«Մեր Ամբողջ Հայութիւնը Պիտի Միաբանուի, Հաւաքական Դառնայ, Որովհետեւ Ուրիշ Ճանապարհ Չունենք» Ասում Է Նկարիչ Շմաւոն Շմաւոնեանը

Հարցազրոյցը` ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆԻ

Պատկերասրահում նկարիչ Շմաւոն Շմաւոնեանի լուսանկարները «խօսում» էին:  Եւ  «խօսում» էին իրենց ամբողջ ուժով, տաք գոյներով: Նկարներում հիմնականում բնութեան տեսարաններն են, բնութեան ժամանակները… Ձմեռն այստեղ մոխրագոյն ու ցեխոտ չէ, այլ ջերմ, ինչպէս ցուրտ սենեակում վառուող վառարանը: Յետոյ յանկարծ հասկանում ես, որ ձմեռը գուցէ տարուայ ամենատաք եղանակն է: Այդ նկարների ջերմութիւնը բացատրելի է լինում, սակայն, երբ խօսում ես դրանց հեղինակի` նկարչի հետ: Շ. Շմաւոնեանի մէջ պարզութիւն է խտացուած, ինչը բնորոշ է միայն բնութեան մարդուն:

Մեր զրոյցի ընթացքում նկատում եմ պատկերասրահի անկիւնում փակցուած վկայագրեր, միջազգային մամուլի անդրադարձը, ինչպէս նաեւ՝ Քալիֆորնիոյ նախկին նահանգապետ Առնոլտ  Շուարցնեկերի աշխատասենեակի մօտ  արուած մի լուսանկար: 11 տարի է`  նկարիչը հրաւէրներ է ստանում Միացեալ Նահանգներից: Ընդ որում, հետաքրքրականն այն է, որ նկարչի ցուցահանդէսը կազմակերպուել է հիւանդանոցներում, ինչն արդէն փաստում է Շմաւոնեանի նկարների, այսպէս ասած, «բուժիչ» ուժի մասին: Այդ հրաւէրների սկիզբը դրուեց, երբ  «Կլենտէյլ մեմորիալ հոսփիթալ»-ի աշխատակազմը եկել էր Հայաստան: Դա 1999թ. Էր: Հիւանդանոցի փոխտնօրէնը նկար գնելու նպատակով այցելում է Շ. Շմաւոնեանին, այդ ժամանակ էլ շատ հաւանում է նրա նկարները: Դրանից յետոյ այդ հիւանդանոցից ցուցահանդէսի հրաւէր է ստանում: Հիւանդանոցի սպասասրահում էլ տեղադրուել է նկարչի` «Յոյս» կտաւը, որը, ըստ նկարչի, հաւատքի աղբիւր է:

Դրանից յետոյ «Փրովիտենս» հիւանդանոցների ցանցի նախագահն է առաջարկում ցուցահանդէս կազմակերպել: Նկարիչը  ցուցահանդէսի հասոյթի 30 առ հարիւրը նուիրաբերում է այդ հիւանդանոցի քաղցկեղով հիւանդներին: 2008թ. Սուրբ Խաչ հիւանդանոցում է կազմակերպւում ցուցահանդէս:

2010թ. Քալիֆորնիոյ մայրաքաղաքում` Սաքրամենթոյում, կայ քափիթոլիում, որտեղ ծերակուտականների կողմից ընտրուեց մի մեծ նկար, որը տեղադրուեց նահանգապետի աշխատասենեակում: Այդ ժամանակ նահանգապետը Առնոլտ Շուարցնեկերն էր:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Բաւական հետաքրքիր է այն հանգամանքը, որ ձեր նկարները տեղադրւում են բուժական կենտրոններում: Դա նաեւ խօսում է հիւանդներին յոյս ներշնչելու մասին: Ինքներդ ի՞նչ էք զգում այդ հանգամանքից:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ես չեմ զգում, ուղղակի իրենք են զգում դա: Ամերիկացիներն իմ նկարներում տեսան բարութիւն, ազատութիւն: Դրանք ուրախ նկարներն են, որովհետեւ, ի վերջոյ, նկարը յոյզ է, տրամադրութիւն է: Հաւանաբար դրա համար էլ ընտրել են իմ նկարները: Ես չեմ ասում, թէ ամենալաւ նկարիչն եմ, բայց չգիտեմ, թէ ի՛նչ են գտել իմ մէջ, որ շարունակում են հրաւիրել:

Հ.- Ձեր նկարներում հիմնականում բնապատկերներ են, նաթիւրմորթներ: Մարդկային դէմքերը համեմատաբար քիչ են:

Պ.- Ես սիրում եմ աշխատել բնութեան  մէջ:

Հ.- Նաեւ հետաքրքիր են տաք գոյները: Կտաւին, կարծես, պահպանւում են նաեւ գոյնի զգացողութիւնները:

Պ.- Իւրաքանչիւր նկարիչ ունի իր ներաշխարհը, ինչպէս ամէն մարդ ունի իր բնաւորութիւնը: Նկարչութիւնն էութիւն է, որտեղ արտացոլւում է, թէ ինչպէս ես ընկալում աշխարհը, շրջապատը:

Հ.- Ինչո՞ւ ընտրեցիք նկարչութիւնը:

Պ.- Նկարել սկսել եմ մանկուց, երեւի 6-7 տարեկանում: Պատկերաւոր եւ առեղծուածային աշխարհը շատ հետաքրքրական էր ինձ համար: Յետոյ միշտ ձգտել եմ աշխատասիրութեան: Դժուարին ճանապարհ է: Արուեստագէտի ճանապարհը հեշտ ճանապարհ չէ:

Հ.- Յաղթահարե՞լ էք դժուարութիւնները:

Պ.-  Ի հարկէ, եթէ չյաղթահարես, չես կարող հասնել յաջողութեան:

Հ.- Իսկ այդ դժուարութիւնների ճանապարհին մտածո՞ւմ էիք, թէ ինչո՛ւ ընտրեցիք արուեստի ճանապարհը:

Պ.- Ոչ, որովհետեւ նկարչութիւնը երազանք էր ինձ համար:

Հ.- Թւում է, թէ մարդկային աշխարհը փոփոխւում է, բայց, կարծես, փոփոխութիւնները տեղի են ունենում միայն  արտաքին աշխարհում` տեղեկատուական արհեստագիտութիւններն են շատանում եւ այլն:  Ձեր կարծիքով, դա ազդեցութիւն թողնո՞ւմ է արուեստի վրայ:

Պ.- Բոլոր ժամանակների մէջ կան փոփոխութիւններ: Այսօրուայ իրավիճակում, երբ տնտեսական, ընկերային խնդիրները շատ են, արուեստագէտի աշխարհը եւս ազդեցութիւն է կրում դրանից:  Մարդն ապրում է դժուարին ժամանակներում: Բայց պատկերացրէք, որ աշխարհը լցուի չարութեամբ, այդ դէպքում կեանքը չի լինի: Եթէ աշխարհում չլինեն լաւ մարդիկ, աշխարհը կը լցուի դառնութեամբ, որովհետեւ մարդիկ են կեանքը ջերմացնում: Մի անգամ Աւետիք Իսահակեանին հարցնում են, թէ, վարպետ, աշխարհում բարի՞ն է շատ, թէ՞ չարը: Պատասխանում է, թէ, ի հարկէ, բարին, որովհետեւ եթէ չարը շատ լինի, աշխարհը կը կործանուի: Երկիրը պահում են մարդիկ:

Հ.- Իսկ ի՞նչն է պակասում այսօրուայ մարդուն:

Պ.- Այսօրուայ մարդուն շատ բաներ են պակասում: Այսօր  ամենաշատը ընկերային խնդիրներն են, մանաւանդ՝ մեր երկրում. բայց ես համոզուած եմ, որ կը գայ մի ժամանակ, երբ ամէն ինչ լաւ կը լինի: Իրականում մեր երկիրը հրաշալի երկիր է: Տարբեր երկրներում եմ եղել, եւ կարող եմ ասել, որ մեր երկրում այնպիսի մի ուժ կայ, որը չկայ ուրիշ ոչ մի երկրում: Որտեղ ուզում ես ապրի, բայց եթէ կրում ես հայ ազգութիւնը, դա քո ամենամեծ նշանաբանն է:

Հ.- Բայց նաեւ նուազել է սէրը երկրի հանդէպ:

Պ.- Մենք լաւ գիտենք ե՛ւ պատմութիւնը, ե՛ւ անցումային ժամանակները, ե՛ւ անկախութեան տարիները, եւ, իրօք, դժուարութեան մէջ ենք: 70 տարի ապրեցինք այնպէս, ինչպէս միւս երկրները, որովհետեւ դա մեծ շղթայ էր` համակարգուած 15 երկրների հետ, որը կոչւում էր Խորհրդային Միութիւն: Եւ երբ այդ ամէն ինչն անջատուեց, մեր երկիրը մնաց ինքնուրոյն, իսկ անկախացման մէջ ամէն մի երկիր պէտք է գոյատեւի իր ինքնուրոյնութեամբ, բայց այդ միջոցները նուազ են մեզ մօտ: Նախ մեր աշխարհագրական դիրքը, գիտէք, թէ ովքեր են մեր հարեւանները, ճանապարհներ չկան, եւ մենք մի ուրիշ երկրով մտնում ենք մի ուրիշ երկիր: Երբեք չունեցանք լաւ սահմանակից: Դա է մեր դժուարութիւնը: Միւս կողմից, կան նաեւ մեր այսօրուայ իշխանութիւնների անհետեւողականութիւնը: Համոզուած եմ, որ այդ դժուարութիւնները կը վերանան:

Հ.- Ի՞նչ էք կարծում` արուեստի ուղերձներով  կարելի՞ է ապրեցնել մարդկանց:

Պ.- Ի հարկէ՛, ես հէնց դա եմ ասում: Մարդն այնպիսի էակ է, որ իր ներաշխարհում բացի ապրելուց, ներշնչւում է: Իւրաքանչիւր մարդ իր ծնուած օրից ձգտում է  դէպի լոյսը: Եթէ ամենաչար մարդուն հարցնէք, նա կ՛ասի, որ ինքն ամենաբարի մարդն է, ով իր չարութեամբ էլ ուզում է հասնել բարութեան` չհասկանալով, որ մի մասն իրեն կործանում է: Միայն հագուստն ու ուտելիքը չեն, մարդը պէտք է տեսնի, շփուի, ներշնչուի: Կենսական կարեւորութիւն ունի բարութիւնը մարդու համար:

Հ.- Ձեր մի քանի նկարներում, որտեղ դէմքեր էին պատկերուած, թախիծ կար: Մարդկանց տխո՞ւր էք տեսնում:

Պ.- Ես թախիծ չեմ սիրում ու չեմ էլ ուզում պատկերել: Նախընտրում եմ ուրախ-զուարթ բաներ պատկերել: Վերջերս Պոլսում մի շատ լաւ ցուցահանդէս ունեցայ, որը կազմակերպուել էր Թաքսիմ հրապարակի մօտ: Ցուցահանդէսի բացումն արեց Յունական Տիեզերական պատրիարքը: Ցուցահանդէսին կային նաեւ մտաւորական թուրքեր, որոնք նոյնիսկ նկարներ գնեցին ինձնից։ Խոնարհւում էին իմ դիմաց, ասում էին, թէ ինչքան բարութիւն կայ իմ նկարներում:

Հ.- Բայց այսօր, կարծես, բարութիւնը պակասում է նաեւ արուեստում: Ինչո՞ւ է այդպէս:

Պ.- Արուեստում պէտք չէ պակասի ազգայինը: Մենք ո՞նց կարող ենք մտածել ֆրանսացու պէս:

Հ.- Պարոն Շմաւոնեան,  կա՞ն հարցեր, որոնց պատասխանները չէք գտել: Օրինակ, ինչո՞ւ են մարդիկ ծնւում:

Պ.- Դա մեզնից կախուած չէ: Մենք մարդկային շարունակութիւնն ենք: Օրինակ, մի պահ պատկերացրէք, թէ մինչեւ ծնուելն ո՞ւր էինք: Այդ մասին մտածում ենք բոլորս: Ինձ թւում է մահանալուց յետոյ էլ բոլորս գնում ենք նոյն տեղը: Մենք երկրի վրայ ապրում ենք ընդամէնը վայրկեաններ: Երբ նայում ես անցած 10 տարին, զգում ես, որ, կարծես, մի ակնթարթ լինի անցած: Բնութիւնն այնքան ներդաշնակ է, եւ մեր գիտակցութեան մէջ դրուած է բարութիւնը:

Հ.- Ի՞նչն է ձեզ ամենաշատն անհանգստացնում այսօր:

Պ.- Այսօր ինձ ամենաշատն անհանգստացնում է մեր երկրի վիճակը: Մեր ամբողջ հայութիւնը պիտի միաբանուի, հաւաքական դառնայ, որովհետեւ ուրիշ ճանապարհ չունենք: Այսօր ամէն ինչ այնքան արագ է զարգանում, որ ես կ՛ուզէի, որ մենք արագ համախմբուէինք, Աստուած մեզ մի քիչ խիղճ տայ, լաւատեսութեամբ լցուած լինենք: Չգիտես՝ ինչո՛ւ, մարդիկ այսօր շտապում են, երեւի դա նաեւ ընկերային վիճակից է: Ի վերջոյ, աղքատութիւնը բերում է նաեւ ամենավատ բաները: Աղքատութիւնը ախտերի մայրն է:

Հ.- Ելք տեսնո՞ւմ էք այդ իրավիճակից: Միասնական լինելու հեռանկարը կա՞յ:

Պ.- Դէ պէտք է լինի: Ես տեսնում եմ, որ ամբողջ աշխարհն է խառնուած: