ՊԱՐՈՆԸ…
Նախորդ տարուան աւարտին տեղի ունեցաւ Պօղոս Սնապեանի նուիրուած մեծարանքի հանդիսութիւն Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսարանի եւ Համազգայինի Կեդրոնական վարչութեան նախաձեռնութեամբ: Այս առիթով լոյս ընծայուեցաւ իր ուսանողներուն Պարոնին` Պօղոս Սնապեանի ուսանողներուն մէկ խումբին նախաձեռնութեամբ ու խմբագրութեամբ կազմուած «Պարոնը» անուն յուշերու եւ տպաւորութիւններու ժողովածուն:
Պարոնին շունչով տոգորուած եւ անոր գուրգուրանքին մղիչ ուժին, քաջալերանքին եւ գրականութեան անդաստանին մէջ տեղ ունենալու անկեղծ խորհուրդներուն արժանացած 15 ուսանողներ այսպիսով արտայայտեցին իրենց զգացումները, յիշատակները, մտերմութիւններն ու տպաւորութիւնները իրենց սիրելի Պարոնին մասին:
Ստորեւ կը ներկայացնենք Պարոնին մասին Յակոբ Կարապենցի խօսքը, որ նաեւ տեղ գտած է «Պարոն» գիրքին մէջ:
ՅԱԿՈԲ ԿԱՐԱՊԵՆՑԻ ԱՐՏԱՍԱՆԱԾ
ԽՕՍՔԸ ՊՕՂՈՍ ՍՆԱՊԵԱՆԻ ՄԱՍԻՆ…
Գրողի եւ խմբագիրի հետ զուգընթաց, ըստ իս, Սնապեանը ունի մէկ ուրիշ առաւելութիւն, որը շատ քիչ է մեր իրականութեան մէջ: Սնապեանը երիտասարդ է եւ այդ երիտասարդը, դեռ չնայած իր երիտասարդ տարիքին, գրական սերունդ է հասցրել, մի ամբողջ գրական սերունդ, որն այսօր ղեկավարում է Մերձաւոր Արեւելքի մեր մամուլն ու գրական նոր քայլերը, նոր ուղղութիւնները:
Ես ներկայ եմ եղել Պէյրութ այդ գրական շրջանակի հանդիպումներին: Այն ատենը 20 – 25, ամէնէն շատը 30 տարեկան տղաք ու աղջիկներ գրականութեան տենդով, կրակով բորբոքուած, իմացական շարժումների հետամուտ եւ բոլորուած Պօղոս Սնապեանի շուրջ, գրեթէ իրեն տարեկից: Այսօրուայ կեանքի մէջ կարողանալ գրողների սերունդ հասցնել ամէնէն մեծ պարտականութիւնն է, որովհետեւ մեր գոյատեւման գաղտնիքը նոր սերունդն է: Եթէ չունենք դպրոց, եթէ չունենանք ապագայ խմբագիր, ապագայ գրող, ապագայ հրապարակագիր, նշանակում է չունենք մամուլ, չունենք գրականութիւն, չունենք մշակոյթ:
Այդ նոյն նիւթն է, որ բոլորին հետաքրքրում է, յաճախ արծարծում ենք այդ նիւթը, հետեւաբար, կայ մէկ անձնաւորութիւն, յանձին Պօղոս Սնապեանի, որ այդ աշխատանքը կատարել է եւ շարունակում է կատարել:
Պօղոս Սնապեան ո՛չ միայն եղել է դաստիարակ- ուսուցիչ իր անմիջական միջավայրում, այլ նաեւ սահմաններից դուրս` արտասահմանում:
Դուք պիտի զարմանաք, որ այդ անձնաւորութիւնը, այդ մարդը անձնական նամակների, հեռախօսի, անհատական կապերի միջոցով իր շուրջ է հաւաքել սփիւռքահայ գրեթէ բոլոր գրողներին անխտիր, առանց կուսակցական-քաղաքական խտրականութեան, եւ օրն ի բուն յորդորում է, խնդրում է, ոգեւորում է, ուղղութիւն է տալիս, որպէսզի նուիրուեն գրականութեան եւ վառ պահեն հայ գրականութեան ջահը, գոնէ այդ ճրագը:
Ես անձնապէս, եթէ չլինէր Պօղոս Սնապեանը, թերեւս գրական իմ ջանքերի մէջ այնքան առաջացած չլինէի: Որովհետեւ եղբօր պէս, հաւատաւոր եղբօր պէս, սիրող եղբօր պէս, այսպէս հետեւել է իմ եւ բոլոր իմ գրչակիցներիս քայլերին, սկսած Մերձաւոր Արեւելքից մինչեւ Ամերիկա, նոյնիսկ մինչեւ Հայաստան:
Ուրեմն, ասոնք բաներ են, որոնք կենսագրութիւնների մէջ չեն գրւում, սիրելիներս, ասոնք բաներ են, որ մենք այստեղ զգում ենք, բայց պէ՛տք է արտայայտուել ասոնց մասին:
Այս բոլորը ասելով ես որեւէ չափազանցութիւն չեմ անում, չեմ դրուատում, այլ աշխատում եմ ներկայացնել մարդը, արուեստագէտ գրականագէտը:
Եւ աւելի լայն առումով, ինչպէս բոլորդ ականատես էք, բոլորդ էլ գիտէք, Պօղոս Սնապեանը եղել է ո՛չ միայն հոգեկան դեսպան, այլ նաեւ շրջուն դեսպան հայ գրականութեան:
Այս երրորդ անգամն է, որ Համազգային Մշակութային Ընկերակցութեան հովանաւորութեամբ, Պօղոս Սնապեանը շրջագայում է Ամերիկաները եւ լոյս ջամբում մեր սերունդներին: Ուրեմն, իր բոլոր տուեալների հետ զուգընթաց, Սնապեանը է՛ նաեւ հայ մշակոյթի, հայ գրականութեան շրջուն դեսպան, որը քաղաքից քաղաք, երկրից երկիր գնալով մեր մշակոյթն է տարածում կամ աշխատում է մեր մշակոյթի կիրքը վառ պահել մեր երբեմն պաղած հոգիներում:
Դուք գիտէք, որ ներկայումս Սնապեանը աւարտել է իր ընթացիկ շրջագայութիւնը, Օշականեան դասախօսութիւնների մեծարանքի շրջագայութիւնները:
Մինչ ուրիշներ այս մէկ ամսուայ ընթացքում աշխատել են դրամ դիզել, աշխատել իրենց բարօրութեան համար, մտածել, աշխատել են տնտեսապէս աւելի բարւոք կեանք ապահովելու համար, կան մարդիկ, լաւագոյն օրինակը Սնապեանը, որ իր ժամանակը, իր եռանդը, իր հոգին մաշում է յանուն հայ մշակոյթի լոյսի յանուն մի մշակոյթի: Այս իրաւապէ՛ս որ եզակի երեւոյթ է:
Մեր ժողովուրդի միջեւ եզակի է Սնապեանի օրինակը:
Սնապեանը, ինչպէս ասացի, տարիներից ի վեր խմբագիրն է «Բագին» ամսագրի:
«Բագին»ը այսօր հայ իրականութեան, իրական ասելով ի մտի ունեմ նաեւ Սովետական Հայաստանը, լաւագոյն պարբերաթերթն է, լաւագոյն պարբերաթերթերից մէկն է, իր խօսքը հասնում է ո՛չ միայն մեզ, հասնում է նաեւ Հայաստան, հայ գրողներին, հայ երիտասարդներին, հայ ընթերցող հասարակութեան: Սնապեանը կապ է հանդիսացել «Բագին»ի շնորհիւ սփիւռքահայութեան եւ Հայաստանի հայութեան միջեւ: Մի գործ, որ բազմաթիւ կազմակերպութիւններ չեն կարողանում կատարել, «Բագին»ի շնորհիւ մենք կարող ենք եղբայրական ջերմ կապեր ստեղծել հայ ժողովրդի երկու հատուածների միջեւ:
Հետեւաբար, պատեհ առիթ եմ համարում ձեզ յորդորելու, որ աշխատէք կարդալ «Բագին»ը: Կարդալ, որովհետեւ մեր գրականութեան լաւագոյն արտացոլումն է:
Խնդրում եմ, որ երբ առիթ լինի այս գիշեր, դուք բաժանորդագրուէք «Բագին»ին, ուրեմն այսպիսով ստանալ ամէն ամիս ձեր ամսական մշակութային պարբերաթերթը: Պիտի գոհ մնաք, որով լաւագոյնն է: Իմ աղջիկս, որ հայերէն չի կարդում, ամէն անգամ ստանալիս նայում է բովանդակութեան, արտաքինին եւ ասում է:
– Գիտե՞ս ինչ, հայրիկ, ամսագիրը, իր կառոյցով եւ բովանդակութեամբ ծանօթ չեմ, իր ֆորմաթով կարող է մրցել ամերիկեան եւ եւրոպական որեւէ ամսագրի հետ:
Իմ աղջիկս արուեստագիտուհի է, այնպէս որ` հասկանում է ինչ է արուեստը:
Ուրեմն չմոռանանք դասախօսութիւնից յետոյ, ովքեր որ տակաւին բաժանորդ չեն «Բագին»ին, բաժանորդագրուեն եւ խնդրում եմ ուղղակի դիմէք Պօղոս Սնապեանին:
Ես այսքան խօսելու տրամադիր չէի, բայց նիւթը այնքան սրտիս մօտ է, որ ծաւալուեցի անկախ իմ կամքիս:
Յ. ԿԱՐԱՊԵՆՑ
Նիւ Ճըրզի, 1984