Վրաստանում Փորձում Են Ջնջել Հայի Հետքը

Վարեց` ՌՈՒՍԼԱՆ ԹՈՐՈՍԵԱՆ

RT_haygazounԱրեւմտահայոց հարցերի ուսումնասիրութեան կենտրոնի տնօրէն Հայկազուն Ալվրցեանը համոզուած է, որ Թիֆլիսի հայկական եկեղեցու վրայ յարձակումը լուրջ մտորումների առիթ է տալիս:

ՌՈՒՍԼԱՆ ԹՈՐՈՍԵԱՆ.- Ամէն անգամ, երբ Վրաստանում, յատկապէս Թիֆլիսում հայոց եկեղեցիների դէմ որեւէ ոտնձգութիւն է կատարւում, հարցին մօտենում ենք այնպէս, կարծես թէ դա նոր երեւոյթ է, եւ իրար ենք խառնւում:

ՀԱՅԿԱԶՈՒՆ ԱԼՎՐՑԵԱՆ.- Հարցը զգայուն է եւ նուրբ: Երկու պետութիւնների, ժողովուրդների փոխյարաբերութիւններում բազմաթիւ չլուծուած հարցեր կան, որոնցից մէկն էլ եկեղեցու հարցն է: Վիրահայոց թեմը, ըստ էութեան, Վրաստանում պաշտօնապէս չի ճանաչւում որպէս այդպիսին, այլ համարւում է հասարակական կազմակերպութիւն: Այսինքն պետութեան կողմից արդէն իսկ կայ ձեւաւորուած վերաբերմունք Հայոց եկեղեցու նկատմամբ, ինչը պատահական չէ:

ՌՈՒՍԼԱՆ ԹՈՐՈՍԵԱՆ.- Վրաստանում ունենք պատմական մեծ անցեալ, մշակութային ահռելի ներդրում, եւ դրանց մէջ շատ մեծ թիւ են կազմում ճարտարապետական կառոյցները, շէնքերը, յատկապէս եկեղեցիները: Սա ամենազգայուն հարցն է Վրաստանում եւ ընդհանրապէս մեր հարեւան երկրներում:

ՀԱՅԿԱԶՈՒՆ ԱԼՎՐՑԵԱՆ.- Պատմութիւնից գիտենք, տեսել ու տեսնում ենք, որ հարեւան երկրներում ամենաշատը Վրաստանում է կատարւում հայ մշակութային արժէքների կողոպուտ: Ոտնձգութիւններ են կատարւում եկեղեցիների, տաճարների նկատմամբ, փորձում են դրանք վրացացնել, իսկ եթէ չի ստացւում, պարզապէս աւերում են: Մի փուլն աւարտում են, հասնում յաջորդին, ապա մշակում հետագայ քայլերը, եւ այդպէս կորցրել ենք բազմաթիւ եկեղեցիներ:

ՌՈՒՍԼԱՆ ԹՈՐՈՍԵԱՆ.- Ինչո՞ւ միայն եկեղեցիներ: Խոջիվանքի գերեզմանատանը, որտեղ հայ գրականութեան, մշակոյթի հարիւրաւոր մեծեր են յուղարկաւորուած, ընդամէնը մի քանիսի շիրիմն է մնացել: Սա Վրաստանի իշխանութիւնների` մեր մշակութային պատմական հետքից ազատուելու պետականօրէն մշակուած քաղաքականութիւն է: Դէ, իսկ եկեղեցիների հարցում պետութեան աջակցութեամբ ամէն ինչ անում է վրաց եկեղեցին:

ՀԱՅԿԱԶՈՒՆ ԱԼՎՐՑԵԱՆ.- Վրացիների շրջանում շատ մեծ է խանդի զգացումը, եւ նրանք ձգտում են ջնջել, ոչնչացնել հայկական դարաւոր պատմութիւնը, հերքել դարերի պատմութիւն ունեցող եկեղեցիների հայկական լինելու փաստը: Նրանք դա անում են երկիրը վրացացնելու, այն միատարր դարձնելու, ազգային փոքրամասնութիւններին դուրս մղելու, վերջապէս` ազգ ձեւաւորելու մղումներից ելնելով:

ՌՈՒՍԼԱՆ ԹՈՐՈՍԵԱՆ.- Բայց հայոց եւ վրաց կաթողիկոսները մի ժամանակ հանդիպեցին, զրուցեցին, կարծես թէ միմեանց լաւ հասկացան:

ՀԱՅԿԱԶՈՒՆ ԱԼՎՐՑԵԱՆ.- Այո՛, հանդիպեցին, բայց չգտան խնդրի լուծման որեւէ յարմար, երկուսին էլ ձեռնտու ելք, ու հարցը մնաց առկախ: Եւ դրա հիւանդագին արձագանգներն այսօր հնչում են Ջաւախքում, Թիֆլիսում, վիրահայոց այլ թեմերում, համայնքներում: Ստացւում է, որ ունենք հին չլուծուած հարց, որպէս դրա հետեւանք` մշտապէս նոյն երեւոյթները, բայց դրա նկատմամբ ունենք սիրողական վերաբերմունք:

Եւ նման դէպքերը կրկնուելու են այնքան ժամանակ, քանի դեռ վրացական կողմը չի ոչնչացրել կամ սեփականացրել մեր եկեղեցիները, չի ահաբեկել հայերին: Սա պահանջում է լրջագոյն մօտեցում մեր պետական եւ կրօնական իշխանութիւնների կողմից:

ՌՈՒՍԼԱՆ ԹՈՐՈՍԵԱՆ.- Ոմանք այս դէպքը ցանկանում են կապել ազրպէյճանական, նոյնիսկ թուրքական հետքի հետ:

ՀԱՅԿԱԶՈՒՆ ԱԼՎՐՑԵԱՆ.- Անլուրջ բան է` մտածել, որ այստեղ թուրքական կամ ազրպէյճանական հետք կարող է լինել: Այլ բան է, որ սա կարող է ազրպէյճանցիների համար ցանկալի, նպաստաւոր լինել: Հայ-վրացական կեղծ բարեկամութիւն, եղբայրութիւն քարոզող մարդիկ, լրատուամիջոցներ, կազմակերպութիւններ, կառոյցներ կան, որոնք տարբեր ձեւերով ցանկանում են երեւոյթներն այլ կերպ ներկայացնել, դրանք պատահականութեան վերագրել:

Բոլոր միջոցները սպառեցին, հիմա էլ թուրքական կամ ազրպէյճանական հետք են փնտռում: Դա անլուրջ բան է: Եթէ նոյնիսկ որեւէ նման միջադէպի ազրպէյճանցիներ մասնակցեն, դա չի վկայի ազրպէյճանական կամ թուրքական հետքի մասին: Սա, ինչպէս ասացի, քաղաքական խնդիր է, ունի նախապատմութիւն եւ քաղաքական մօտեցում է պահանջում:

ՌՈՒՍԼԱՆ ԹՈՐՈՍԵԱՆ.- Նաեւ հայ-վրացական սահմանի հարցում բազմաթիւ կնճռոտ խնդիրներ կան:

RT_yegeghetsi-2ՀԱՅԿԱԶՈՒՆ ԱԼՎՐՑԵԱՆ.- Այո՛, սահմանի յստակեցման հարցը կնճռոտ կէտեր ունի, օրինակ, զուտ հայաբնակ գիւղեր կան, որոնց մէջտեղով է անցնում սահմանը: Այնպէս է արւում, որ շրջանցուեն հայկական սրբավայրերը, եկեղեցիները, հնավայրերը, դրանք մնան վրացական կողմում, ճանաչուեն վրացական: Նման շատ խրթին հարցեր կան, որոնք երկու ժողովուրդների, պետութիւնների միջեւ չլուծուած խնդիրների, անհետեւողականութեան հետեւանք են:

Մենք չունենք հայ-վրացական փոխյարաբերութիւնների մշակուած հայեցակարգ բոլոր առումներով եւ փորձում ենք հանդիպումների ժամանակ բաւարարուել բաժակաճառ-կենացներով` նուիրուած երկու ժողովուրդների բարեկամութեանը: Ընդհանրապէս երկու ժողովուրդների միջեւ եղբայրութիւնը կեղծ կատեգորիա է, նրանց միջեւ կարող են լինել շատ լաւ յարաբերութիւններ կամ վատ յարաբերութիւններ, որոնք, ի վերջոյ, իշխանութիւններն են մշակում:

Իրօք սլաւոնական եղբայր ժողովուրդներ են ուքրանացիներն ու ռուսները, բայց տեսնում ենք, թէ ինչպէ՛ս են իրար վրայ յարձակուել: Դա այդպէս է, որովհետեւ նրանց միջեւ նոյնպէս չլուծուած հարցեր կան, որոնք եղբայրներին թշնամիներ են դարձնում:

Մի քանի տասնեակ հայկական եկեղեցիներից այսօր 4-5-ն են մնացել, ու, եթէ այսպէս շարունակուի, դրանք էլ մի օր վերջնականապէս կը կորցնենք, եւ կ՛աւարտուի վիրահայոց դարաւոր պատմութիւնը Թիֆլիս քաղաքում:

 

 

 

Share this Article
CATEGORIES

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )