Դրամի Արժէքի Տատանումներուն Մասին Հարցազրոյց Արծուիկ Մինասեանի Հետ

Վերջերս Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած դրամի արժէզրկման եւ անոր ստեղծած անդրադարձներուն վերաբերող հարցազրոյցներ կատարուեցան Հայ յեղափոխական Դաշնակցութեան պատգամաւոր Արծուիկ Մինասեանին հետ. Հարցազրոյցները կատարեցին «Առաջին լրատուական»-ն ու «Թերթ» լրատուամիջոցները: Նկատի ունենալով անոնց նոյն նիւթին վերաբերելու հանգամանքը` ստորեւ կը ներկայացնենք երկու հարցազրոյցներն ալ:

«ԱՌԱՋԻՆ ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».-  Պարո՛ն Մինասեան, մէկ գիշերուայ ընթացքում դրամն արժեւորուեց, տոլարը` արժեզրկուեց: Ընդհանրապէս որքանո՞վ է հնարաւոր այլեւս այս ֆորս-մաժորներից հրաժարուել: Այսպիսի կտրուկ գործողութիւնները կարո՞ղ են արդեօք երկարաժամկէտ լինել:

ԱՐԾՈՒԻԿ ՄԻՆԱՍԵԱՆ.- Կարծում եմ` ճիշդ կը լինի հետեւողականօրէն նայենք տինամիքային եւ նաեւ այն գործիքակազմին, որն օգտագործուել է: Յիշում էք` բազմիցս մենք փաստել ենք, որ դրամի արժէզրկման հիմնական պատճառն արտաքին ազդեցութիւնն է եղել, չնայած` սա չի բացառում ներքինի որոշակի դրսեւորումներ: Սակայն մեր տնտեսութիւնը այս տարիների ընթացքում միշտ եղել է հիւանդ:

Ինչո՞ւ յատկապէս այս շրջանում նման յարձակողապաշտ թռիչք արձանագրեց. դա պայմանաւորուած էր հէնց ռուսական, ամերիկեան եւ եւրոպական քաղաքականութիւնների ազդեցութեամբ: Այս տեսակէտից ակնյայտ է, որ դրամի արժէզրկումը պէտք չէ նաեւ մեր ներքին կեանքում դառնար այդքան քննարկման ենթակայ, որովհետեւ դրա արդիւնքում տեղի ունեցաւ շատ աւելի բացասական դրսեւորում, այն է` խուճապային տրամադրութեան ներարկում եւ առանձին կառոյցների, ինչպիսի առեւտրային դրամատներն են, ի հարկէ` ոչ բոլորը, բայց հիմնականում նրանք, որոնք, ունենալով արտարժոյթի անհրաժեշտ պաշարներ, այնուամենայնիւ, հրաժարւում էին կամ բացասական սպասումների վրայ յենուած` փորձում էին խնայողութիւն իրականացնել արտարժոյթով:

Սա մի կողմից թուլացնում է դրամի մասնակցութիւնը, միւս կողմից` նաեւ սակաւապետական տնտեսական պայմաններում սակաւապետներին հնարաւորութիւն էր տալիս չարաշահելու իրենց կարգավիճակը: Արդիւնքում բազմաթիւ դէպքեր եղան, երբ մեծածախ ներկրողները պարզապէս հրաժարւում էին ազգային արժոյթ ընդունելուց: Եւ սա ոչ միայն հակատնտեսագիտական մօտեցում է այս պարագայում, այլեւ` հակաօրինական, հակապետական: Եւ շատ կարեւոր է, որ հետագայում խիստ պատասխանատուութեան միջոց կիրառուի:

«Ա. Լ.».- Այսինքն` չարաշահողներին յայտնաբերելո՞ւ ուղղութեամբ:

Ա. Մ.- Ոչ միայն խիստ պատասխանատուութեան միջոցներ կիրառուեն անձանց նկատմամբ, ովքեր պարտաւոր էին իրացում ապահովել, այլ նաեւ պարտաւոր էին ընդունել ազգային արժոյթը, որովհետեւ այն մեր երկրում օրինական վճարման միջոց է: Օրէնսդրական փոփոխութիւնների իրականացման արդիւնքում այսուհետեւ պէտք է բացառուի ազգային արժոյթի նկատմամբ նման արհամարհական վերաբերմունքը, ինչը որեւէ տնտեսական տեսակէտից չի հիմնաւորւում: Սա առաջին կարեւոր գործողութիւնն է:

Երկրորդ` ինչ տեղի ունեցաւ մէկ գիշերուայ մէջ: Նախ ասեմ, որ մէկ գիշերուայ ընթացքի անմիջական խնդիր չէր դա: Սա հետեւողական միջամտութեան արդիւնք էր, նաեւ` Կենտրոնական դրամատան յայտարարած միջամտելու քաղաքականութեան, բայց մէկ գիշերուայ ընթացքում տեղի ունեցաւ այն, որ յատկապէս մի շարք մենաշնորհատէրերի ուղղակի յանձնարարուեց, որ այդ վարքագիծը դադարեցնեն, ընդունեն հայկական արժոյթը` որպէս վճարման օրինական միջոց, եւ երկրորդ` բացառեն, որ գների կտրուկ աճ տեղի ունենայ: Այն, ինչ մինչ այդ էր տեղի ունեցել, եւ եթէ մենք հետագայում նաեւ արդէն ուսումնասիրում ենք վարքագիծը, տեսնում ենք, որ այս միջամտութիւնը ազդեցութիւն ունեցաւ:

Կտրուկ մերժում եմ բոլոր այն քաղաքական ուժերի եւ գործիչների յայտարարութիւնը, թէ իբր քաղաքական ուժերը ստիպեցին, որ նման բան տեղի ունենայ: Դա այդպէս չէ, ի վերջոյ ճշմարտութիւնը պէտք է ջրի երես դուրս գայ: Որեւէ քաղաքական ուժ, յատկապէս ոչ իշխանական քաղաքական ուժ ի վիճակի չէր ստիպել, որպէսզի վարկային արժոյթն արժեւորուի կամ դադարեցնի արժեզրկումը: Սա առաջին հերթին խօսում է այն մասին, որ մենք դեռեւս ունենք սովորելու եւ դասեր քաղելու անհրաժեշտութիւն:

Հարցեր կան, որտեղ քաղաքական գործիչները, քաղաքական ուժերը ոչ թէ պէտք է սեփական, նեղ խմբակային կամ անձնական շահից ելնելով յայտարարութիւններ կատարեն, այլ հասկանան, որ այդ յայտարարութիւնների տակ` ներքեւում, պետականութիւնն է: Եւ եթէ այդ յայտարարութիւններից դուրս ես գալիս եւ սկսում ես քո քաղաքական կէտերը փորձում շահել, արդիւնքում վնասում ես թէ՛ պետականութեանը, թէ՛ ժողովրդին, թէ՛ տնտեսութեանը, որովհետեւ յայտնւում ես նոյն փոսի մէջ: Եւ սա յատկապէս ուղղում եմ այն մարդկանց, ովքեր փորձում են ԱԺ արտահերթ նիստը վերագրել նեղ ինչ-որ առանձին քաղաքական ուժերի վարքագծին:

Լինելով ընդդիմութեան ներկայացուցիչ` ես եւս մէկ անգամ ուզում եմ կոչ անել` չի կարելի այդ վարքագծով շարժուել: Հակառակը, մենք կարող ենք անընդհատ քննադատել իշխանութիւններին, բայց երբեք մեր ընդդիմադիր կեցուածքը պէտք չէ ուղղուած լինի պետութեանը, պետականութեանը, այն, ինչ ես հիմա տեսնում եմ եւ շատ վատ եմ համարում:

Հայաստան Կազը Պէտք Է Ներկրուի Սահմանին
Ոչ Թէ Դրամ-Տոլար, Այլ Դրամ-Ռուբլի Բանաձեւով

Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան պատգամաւոր Արծուիկ Մինասեանը, Tert.am-ի հետ զրոյցում Հայաստան մէկ շաբաթ առաջ փոթորկող դրամ-տոլար-գներ իրադարձութիւններին անդրադառնալով` նշեց, որ դրանից պետութիւնը մի շարք դասեր պէտք է քաղի եւ առաջարկեց որոշ լուծումներ: Դրանցից մէկն այն է, որ 70 տոկոս տոլարացում ունեցող Հայաստանի տնտեսութիւնը մի շարք ապրանքների, այդ թւում` կազի վճարումները կատարելիս դրամ-տոլար բանաձեւից անցնի դրամ-ռուբլի բանաձեւին, ինչը կը կանխի նաեւ կազի գնի հնարաւոր թանկացումը սահմանին:

– Պարո՛ն Մինասեան, Կենտրոնական դրամատան օգտագործած գործիքը, որը ստիպում է դրամատան ունենալ նաեւ դրամային պաշարներ, ի՞նչ գործիք է, ինչո՞ւ չէր գտնւում, եթէ դա այդքան հեշտ ձեւ էր, եւ արդեօ՞ք յաղթահարուած էք համարում դրամ-տոլարային ճգնաժամը:

– Նախ, նմանատիպ ճգնաժամերը շուկայական տնտեսութիւն ունեցող երկրներում, իսկ այն երկրները, որոնք անցումային փուլում են եւ նրանց ներքին դիմադրողականութիւնը թոյլ է, միշտ նման ճգնաժամերը նրանցում տեղի ունենալու հաւանականութիւն ունեն: Այն, ինչ տեղի ունեցաւ մեր երկրում, ցոյց է տալիս, որ մենք հիմնարար կերպով մեր տնտեսութեան վերանայման անհրաժեշտութիւն ունենք: Ոչ միայն ելեւմտական շուկայում պետական քաղաքականութեան, ինչպէս որ Կենտրոնական դրամատան, կառավարութեան ու հակամենաշնորհային մարմինների համադրումը պէտք է լինի, այլեւ պէտք է լինեն նոր մօտեցումներ հասարակութեան հետ աշխատանքում: Բազմիցս եմ այն մասին ասել, որ, այո, Հայաստանում տոլար-դրամ, եւ, ընդհանրապէս, դրամի արժեզրկման խնդիրը պայմանաւորուած է 2` ներքին եւ արտաքին գործօններով: Եթէ ներքին գործօնը խարսխուած է հիւանդ տնտեսութեան վրայ, ապա արտաքին գործօնը կարող էր եւ առաջացրեց շուկային հզօր հարուած` թէ՛ Ռուսաստանի տնտեսութիւնից, թէ՛ Միացեալ Նահանգների կողմից վարուող տոլարի քաղաքականութեամբ: Նաեւ Եւրոպական Միութեան դրամավարկային քաղաքականութեան համատեղ գործողութիւնների ազդեցութիւնն էր, ինչը նման ցնցում առաջացրեց: Բայց այս ամէնը չէր կարող այդքան ցաւագին լինել, եթէ երկրի ներսում հասարակութեան պատրաստուածութեան որոշակի աստիճան լինէր: Մենք փաստացի ի՞նչ իրավիճակի առաջ կանգնեցինք: Մի կողմից խուճապային տրամադրութիւնը, միւս կողմից` տնտեսավարող կառոյցների ակնյայտօրէն ոչ հիմնաւորուած վարքագիծը, ինչի արդիւնքում չարաշահող պահանջարկը արտարժոյթի նկատմամբ մի քանի անգամ գերազանցեց իրական պահանջարկը: Եւ եթէ դրան գումարենք, որ մի շարք կառոյցների, ինչպիսիք սակաւապետներն ու մենաշնորհատէրերն են, փորձեցին հանդէս գալ սեփական շահը առաջ մղելու մօտեցմամբ` անտեսելով Հայաստանի օրէնքը հայկական դրամի` որպէս վճարամիջոց ընդունելու մասին, պատկերն ամբողջական է դառնում: Եւ աւելի յստակ է դառնում, որ ձեռնարկուելիք գործողութիւններն այս պահի դրութեամբ, ճիշդ է, հանդարտեցրել են շուկան, բայց պէտք չէ հանգստանալ եւ հիմնարար կերպով վերանայումներ իրականացնել նշուած ուղղութիւններով: Ինչո՞ւ կարգաւորուեց մէկ օրում: Նախ, սա չի կարելի լիարժէքօրէն համարել մէկ օրուայ խնդիր, քանի որ Կենտրոնական դրամատունը հետեւողականօրէն փորձում էր միջամտութիւններ անել, ազդել իրական փոխարժէքի ձեւաւորման ուղղութեամբ: Բայց քանի որ հասարակութեան մէջ խուճապային տրամադրութիւնը չափազանց մեծ էր, միւս կողմից էլ, նշածս պատճառը, արդիւնքը չէր երեւում: Եւ նաեւ` որոշ քաղաքական ուժերի ոչ համարժէք պահուածքը, երբ փորձում էին խուճապային տրամադրութիւնն է՛լ աւելի սրել:

 

– Ի՞նչ նկատի ունէք, ո՞ւմ:

– Շատ պարզ բան. եթէ ուշադիր հետեւել էք քաղաքական առանձին գործիչների ու «մասնագէտներ» հասկացութեան տակ հանդէս եկողների հարցազրոյցներին, նշւում էր այն, որ դրամը ոչինչ է, արժոյթի ազգային համակարգը զրոյական վիճակում է, որ փլուզուելու եւ այլն: Սրանք բոլորը, միանշանակ, բացասական ազդեցութիւն թողեցին, եւ պետական կառավարման համակարգը դրան համարժէք չարձագանգեց: Սա բերեց նրան, որ բնակչութեան լայն հատուածի մօտ խուճապային տրամադրութիւններն է՛լ աւելի սաստկանան: Նրանց մօտ, ովքեր տեսնում էին, որ ինչ-որ բան է կատարւում ու փոխանակ մի պահ կանգնել-մտածելու, թէ արդեօ՞ք ճիշդ է հոսանքի ուղղութեամբ գնալը, իրենք գնում էին: Հետեւաբար, էդ տեսակէտից Կեդրոնական դրամատունը եւ պետական միւս մարմինների քայլերը հանրութեան հետ աշխատանքներում` մասնագիտական կազմի եւ քաղաքական ուժերի ներգրաւման առումով, նոր դասեր են մեզ պարտադրում:

Բայց շատ աւելի վատ ազդեցութիւն թողեցին այն խաղացողները շուկայում, ովքեր ունենալով տոլարային պաշարներ` օրէնքով պարտաւոր էին վաճառել: Այսինքն` այն առեւտրային դրամատները, որոնք կուտակել էին եւ հրաժարւում էին վաճառել: Երկրորդ, այն փոխանակման կէտերը, որոնք անվայելուչ պահուածք դրսեւորեցին` իրենց` օրէնքով նախատեսուած պարտաւորութիւնները չկատարելու առումով: Եւ վերջապէս նրանք, ովքեր մեծածախ առեւտրով զբաղուող կառոյցներ են եւ, փաստօրէն, հանդէս եկան հակապետական դիրքերից` յայտարարելով, որ դրամով առեւտուր չեն անում, ինչի ազդեցութիւնը տեղափոխուեց աւելի փոքր խանութների վրայ:

Հետեւաբար, ինչո՞ւ մէկ օր. երկրորդ ուղղութիւնը պայմանաւորուած է Հայաստանի նախագահի միջամտութեամբ: Այո՛, հանրապետութեան նախագահի ուղղակի միջամտութիւնը, նաեւ`  կառավարութեան առանձին դէմքերի ուղղակի միջամտութիւնը` յատկապէս մենաշնորհատէրերի մասով, իր արդիւնքը տուեց: Այսինքն դրամը որպէս վճարամիջոց, ուզէին, թէ չուզէին, պիտի ընդունէին, եւ նաեւ գների թռիչքաձեւ բարձրացումը փորձեցին մեղմել:

Սա նշանակում է, որ մենք հիմա անելիք ունենք, եւ եւս մէկ անգամ հաստատուեց այն, որ չեն կարող, շուկայական յարաբերութիւններով տնտեսութեան մէջ, վարչահրամայական մեթոտով կարգաւորուել շուկայական յարաբերութիւնները: Այսինքն, այնքանով, որքանով իշխանութեանը յաջողուեց մէկ օրուայ ընթացքում որոշակի կարգաւորում մտցնել դաշտում, սա կրկնակի ու եռակի անգամ մեզնից պահանջում է, որ ամբողջութեամբ պէտք է երկրում վերանայուի տնտեսութեան պետական կարգաւորման համակարգը:

Ազատ շուկայի մուտքը այսօր գլխաւոր խնդիրն է: Պատկերացրէք, եթէ շուկան ազատ լինէր եւ ոչ թէ մէկ կամ մի քանի` առաջին անհրաժեշտութեան ապրանքների ներկրողներ լինէին, վստահաբար, այս աժիոթաժը չէր լինի, եւ էդ մարդիկ էլ կը հասկանային, որ վնաս են կրելու, եթէ այդ պահուածքը շարունակեն` նաեւ չընդունելով Հայաստանի արժոյթը:

Եւ եթէ դուք բարձրացնում էք գները, շա՛տ բարի, բարձրացրէ՛ք, բայց դուք պարտաւոր էք առնուազն հիմնաւորել` ինչու՞ էք բարձրացնում, ձեր նախկինում ձեռք բերուած ապրանքները, ինչո՞ւ էք հիմա այլ գնով վաճառում, ինչո՞վ էք հիմնաւորում, որ ապագայում նորից էդ բարձր գնով պէտք է ձեռք բերէք: Սա նշանակում է բացասական տրամադրութիւն հաղորդել ոչ միայն հանրութեանը, այլեւ` սեփական գործողութիւնների հիմքում դնել դա:

Այն, ինչ տեղի ունեցաւ, շատ լուրջ դաս է, մեր պետականութեան համար դաս է, ոչ թէ պարզապէս մի ցնցում էր` եղաւ ու անցաւ:

Իսկ տնտեսական լուծումները մի քանիսն են: Լուծում առաջին. մենք բոլորս տեսանք, հասկացանք, ընկալեցինք, որ ռուսական ռուբլուց էր գալիս ամենախոշոր ցնցումը: Սա նշանակում է, որ Ռուսաստանի հետ մեր առեւտրաշրջանառութեան մի զգալի հատուած մենք պէտք է փոխարինենք դրամ-ռուբլով` չմիջնորդաւորենք տոլարով կամ եւրոյով: Օրինակ, կազի ներկրման հետ կապուած, ակնյայտ է դառնում, որ մեր միջպետական համաձայնագրում պէտք է ամրագրուած լինի ռուբլի-դրամ, ոչ թէ տոլար: Գուցէ «Կազփրոմ»-ի համար հիմա նախընտրելի է այդ բանը, բայց քանի որ հիմա արդէն «Կազփրոմ»-ը զուտ առեւտրային քաղաքականութիւն իրականացնողից վաղուց վերածուել է պետական քաղաքականութիւն վարող մարմինի, ապա պէտք է գիտակցի, որ այդ քաղաքականութիւնը վնաս է նաեւ Ռուսաստանին, որովհետեւ նոյն ռուբլու նկատմամբ անվստահութիւնը նաեւ սրանով է պայմանաւորուած:

Երկրորդ` Հայաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ ապրանքաշրջանառութիւնը Հայաստանի տնտեսութեան համար էական նշանակութիւն ունեցող ապրանքների դէպքում պէտք է հասնենք նրան, որ ռուբլով կատարուի փոխանակում:

 

– Այսինքն` ՌԴ-Հայաստան առեւտրաշրջանառութեան ո՞ր հատուածում էք առաջարկում վճարումները կատարել դրամ-ռուբլով, ոչ թէ դրամ-տոլարով:

– Այսօր կազի ողջ ներմուծումը խարսխուած է տոլարային բանաձեւի վրայ, այն ամբողջութեամբ պէտք է փոխարինուի ռուբլու բանաձեւով, ինչը ազդեցութիւն չի ունենայ նաեւ մեր երկրի ներսում: Տեսէք` նոյն կազալցակայանների վճարումը կատարւում է տոլարային հաշուարկով: Սա նշանակում է, որ ուղիղ ազդեցութիւնը անմիջապէս կրում է Հայաստանի քաղաքացին: Իսկ եթէ այստեղ կտրում ենք այդ կապը, նշանակում է, այդ բացասական ալիքը արդէն չի գալիս Հայաստան: Եւ քանի որ իքս քանակութեամբ արժոյթ Ռուսաստանից գալիս է Հայաստան, սա կանխատեսելի է` մենք ունենք փոխանցումներ եւ ունենք ապրանքաշրջանառութիւն, եւ որքան ռուբլի, որ մտնում է Հայաստան, այդքանով դուրս գայ, սրա ազդեցութիւնը Հայաստանի տնտեսութեան վրայ չէզոք կը լինի: Առանձին դէպքերում անգամ կարող է դրական լինել: Բայց երբ մենք պայմանաւորւում ենք երրորդ արժոյթով` լինի տոլար, թէ եւրօ, ստացւում է, որ մենք համաշխարհային տնտեսութեան բեռը տեղափոխում ենք նաեւ մեր տնտեսութիւն, որի դէպքում ցնցումը շատ բարձր է լինում:

 

– Յիշո՞ւմ էք` «Կազփրոմ Արմենիա»-ն յայտնեց, որ եթէ տոլարը մի քիչ էլ բարձրանայ, ստիպուած կը լինեն դիմել ՀԾԿՊՀ` գնի վերանայման հարցով:

– Սրանով առնուազն կարճաժամկէտ հատուածում կը կանխուի կազի գնի բարձրացումը, երկարաժամկէտ կամ միջինժամկէտ հատուածում «Կազփրոմ»-ը, այնուամենայնիւ, պէտք է առնուազն նոյն ծաւալով գինը բարձրացնի Ռուսաստանի համար, որպէսզի հիմնաւորի, թէ Հայաստանի համար ինչո՞ւ է գինը բարձրացնում: Ի վերջոյ, մենք այլեւս գտնւում ենք նոյն տնտեսական տարածքում: Եւ դա նշանակում է, որ «Կազփրոմ»-ը չի կարող, պարզապէս պայմանաւորուած տոլարի արժէքի փոփոխութեամբ , մտնի եւ գին բարձրացնի: Սա ձեռք է տալիս մեր երկրին ու մեր պետութեանը:

Ինչեւէ, վերադառնանք դասերին. երրորդ կարեւոր խնդիրը վերաբերում է մեր տնտեսութեան հիւանդ օրկանիզմին, դրա առողջութեամբ զբաղուելուն: Ի վերջոյ բոլորս պէտք է հասկանանք, որ եթէ երկրում ներդրումներ չկան, իսկ դրանք էլ ապահովուած չեն համարժէք երաշխիքներով, հնարաւոր չէ մշտապէս գործել եւ գոյատեւել փոխանցումների վրայ, կամ` միջազգային վարկերի: Այսինքն մեր երկրում պէտք է ստեղծուի ներդրումների պաշտպանութեան կոմիտէ, պէտք է բացուի օտարերկրեայ արժոյթով ներդրումների հնարաւորութիւն: Մի օրինակ բերեմ` բաժնետիրական ընկերութիւններն այսօր չեն կարող բաժնետոմսեր թողարկել արտարժոյթով: Արդիւնքում ստացւում է, որ օտարերկրեայ ներդրողը, որն ուզում է, օրինակ, տոլարով կամ եւրոյով բաժնետոմսի դիմաց վճարում կատարի` ներդրումային ծրագրով, ինքը դա պէտք է փոխարինի դրամով, յետոյ նոր վճարի: Ռիսքը, փաստօրէն, այդ դէպքում կրում է ինքը եւ կա՛մ պէտք է ապահովագրի այն, այսինքն` աւելի շատ վճարում կատարի իր ներդրման համար, կա՛մ պէտք է գտնուի այդ ռիսքային դաշտում: Երկու դէպքն էլ բերում են ներդրումների առումով բացասական որոշման կայացման: Մենք ունենք ոլորտներ, որոնք արհեստական սահմանափակել ենք: Եւ այդ նոյն սահմանափակումների ներքոյ այսօր Հայաստանում տոլարացումը 70 տոկոս է, այսինքն` մեր տնտեսութեան 70 տոկոսը արտարժոյթով է: Սա նշանակում է, որ մեր ազգային դրամը մենք ինքներս ենք թուլացրել: Այն, փաստօրէն, խնայողութեան գործառոյթչի կատարում: Իսկ եթէ փողը նման գործառոյթ չի կատարում, շատ հեշտութեամբ սկսում է դառնալ շրջանառութեան թոյլ միջոցի գործառոյթ  կատարող:

Եւ վերջապէս. ինքը որպէս արժեչափի գործառոյթ, որեւէ ապրանքի իրական արժէքի գնահատման տեսակէտից պէտք չէ միջնորդաւորուի մի քանի արժոյթներով, ինքը ուղղակիօրէն դա պէտք է անի: Սա նշանակում է Կեդրոնական դրամատան անելիք: Կեդրոնական Դրամատուն առումով ես տեսնում եմ մի քանի սկզբունքային խնդիրներ: Առաջին Կեդրոնական դրամատունը պէտք է իրականացնի արտարժութային շուկայում կանխատեսելիութիւն ապահովող քաղաքականութիւն: Այսինքն առնուազն 1, 3, 9. 9, 10 ամիս առաջ տնտեսավարող կառոյցները պէտք է իմանան, թէ Կեդրոնական դրամատան ո՞ր վարքագիծն է տեսնում նախընտրելի եւ որքան գումար է պատրաստ այդ վարքագծի համար ծախսել:

Սա տնտեսութեան մէջ կոչւում է` ֆորվարտային-ֆիւչերսային գործարք: Մի պարզ օրինակ` երբ Կեդրոնական տրամատան խօսեց սվոփի մասին, այսինքն, որ դարմատնե՛ր, եթէ տոլար էք ուզում, ես ձեզ ապահովում եմ այդ պաշարներով, միանգամից հանդարտութիւն գնաց նոյն այդ դրամատների ներսում: Սա եթէ լինի տարուայ կտրուածքով կանխատեսելի մօտեցում, շատ աւելի դրական արդիւնքների կը բերի: Ի վերջոյ, բոլորս գիտենք, որ որոշակի հոսքեր երկրի ներսում կանխատեսելի են, որ նրանք պէտք է տոլարային վճարումներ ենթադրեն, դա խոշորածաւալ ներդրողներն են, նոյն` «ՀայՌուսկազարդ»-ը եւ այլն: Սրանց արտարժութային վճարումների կանխատեսելիութիւնը զուգակցելով այս համակարգի հետ, աւելի հեշտ է դառնում տնտեսութեանն իրական ազդակներ փոխանցելը:

Եւ վերջապէս, այս դէպքերը ցոյց տուեցին, որ Կեդրոնական դրամատունը չի կարող ելեւմտական շուկայի միակ պատասխանատուն լինել: Կեդրոնական դրամատունը պէտք է կրի դրամավարկային քաղաքականութեան միակ պատասխանատուութիւնը, իսկ ելեւմտական շուկայի զարգացման եւ կարողական  կարգաւորման պատասխանատուութեամբ պէտք է զբաղուի այլ` անկախ մարմին:

Սա վտանգաւոր հանգստութիւն է, եթէ քայլեր չձեռնարկենք, հարցը կարող է աւելի խորանալ:

23/12/2014