշեց ան: «Ներկայիս իմ հայրենակիցներս այլեւս փոխադրակառքով չեն ճամբորդեր, այլ` օդանաւով»: Ան նաեւ ըրաւ զինուորական ակնարկութիւններ. «Այժմ Թուրքիան վերջապէս պիտի սկսի կառուցել իր սեփական օդանաւերը»:

«ՈՉ ՈՔ ԻՐԱՒՈՒՆՔ ՈՒՆԻ ԶՐԿԵԼՈՒ ՄԵԶ ՄԵՐ ՄՇԱԿՈՅԹԷՆ»

Էրտողան ինքզինք կը ներկայացնէ իբրեւ ժողովրդավարութեան եւ կարծիքի ազատութեան նեցուկ կանգնող մը: Թուրքիա կը փոխուի, կ՛ըսէ ան, աւելցնելով, թէ բոլոր այն արուեստագէտներն ու գրողները, որոնք հեռացան Թուրքիայէն եւ արտաքսուեցան, պէտք է վերադառնան: Պատգամը այն է, որ Եւրոպական միութիւնը պէտք է արտօնէ Թուրքիոյ անդամակցութիւնը:

Իր ելոյթէն առաջ օրաթերթի մը մէջ հրատարակուած իր հարցազրոյցին մէջ Էրտողան կոչ ուղղեց Մերքելին, որ հրաժարի Թուրքիոյ Եւրոպական միութեան անդամակցութեան վերաբերեալ իր կեցուածքէն: «Այդ ձեւի քաղաքական արգելքներ երբեք չեն դրուած անդամակցութիւն պահանջող ուրիշ որեւէ երկրի դիմաց», դիտել տուաւ ան:

Մարդկային իրաւունքներ, նորագործութիւն, յառաջդիմութիւն… Այն գեղջկական ապրելակերպը, զոր Գերմանիոյ մէջ բնակող շատ թուրքեր իրենց ետին ձգեցին 1960-ականներուն, այլեւս գոյութիւն չունի, Էրտողան ըսաւ ամբոխին: «Մենք այլեւս անոր կառչած պիտի չմնանք: Ես կ՛ուզեմ, որ դուք սորվիք գերմաներէն, որ ձեր զաւակները սորվին գերմաներէն, անոնք պէտք է ուսանին, մագիստրոսի վկայական առնեն: Կ՛ուզեմ, որ ըլլաք բժիշկներ, դասախօսներ եւ քաղաքական անձնաւորութիւններ` Գերմանիոյ մէջ», կ՛ըսէ Էրտողան:

Եւ յետոյ կը կրկնէ այն նախադասութիւնը, որ մեծ գրգռութիւն յառաջացուց երեք տարի առաջ Քէօլնի մէջ ունեցած իր մէկ ելոյթին ընթացքին: Ան թուրքերը զգուշացուց գերմանացիներու մէջ ձուլուելու: «Այո՛, համարկուեցէ՛ք գերմանական ընկերութեան մէջ, բայց մի՛ նոյնանաք: Ոչ ոք իրաւունք ունի զրկելու մեզ մեր մշակոյթէն եւ մեր ինքնութենէն»:

Էրտողան լաւ գիտէ, որ այդ հաստատումը գրգռութիւն կը համարուի Գերմանիոյ մէջ. ոչ մէկ քաղաքական անձնաւորութիւն թուրք ներգաղթողներէն  կը պահանջէ, որ ուրանան իրենց արմատները կամ հրաժարին իրենց մշակոյթէն: Էրտողան կ՛աւելցնէ. «Վաղը գերմանական օրաթերթերը պիտի ակնարկեն այս մասին, բայց ատիկա սխալ է»:

Բարեպաշտ իսլամներուն ուղղուած անոր պատգամն ալ նոյնանման էր. «Իսլամատեացութիւնը պէտք է համազօր ըլլայ հակասեմականութեան», կ՛ըսէ ան:

Ան իր հայրենակիցներուն բերած էր նաեւ նուէր մը. թեթեւակի երկքաղաքացիութիւն մը: Այսպէս կոչուած «Կապոյտ քարտ»ը, որ գերմանական քաղաքացիութիւն ունեցող թուրքերուն կու տայ որոշ իրաւունքներ Թուրքիոյ մէջ, պիտի բարելաւուի: Այդ քարտը ունեցողները ապագային պիտի ունենան նոյն իրաւունքները, ինչպէս` թուրք քաղաքացիները, ինչ կը վերաբերի իշխանութիւններուն եւ դրամատուներու հետ իրենց ունեցած գործերուն:

Քանի մը վայրկեան թրքական դրօշի կարմիր ու սպիտակ գոյներով փայլուն թերթիկներու (քոնֆեթի) տարափ մը կը տեղայ բեմին վրայ: Էրտողանի ելոյթը վերջ գտած է:

Անոր ըրածը յաւելեալ համարկման կոչ մըն էր, բայց` խիստ պայմաններով: Ան ըսաւ. «Քիչ մը պատշաճեցէք, բայց մի՛ արտօնէք, որ վատ ձեւով վարուին ձեզի հետ, եւ եթէ որեւէ հարց ծագի, ես կու գամ օգնութեան»: Ելոյթ մըն է, որ բնաւ չքաջալերեց Գերմանիոյ նկատմամբ պատկանելիութեան զգացումը. ան հաստատօրէն խօսեցաւ թրքական ազգային հպարտութեան մասին` այն ժողովուրդին, որ Գերմանիան իր տունը կը համարէ չորս սերունդներէ ի վեր:

Կին մը արցունքոտ աչքերով կանգնած էր սրահին դուրսը: «Այս տարի ես պէտք չունիմ ամառնային արձակուրդի երթալու: Սիրտիս մէջ ժամեր անցուցի Անատոլուի մէջ»:

ԷՕԶԼԵՄ ԿԵԶԵՐ ԵՒ ԱՆՆԱ ՌԱՅՄԱՆ

«Շփիկըլ Անլայն»