«ՍԻՐՈՒՄ ԵՄ ՓՈՐՓՐԵԼ ՄԱՐԴԿԱՆՑ ԷՈՒԹԻՒՆԸ» ԱՍՈՒՄ Է ՆԿԱՐՉՈՒՀԻ ԱՆՆԱ ՆԱՒԱՍԱՐԴԵԱՆԸ

Տակաւին շատ երիտասարդ, չըսելու համար` պարմանուհի, Աննա Նաւասարդեան արդէն իսկ հասուն արուեստագիտուհիի մը ստեղծագործական յատկանիշները կը դրսեւորէ: Ան նոյն թափով շարունակելու պարագային, ապագայի մեծ յոյսեր կը ներշնչէ մեզի: Անոր ստեղծագործութիւնները արդէն իսկ իրենց մէջ կը պարունակեն այն բոլոր տուեալները (ըլլայ տաղանդի թէ արհեստագիտութեան վերաբերող), որոնք անհրաժեշտ են կայացած արուեստագէտի մը համար: Անոր ստեղծագործական կարճ, սակայն բեղուն ստեղծագործական կեանքին մասին որոշ գաղափար մը տալու համար ստորեւ կու տանք հարցազրոյց մը` քաղելով զայն հայրենի մամուլէն:

22-ամեայ նկարչուհի Աննա Նաւասարդեանի գործերը նայելիս, առաջին զգացողութիւնը, որ ապրում ես, զարմանքն է: Ասելիքի խորութիւնը, սառը գոյները, հերոսների ներքին տրամաթիք վիճակն ուղղակի ապշեցնում են, ու ինքդ քեզ հարցնում ես. «Միթէ՞ այս նկարների հեղինակն այդքան երիտասարդ է»: Աննան ապրում է Միացեալ Նահանգներում, որտեղ ընտանիքով տեղափոխուել էին, երբ նա դեռեւս 1 տարեկան էր: Ասում է` նկարչութեամբ սկսել է զբաղուել մանկութիւնից, յետոյ նկարչական մասնագիտական գիտելիքներ ստացել է արուեստի դպրոցում, այնուհետեւ` նկարչական քոլեճում:

Հ.- Այսինքն դեռ մանկուց գիտէիր` ինչ ես անում, այո՞:

Պ.- (Ծիծաղում է.- Մ.Մ.) Միշտ սիրել եմ նկարել, էսքիզներ անել եւ օգտագործում էի ցանկացած միջոց` գրիչ, ֆլոմասթեր, մատիտ եւ այլն:

Հ.- Աշխատում ես բաւական մեծածաւալ կտաւների վրայ: Ասելիքդ շա՞տ է:

Պ.- Գիտե՞ս` ինչո՛ւ: Սովորաբար նախընտրում եմ նկարել մենակ մարդկանց: Մեծ կտաւներում մարդը հնարաւորութիւն է ունենում ինքն իրեն ներկայացնել, աւելի ճիշդ` արտաքին միջավայրում իր ներկայութեան մասին յիշեցնել: Իմ խնդիրը մարդու արտաքին նկարագրութիւնը տալը չէ, այլ` գոնէ մի պահ նրա էութիւնը, բնաւորութիւնը, շունչը հաղորդելը: Ինձ բաւական է մի քանի ակնթարթ` մարդուն ճանաչելու համար, այսինքն դա կարող է լինել, կամ` չլինել: Երբ ճանաչում եմ մարդու էութիւնը, անմիջապէս սկսում եմ նկարել նրան: Ի հարկէ, երբեմն ինձ թւում է` սկսում եմ յօրինել նրանց:

Հ.- Իսկ գուցէ չե՞ս յօրինում, այլ ուղղակի երեւան ես հանում նրանց բուն էութիւնը, որ փորձում են թաքցնել: Եւ դա՞ է պատճառը, որ մարդիկ ընդգծուած տգեղ են լինում քո նկարներում:

Պ.- Հետաքրքիր է, թերեւս, ճիշդ ես, իրականում այդպէս էլ կայ: Սիրում եմ փորփրել մարդկանց էութիւնը: Չեմ սիրում գեղեցիկ նկարներ: Համաձայն եմ, որ մարդիկ երբեմն տգեղ են պատկերւում իմ նկարներում, բայց կարծում եմ` նրանք տգեղ չեն, ուղղակի դա նրանց մի երեսը, անհանգստութիւնը կամ վախն է:

Հ.- Եւ դա արտայայտում ես այդքան սառը գոյներո՞վ:

«Կապոյտ մայրիկ»

Պ.- Իրականում ես տեսնում եմ այդ գոյները: Իսկ գոյնը դառնում է ամէն ինչի համագումարը: Մարդկանց տեսնելիս` միանգամից զգում եմ այդ գոյները, տեսնում եմ դրանք: Յատկապէս շատ եմ օգտագործում քոպալթէ կապոյտը, եւ ընդհանրապէս, փորձում եմ գոյներն աւելի պարզեցնել, որպէսզի աւելի ուժեղ լինի միտքը, ասելիքը: Կապոյտը խորհրդանշում է սառնութիւն եւ պարզութիւն: Շատ յաճախ մարդուն նկարում եմ ամբողջապէս կապոյտ միջավայրում, այդ ձեւով փորձում եմ մարդկանց ուշադրութիւնը չկեդրոնացնել այլ հանգամանքների վրայ: Գոյները պէտք չէ խանգարեն, եւ նկարը դիտողը պէտք է միանգամից ներթափանցի նկարում պատկերուած կերպարների էութեան մէջ:

Հ.- Աննա, քո` «Երեխաներ» նկարների շարքում այնքան տառապանք կայ այդ երեխաների դէմքերին, որոնք միտումնաւոր լղոզելով` չափազանց մեծ զգայականութիւն ես հաղորդել նրանց: Ստացւում է` մարդը մանկութիւնից սկսած տառապանքնե՞ր է ունենում:

Պ.- Կարծում եմ` այդպէս է: «Երեխաների» շարքը շատ յիշողութիւններ են: Մարդիկ ինչպէ՞ս են իրենց յիշում, երբ երեխայ էին: Գիտես` որքան էլ մարդ մեծանայ, միեւնոյն է` նա շարունակելու է վերյիշել ու նոյնիսկ վերապրել այն զգացողութիւնները, որ ունեցել էր մանկութեան ժամանակ: Այդ շարքն ինձ միշտ տխրութիւն է յիշեցրել:

Հ.- Մի գուցէ մարդը սկսում է կարօտե՞լ ինքն իրեն:

«Ծովանկար»

Պ.- Կարօտաբաղձութիւն է, կարօտ: Օրինակ, նկարներից մէկում պատկերուած է դպրոցի աշակերտների տարեվերջեան միասնական լուսանկարը, որտեղ ներկայ է լինում ամբողջ դասարանը: Դպրոցական տարիներին երբեք չէի սիրում այդ լուսանկարները, խուսափում էի լուսանկարուել, բայցեւայնպէս, ստիպուած էի լինում լուսանկարուել: Ամէն բան ունէր շատ ձեւական տեսք: Գիտե՞ս` ի՞նչն եմ սիրում, թէ մարդիկ ո՞նց են իրենց ներկայացնում, եւ թէ` նրանք ինչպիսի՞ն են իրականում: Այդ տարբերութիւնը հետաքրքիր է: Չգիտես` ինչո՛ւ, մարդը լուսանկարուելու ժամանակ նախընտրում է մի այնպիսի ձեւ ընդունել, որտեղ գեղեցիկ կ՛երեւայ: Փորձում եմ այդ հարցերի պատասխանները գտնել, թէ ի՞նչ է ամօթը, գեղեցկութիւնը, ինչո՞ւ է մարդն ուզում երեւալ մի ձեւով, եթէ նա այդպիսին չէ եւ այլն: Այդ բոլոր հարցերը բերում եմ նկարչութիւն, եւ որեւէ պատասխան դեռ չեմ գտել: Գրեթէ միշտ խնդիրներ եմ ունենում մարդկանց հետ, երբ նկարում եմ նրանց: Օրինակ, «Գալեա» նկարում, որ դեռ չեմ աւարտել (մատնացոյց է անում արուեստանոցի պատին փակցուած կտաւը, որտեղ մի կին է պատկերուած.- Մ.Մ.), բնորդուհի կինն ինձ անընդհատ ուղղում է` ասելով, թէ այն կողմից լաւ է երեւում, միւս կողմից գէր է երեւում եւ այլն: Այդ կերպ սկսում եմ ճանաչել մարդկանց:

Հ.- Աննա, միեւնոյն է` պէտք է հարցնէի. այդքան երիտասարդ ես ու ասելիքի անհաւանական խորութիւն ունես: Եղե՞լ են դէպքեր, երբ խորհուրդ են տուել թողնել էքսփրեսիոնիստական հակումներդ, ու նկարել այն, ինչ սովորաբար նկարում են քո տարիքի աղջիկները:

Պ.- Երբ գերմանացի հեռուստահաղորդավարներից մէկը գնեց իմ գործը, չէր հաւատում, որ դա 22-ամեայ աղջիկ է պատկերել: Երբեմն ասում են` կարո՞ղ է ընկճախտի (տիփրեշըն) մէջ եմ, որ այդպէս եմ նկարում: Ընդ որում` այդ հարցն ինձ տալիս էին դեռ մանկութիւնից: Մի դէպք պատմեմ. սովորում էի 8-րդ դասարանում, երբ մի անգամ գիտութեան ուսուցչուհին յանձնարարեց թղթի վրայ ցոյց տալ Ճափոնի ռմբակոծութեան` Հերոշիմա-նակասաքիի դէպքերը: Մայրիկիս խնդրեցի «Պարպիի» 3 տիկնիկ գնել: Երեկոյեան սուր հոտից անհանգստացել էին ընտանիքիս անդամները, երբ տեսան, թէ այդ տիկնիկների հետ ինչպէ՛ս եմ վարուել. տիկնիկներին անդամահատել էի, մազերը վառել` ամրացնելով ստուարաթղթին, եւ միաժամանակ սեւի վրայ կարմիր ներկ էի թափել: Դա նախագիծ էր, որ ներկայացրեցի ուսուցչուհուն: Օրեր անց ծնողներիս դպրոց կանչեցին: Ուսուցչուհուն թուացել էր, թէ իբր ընկճախտ ունեմ, այնինչ ես պատկերել էի այն, ինչը ինձ յիշեցնում էր ռմբակոծութեան ահասարսուռ տեսարանը, ինչը նա յանձնարարել էր մեզ: Երբ ուսուցչուհիս այդ հարցն ինձ տուեց, պատասխանեցի, թէ միթէ՞ նա կարծում է` ռմբակոծութեան ժամանակ մարդիկ ուրախ էին, եւ ամէն բան հրաշալի էր, չէ՞ որ ես պատկերել եմ իրականութիւնը: Ու հետաքրքիրն այն էր, որ ամիսներ անց ուսուցչուհին բոլոր գործերից յիշեց միայն իմ աշխատանքը: Ես հասկանում եմ, որ իրականում ամէն ինչ ուրախ կամ ծիածանագոյն չէ: Չեմ կարծում, թէ վատ է, որովհետեւ դա է կեանքը:

Հ.- Իսկ ի՞նչ է կեանքը:

Պ.- Ուրախ ու տխուր պահեր, որոնք շատ կարեւոր են: Ես չեմ վախենում այդ ամէնը ցոյց տալ: Անպայման չէ, որ նկարն ուրախ լինի:

Հ.- Աւելի շատ գերմանական էքսփրեսիոնիզմի ազդեցութիւնն ես կրում: Ինչո՞վ է դա պայմանաւորուած:

Պ.- Գերմանացիներն աւելի սառն ու պարզ են: Հաւանաբար դա ինձ գրաւեց: Առաջին վրձնահարուածը միշտ լինում է ամենաազնիւն ու ճիշդը: Իսկ այդ ազնուութիւնը շատ կարեւոր է նկարներում, որին կարող եմ, այսպէս ասած, «զոհաբերել» գեղեցկութիւնը: Ի հարկէ, նկարչութիւնը ենթադրում է բաւական դժուարին կեանք, եւ այստեղ չկան` արուեստ եւ կեանք տարանջատումները: Նկարչի աչքերը պէտք է բաց լինեն օր ու գիշեր` մարդկանց ընկալելու, ճանաչելու համար: Ինձ թւում է` ամենաուժեղ նկարիչներն ապրում են իրենց գործերով: Միացեալ Նահանգներում ապրում եմ իմ նկարների հետ: Կարող եմ 4 օր դուրս չգալ իմ արուեստանոցից` առանձնանալ:

Հ.- Ի դէպ, քո նկարներն արդէն ցուցադրւում են Միացեալ Նահանգներում բաւական յայտնի ցուցասրահներից մէկում: Ինչպէ՞ս յայտնուեցիր այնտեղ:

Պ.- Փենսիլվանիայի նկարչական քոլեճից վերադարձայ Պրուքլին, որտեղ վարձեցի արուեստանոց: Չնայած դժուարութիւններին (արուեստանոցի պայմաններն այնքան էլ լաւը չէին, եւ արուեստանոցում բացի ինձնից աշխատում էր մէկ ուրիշ աղջիկ), սկսեցի աշխատել, այնուհետեւ որոշեցի տեղափոխուել: Պրուքլինում մէկ այլ արուեստանոց գտայ, որտեղ օր ու գիշեր աշխատում էի` երբեմն քնում էի բազմոցին, որպէսզի հնարաւորութիւն ունենայի ժամերով նայել նկարին: Մի անգամ երեկոյթներից մէկում մայրս պատահաբար հանդիպեց արթտիլեր Թանիա Կրուներթին, ում պատմեց իմ նկարների մասին: Վերջինս մեծ պատկերասրահ ունի Չելսիում: Ինչեւէ, մայրս հրաւիրեց մեր տուն` նկարներս նայելու: Ի հարկէ, Թանիա Կրուներթը բաւական դժուարութեամբ եկաւ մեր տուն: Ի վերջո, իմ բազմաթիւ զանգերից յետոյ, նա եկաւ: Թանիան նայելով իմ նկարները` առանձնացրեց մի քանիսը, որոնք պէտք էր տանէի «Կասսեր Կրուներթ» պատկերասրահ: Իմ նկարներից մէկը վաճառուեց նկարներս տանելու անմիջապէս երկրորդ օրը: Դա նաեւ մեծ խթան էր, որպէսզի Թանիան ճանաչէր ինձ: Միւս կողմից` պատկերասրահում մնալու երկրորդ խթանը մէկ այլ հանգամանք էր: Մէկ այլ գերմանացի, գնելով իմ նկարն` ինձ ասաց, որ ինքը Միւնիխում կը ներկայացնի իմ նկարները, կը կազմակերպի իմ անհատական ցուցահանդէսը, այսինքն աշխատանքի հրաւէր ստացայ: Երբ Թանիային պատմեցի այդ մասին, նա ասաց, որ հրաժարուեմ այդ առաջարկից, քանի որ ինքն անձամբ կը կազմակերպի իմ անհատական ցուցահանդէսը: Հիմա աշխուժ համագործակցութիւն է սկսուել այդ պատկերասրահի հետ: Ընդ որում` ես ամենաերիտասարդն եմ այն նկարիչների ցանկում, ովքեր ներկայացուած են այդ պատկերասրահում: Մինչեւ այս տարեվերջ «Կասսեր Կրուներթ»ում կը լինի իմ անհատական ցուցահանդէսը, որի կազմակերպիչը կը լինի Թանիան: Կարծում եմ` կը ցուցադրուի 20 նկար: Ցուցադրուող նկարները կ՛ունենան նոյն բնաբանը:

«Ձմերուկ»

Հ.- Բայց կարծես քո բոլոր նկարներն էլ յստակ կարմիր գիծ ունեն, ինչն արդէն խօսում է քո անհատական ձեռագրի մասին:

Պ.- Նոյն բանն ինձ ասաց իմ ամենասիրելի հայ նկարիչներից մէկը` Էդուարդ Խարազեանը: Նա եւս ասաց, որ ես ձեռագիր ունեմ: Հետաքրքիրն այն էր, որ նա, մինչ նայելը իմ նկարները, ասաց, որ ջահէլ երեխայ եմ, ուրիշ բան չկա՞յ, որ անեմ, եւ ես արդեօ՞ք հասկանում եմ, թէ որքան դժուարութիւնների միջով պէտք է անցնեմ, թէ որքա՜ն դժուար է նկարչի կեանքը: Երբ եկաւ արուեստանոց, նայեց նկարներս ու ասաց. «Էս էրեխեն բան ունի ասելու»:

Հ.- Ակադեմիական կրթութիւնը խանգարու՞մ է արուեստագէտին:

Պ.- Ափսոսում եմ, որ Միացեալ Նահանգներում նկարչութեան թեքնիքը շատ թոյլ է: Միշտ մտածում էի ուժեղ թեքնիքի դասեր ստանալ, որովհետեւ կարծում էի` եթէ լաւ տիրապետես թեքնիքին, կարող ես անել այն, ինչ ուզում ես: Այնուհետեւ հասկացայ, որ դա էական չէ: Աւելի՛ն. հիմա մտածում եմ, որ նկարչական քոլեճում սովորելու 4 տարիները պէտք է անցկացնէի ճամբորդելով, տարբեր երկրներում արուեստանոցներ բացելով: Չնայած չեմ կարող ասել, թէ ո՛ր տարբերակը լաւ կը լինէր:

Հ.- Աննա, Հայաստանում անցկացրած օրերի տպաւորութիւնները, ասես, ընդգծուած են նաեւ նկարներիդ մէջ` տաք գոյներով, ինչպէս, օրինակ, քո «Կարմիր սենեակ» կտաւն է: Ի դէպ, քո որոշ նկարներում իր յատուկ տեղն ունի ձմերուկը: Ին՞չ խորհրդանշական իմաստ ունի:

Պ.- Կանանց ու ձմերուկները միշտ միասին եմ նկարում: Ինձ թւում է` երկուսն էլ իրար նման են: Կինն էլ, ձմերուկի պէս, անկանխատեսելի է` արտաքինից կարող է շատ լաւ տեսք ունենալ, իսկ ներսում կարող է շատ անհամ լինել, կամ հակառակը` շատ քաղցր ու կարմիր:

Հ.- Իսկ խաղաթղթե՞րը:

Պ.- Խաղաթղթերն էլ ունեն հայկական խորհրդանշական իմաստ: Դէ, հայերը եւս սիրում են խաղաթղթերով, ինչպէս ասում են, բախտ բացել: Հայկական է նաեւ սփռոցը (մատնացոյց է անում «Կարմիր սենեակ» նկարի ծաղկաւոր սփռոցը,- Մ. Մ.): Կարծում եմ` այս նկարը ստեղծուեց Մինաս Աւետիսեանի նկարների ազդեցութեամբ: Կարմիրը, որ դու նշեցիր, յիշեցնում է Մինասի կարմիրը, հարուստ ներկերը: Ինձ համար Մինասի գործերը շատ հարուստ են, եւ թւում է, թէ նա 10 տարի աշխատել է մի նկարի վրայ:

Հ.- Աննա, դու բացի նկարելուց` նաեւ բանաստեղծութիւններ ես գրում: Որտե՞ղ ես աւելի ազատ քեզ զգում` թղթի՞, թէ՞ կտաւի տարածութեան մէջ:

Պ.-  Գրելն ինձ համար շատ աւելի դժուար է, քան նկարելը: Նկարելը, կարծես, իմ լեզուն լինի: Յատկապէս շատ եմ դժուարանում պարզ բառեր ընտրելիս: Բանաստեղծութիւնն էլ պէտք է բնական ու պարզ լինի, բայց հաճոյք չեմ ստանում գրելուց:

Հ.- Որովհետեւ գոյնե՞րն են քիչ:

Պ.- Երեւի, բացի դրանից` թուղթն է փոքր:

Հ.- Նկարներդ անստորագիր ես թողնում: Ինչո՞ւ:

Պ.- Ամերիկայում նկարիչները չեն ստորագրում, իսկ նկարչութիւնն էլ շատ տարբեր է: Նկարչական քոլեճում մեզ ասում էին, որ նկարի տակ ստորագրելը շատ հին է: Երբ հայերն ինձնից նկարներ են գնում, անպայման հարցնում են, թէ ինչու՞ չեմ ստորագրում նկարի տակ: Այդ առնչութեամբ որոշ խնդիրներ արդէն առաջացել են, բայցեւայնպէս, ինձ համար գլխաւորը մնում է նկարել մարդկանց, որպէսզի նրանք հնարաւորութիւն ունենան իրական եւ իրենց ստեղծած կերպարները համեմատելու:

ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ

«168 ժամ»

 

Share this Article
CATEGORIES