«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԶՐՈՒՑԱԿԻՑ». ՅԵՂԱՓՈԽՈՒԹԻՒՆԸ ՆԱԽ ՊԷՏՔ Է ՄԵՐ ՈՒՂԵՂՆԵՐՈՒՄ ԿԱՏԱՐՈՒԻ

Հարցազրոյց ՀՅԴ խորհրդարանական խմբակցութեան ղեկավար, ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Վահան ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆԻ հետ

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ինչպէ՞ս կը բնութագրէիք Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Որպէս ճահճացումից դուրս գալու փորձեր: Ընդ որում, այդ փորձերը ձեռնարկում են թէ՛ իշխանամէտ ճամբարն ու իշխանութիւնն ինքը, թէ՛ ընդդիմադիր ուժերը: Իւրաքանչիւրը դա անում է իր կարողութիւնների սահմանում, բնականաբար, տարբեր նպատակներով: Օրինակ, միանգամայն ակնյայտ է, որ իշխանութիւնները վերջին ժամանակներս սկսել են գիտակցել, որ իրենց իսկ ջանքերով փակուղի մտած երկիրն այլեւս չի կարող այդ փակուղում մնալ: Այդ պատճառով էլ մենք ականատես ենք լինում վարչական նոր լուծումների` նախարարների փոփոխութիւններ, ոստիկանական բարձրաստիճան պաշտօնեաների ձերբակալութիւններ, տեսնում ենք, թէ ինչպէս է նախագահը, թէեւ` դեռ ոչ այնքան վճռականօրէն, որքան ցանկալի կը լինէր, փորձում կառավարութեանը ճիշդ ուղու վրայ դնել, ինչպէս է վարչապետը փորձում ուսումնասիրել ու հասկանալ գիւղատնտեսութեան խնդիրները:

ճահճից դուրս գալու փորձեր ձեռնարկում է նաեւ ընդդիմութիւնը: Այդ նոյն տէրպետրոսեանական Քոնկրեսը հասկանում է, որ իր բազմաթիւ եւ վճռական համախոհներին ինքը փակուղի է առաջնորդել յեղափոխութեան մասին մշտական խոստումներով: Ի միջի այլոց` նահանջելու, պահանջները մեղմելու, իշխանութիւնների հետ խօսելու վեկտորն ու ձայնաստիճանը փոխելու փորձերի պատճառով շատ շատերը հիասթափուել են Քոնկրեսից ու նրա առաջնորդից: Իրավիճակից դուրս գալու փորձեր է անում նաեւ Ժառանգութիւն կուսակցութիւնը`  բաւականին ոչ աւանդական ձեւով:

ինչ վերաբերում է մեր կուսակցութեանը` մենք հասկացել ենք, որ կտրուկ շարժումներ անել պէտք չէ: Մենք խորհրդարանական ընդդիմութիւն ենք, որն ունի ուժերի կիրառման յստակ ոլորտ, ունի յստակ խնդիրներ, որոնք պէտք է լուծի: Մենք լրջագոյն հարցադրումներ ենք անում ու տեսնում, որ մեր ջանքերը յաջողութեամբ են պսակւում: Օրինակ` կազի գների վերաբերեալ մեր նախաձեռնութիւնը սկզբում դէմ առաւ իշխանութիւնների կատաղի դիմադրութեանը, բայց այսօր նրանք արդէն յայտարարում են, որ կազի գինը բնակչութեան չունեւոր խաւի համար կ՛իջնի: Մենք բազմիցս խօսել ենք այն մասին, թէ ինչ խայտառակ ընտրական օրէնսգիրք ունենք: Մեզ հետ չէին համաձայնում եւ շարունակում են չհամաձայնել: Բայց արդէն զգացւում է, որ սառոյցը կոտրուած է` մեր որոշ առաջարկներ սկսել են ճանապարհ հարթել դէպի այն մարդկանց ուղեղները, ովքեր ձայների մեծամասնութեամբ են որոշում կայացնում:

Հ.- Դուք խօսում էք իշխանութիւնների վարչական նոր որոշումների մասին: Բայց ինչո՞ւ են նրանք այդ որոշումները միայն այսօր կայացնում, երբ երկիրը, ինչպէս դուք նշեցիք, փակուղի է մտել, եւ ընկերային-տնտեսական դրութիւնն օրէցօր աւելի է վատանում: Չէ՞ որ ցանկացած իշխանութիւն իր իսկ շահերից ելնելով` ինքնապահպանման նպատակով, պէտք է շահագրգռուած լինի ընկերային խնդիրները ժամանակին լուծել` խուսափելու համար ընկերային ընդվզումից, որի հաւանականութեան մասին մեր երկրում այսօր շատերն են խօսում:

Պ.- Խնդիրն այն է, որ նախորդ երկու նախագահներն անխնայ օգտագործել են իրենց ունեցած միջոցները: Տէր Պետրոսեանի օրօք հասարակութեանն անընդհատ ներշնչում էին (ու հիմա էլ են շարունակում նոյնկերպ վարուել), որ բոլոր դժուարութիւններն ու հոգսերը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան հետեւանք են: Կեանքն ի հարկէ ապացուցել է, որ այդ պնդումներն անհիմն են: Քոչարեանի կառավարման տարիներին մէկ այլ միջոց էին շահագործում` յարաբերական կայունութիւնն ու ներդրումների ներհոսքը: Այսօր այդ երկու միջոցներն էլ սպառուած են:

Ժողովուրդն արդէն ձանձրացել է այդ ամէնի մասին որպէս կառավարութեան բոլոր ձախողումների բացատրութիւն ու պատճառաբանութիւն լսելուց` իբր պատերազմի սպառնալիքի պայմաններում հնարաւոր չէ աւելի բարեկեցիկ կեանքի յոյս ունենալ: Քոչարեանի օրօք ներդրումային միջոցը, այսինքն նոյն այդ կայունութեան միջոցը, այնքան էլ արդիւնաւէտ կերպով չօգտագործուեց, աւելի ճիշդ` վատնուեց: Այդ ներդրումները դէպի որեւէ օգտակար ոլորտ, ենթադրենք` տնտեսութեան իրական ոլորտ ուղղելու փոխարէն` մենք ամբողջ քաղաքը կառուցապատեցինք բազմայարկ շէնքերով, որոնցից շատերն այդպէս էլ անաւարտ մնացին, եւ որոնցից ոչ մի օգուտ չկայ: Ներկայ վարչակազմը բախւում է այն խնդրին, որ պէտք է աշխատի` ուզենայ, թէ չուզենայ: Ին՞չ է տեղի ունեցել իրականում: Մեր անկախութեան առաջին տասնամեակում մենք վատնեցինք այն, ինչը ժառանագութիւն էինք ստացել Խորհրդային Միութիւնից: Երկրորդ տասնամեակում վատնեցինք այն, ինչն ընդհանրապէս մեզ չէր պատկանում` միջազգային ֆինանսական կազմակերպութիւնների ու արտասահմանեան երկրների տրամադրած հսկայական վարկերը: Իսկ հիմա մենք մտնում ենք երրորդ տասնամեակ, երբ այլեւս վատնելու բան չկայ, ու պէտք է ինքներս աշխատենք: Եւ կառավարութիւնը կարծես թէ գիտակցում է դա: Հէնց այդ գիտակցութեան վրայ են հիմնուած իշխանութիւնների` երկիրը ճահճից դուրս բերելու փորձերը: Բայց չեմ կարծում, թէ իշխանութիւններին կը յաջողուի այս կազմով, այս խմբով լուծել առկայ խնդիրները:

Հ.- Հայաստանն այսօր որքանո՞վ է հրապուրիչ արտաքին ներդրումների համար:

Պ.- Ներդրումների հարցն ուղիղ կապ ունի քաղաքական հարցերի հետ: ՀՅԴ խմբակցութեան անդամներն ընտրական օրէնսգրքի խորհրդարանական քննարկումների ժամանակ կաըավարութեանը հարց ուղղեցին` չէ՞ք կարծում, որ Ընտրական օրէնսգիրքը եւ դրա հիման վրայ իրականացուող ընտրական գործընթացներն ուղղակիօրէն կապակցուած են տնտեսութեան հետ: Այսինքն երկրի ժողովրդավարութիւնը, ընտրութիւնների թափանցիկութիւնն ու ազնուութիւնը եւ որպէս արդիւնք` իշխանութիւնների անառարկելի օրինականութիւնը, մեր տնտեսութեան զարգացման երաշխիքն են, ինչից էլ հէնց երկիրը հրապուրիչ է դառնում նաեւ արտաքին ներդրումների համար: Կառավարութիւնը, որքան էլ տարօրինակ է, այդ կապը չուզեց նկատել: Բայց այն գոյութիւն ունի, եւ Հայաստանի այսօրուայ քաղաքական իրավիճակը նուազեցնում է մեր երկրի ներդրումային գրաւչութիւնը:

Հ.- ՀՅԴ խմբակցութեան ներկայացրած` ընտրական օրէնսգրքի բարեփոխումների նախագծի արմատական կէտերից մէկն այն է, որ խորհրդարանական ընտրութիւններում անցնենք 100 տոկոսանոց համամասնական համակարգի: Չէ՞ք կարծում, որ նոյնիսկ այդ համակարգին անցնելու դէպքում ոչ մի երաշխիք չի լինի, որ խորհրդարանում դարձեալ չեն յայտնուի պատահական, օրէնսդրական գործունէութեան ներուժից բացարձակապէս զուրկ մարդիկ: Չէ՞ որ նրանք կարող են խորհրդարան թափանցել նաեւ կուսակցական ցուցակներով, ինչի օրինակները եւս մեզ լաւ ծանօթ են:

Պ.- Երաշխիքներ չկան, բայց զտման որոշակի մեքանիզմներ, ի հարկէ, կը լինեն: Կան կերպարներ, որոնք չեն կարողանայ ֆէյսքոնթրոլն անցնել նոյնիսկ,ամենաանսկզբունքայինէ կուսակցական ցուցակներում: Երբ նման մարդիկ առաջադրւում են որպէս մեծամասնականներ, իշխանական կուսակցութիւնները ձեռքերը տարածած ասում են` ի՞նչ կարող ենք անել, ժողովուրդն է ուզել: Իսկ կուսակցական ցուցակների դէպքում այլեւս չեն կարողանայ այդ ամէնը բարդել ոմն կանկսթերի նկատմամբ ժողովրդի սիրոյ վրայ, ու այդօրինակ չնաշխարհիկ անձնաւորութիւններին խորհրդարան բերելու համար կուսակցութիւնն ինքն արդէն անձամբ պատասխանատու կը լինի: Սա է հէնց մեր առաջարկի ամբողջ իմաստը, ուրիշ երաշխիքներ չկան:

Հ.- Նախագահի եւ ՀԱՔ-ի առաջնորդի վերջին ելոյթներում շեշտադրումները զգալիօրէն փոխուել էին, ինչը շատ վերլուծաբանների ու հասարակ քաղաքացիների առիթ է տուել խօսել իշխանութիւնների ու ընդդիմադիր ճամբարի արմատական հատուածի միջեւ ինչ-որ գործարքի մասին: Ձե՞ր կարծիքը:

Պ.- Ոչինչ բացառել չի կարելի. քաղաքականութեան մէջ հնարաւոր է ցանկացած, նոյնիսկ ամենաանհաւանական թուացող պատկեր: Ինչ վերաբերում է ՀԱՔ-ի եւ իշխանութիւնների միջեւ ձեռք բերուած որոշակի պայմանաւորուածութեանը, ապա տուեալ դէպքում կարծում եմ, որ սա ընդամէնը մեր ժողովրդի`  ծայրայեղ գնահատականներ տալու հակման հետեւանք է: Նման պայմանաւորուածութիւն իմ կարծիքով գոյութիւն չունի: Բայց կայ որոշ շահերի ընդհանրութեան գիտակցում: Վերջին հաշուով, իշխանութիւններն ու ՀԱՔ-ն աւելի շատ ընդհանուր հարթակներ ունեն, քան ՀՅԴ-ն իշխանութիւնների կամ Քոնկրեսի հետ: Նրանք ունեն ընդհանուր հարթակներ, մասնաւորապէս համանման դիրքորոշումներ` Ղարաբաղի եւ հայ-թուրքական յարաբերութիւնների հարցերում: Ճիշդ է` դրանք ոչ ամբողջովին են համընկնում, բայց իրար շատ աւելի մօտ են, քան ասենք ՀՅԴ կամ Ժառանգութիւն կուսակցութեան մօտեցումներին: Յարձակողական ճարտասանութեան ալիքն, ըստ երեւոյթին, անկում է ապրում, քանի որ մօտեցել են իրական ընտրութիւնները` հէնց իրական եւ ոչ թէ այն ենթադրական արտահերթ ընտրութիւնները, որոնց մասին մերկապարանոց յայտարարութիւններ էր անում ՀԱՔ-ը: Իրական, հերթական ընտրութիւններն արդէն սարերի հետեւում չեն, իսկ ջղագար, յարձակողական ճարտասանութիւնն իր տեղը զիջում է իրատեսութեանն ու գործնապաշտութեան:

Հ.- Իսկ Լեւոն Զուրաբեանի յայտարարութիւ՞նն այն մասին, որ եթէ ապրիլի 8-ի հանրահաւաքին 200 հազար մարդ հաւաքուի, իշխանութիւնները կը փախչեն…

Պ.- Դարձեալ ենթադրական մօտեցում է: Ինչպէ՞ս են հաւաքելու 200 հազար մարդ: Ես մի անգամ կարդում էի Նիւ Եորքի, որն ի դէպ 15 միլիոնանոց քաղաք է, ոստիկանական բարձրաստիճան պաշտօնեաներից մէկի հաշուետուութիւնը: Եւ նա պնդում էր, որ Նիւ Եորքում նոյնիսկ 10 հազարանոց հանրահաւաքը կարող է փոխել երկրի քաղաքական իրադրութիւնը: Ոչ մէկի համար գաղտնիք չէ, որ մեր իշխանութիւնները միշտ նուազեցնում են ցուցարարների իրական թիւը` փոխարէնը ներկայացնելով ծիծաղաշարժ թուեր, իսկ հանրահաւաքի կազմակերպիչներն էլ իրենց հերթին բարձրացնում են այդ թուաքանակը` դարձեալ ծիծաղաշարժ չափերով: Հանրահաւաքի համար տասնեակ հազար մարդ հաւաքելը հնարաւոր է միայն որեւէ հրատապ` օրակարգային հարցի շուրջ, ինչպէս, օրինակ, 2008 թ. Ծիծեռնակաբերդի հանրահաւաքում, որը մեր կուսակցութիւնն էր կազմակերպել` հայ-թուրքական արձանագրութիւնների կապակցութեամբ: Այնտեղ հաւաքուել էին նաեւ մարդիկ, ովքեր իրար չէին սիրում, այնտեղ էին նաեւ մեր քաղաքական հակառակորդները, բայց նրանց բոլորին միաւորել էր օրակարգային տուեալ խնդիրը: Իսկ եթէ հանրահաւաքում 200 հազար մարդ հաւաքուի, դա կը նշանակի, որ մեր երկրում հասունացել է յեղափոխական իրադրութիւնը: Նման զանգուած մեր երկրում այսօր չկայ: Ընկերային ընդվզման համար կայ, բայց յեղափոխութեան համար` ոչ:

Հ.- «Հայաստանում պայթիւնավտանգ վիճակ է ստեղծուել, հնարաւոր է ընկերային ընդվզում»,  մամուլի ասուլիսում վերջերս ասացիք դուք` աւելացնելով, որ յեղափոխութիւն դժուար թէ լինի, քանի որ` «յեղափոխական իրադրութիւնը ենթադրում է յեղափոխական փոփոխութիւններ ուղեղներում ու ժողովրդի մտածելակերպում, ինչը ես դեռ չեմ տեսնում»:

Պ.- Այո՛, յեղափոխութիւնը նախ պէտք է կատարուի մեր մտածողութեան մէջ, մեր ժողովրդի մտածելակերպում: Տեսէք, թէ ինչպէս դա տեղի ունեցաւ Ռուսաստանում: 20-րդ դարի սկզբին այնտեղ պարկեշտ մարդը ոստիկանին ձեռքով չէր բարեւում` այնքան խոր էր իշխանութիւնների ու ժողովրդի միջեւ անդունդը: Յեղափոխութիւնն անխուսափելի էր: Յեղափոխութեան համար անհրաժեշտ է հասարակութեան վերափոխում: Մեր երկրում հասարակութեան վերափոխում տեղի ունենում է, բայց ցաւօք` հակառակ ուղղութեամբ:

Հ.- Այսինքն ինչպէս պուլկաքովեան փրոֆեսէօր Փրէոպրաժենսքին էր ասում` «քայքայումը ոչ թէ զուգարաններում է, այլ գլուխներո՞ւմ»:

Պ.- Այո, հէնց այդպէս էլ կայ: Քաղաքացիական հասարակութիւնը մեր երկրում դեռ չի ձեւաւորուել, այդ իմաստով մենք խորագոյն յետընթաց ենք ապրում: Իշխանութիւններն ի հարկէ մեղաւոր են: Այն հասարակութեան հիման վրայ, որը մենք ունէինք 80-ականների վերջին, այսօր կարող էինք ունենալ որակապէս նոր, առաջադէմ, ազատամիտ ազգ: Բայց մենք գնացինք այլ ճանապարհով, եւ դրա պատճառով էլ այսօր ունենք ոչ թէ ազգ, այլ ժողովուրդ, ունենք բնակիչներ, բայց ոչ` քաղաքացիներ:

Հ.- Այսինքն մենք այնքան էլ պատրաստ չէինք պետականութիւն ունենալո՞ւն:

Պ.- Հասարակութիւնը պատրաստ էր, բայց ցաւօք նա վերնախաւ չունէր: Վերջին հարիւրամեակների ընթացքում վերնախաւը մեր հասարակութեան շատ բարակ շերտն էր կազմում: Ազնուականներին ոչնչացրել էին դեռ միջին դարերում: 19-րդ դարում ռուսական կայսրութիւնում ձեւաւորուած հայկական վերնախաւը յետոյ գլխատուեց պոլշեւիկների կողմից: Ճիշդ է` խորհրդային տարիներին առաջացաւ նոր վերնախաւ, ստեղծուեց նոր մտաւորականութիւն, սակայն չհասցրեց ամրանալ, եւ հէնց երկրում դժուարութիւններ սկսուեցին, ազգի զարգացման պատասխանատուութիւնն իր վրայ վերցնելու փոխարէն` փախաւ, հեռացաւ երկրից: Հասարակութիւնը հիասթափուեց վերնախաւից: Իսկ սուրբ տեղը դատարկ չի մնում, եւ այդ վերնախաւի տեղը զբաղեցրին ԿՌԱԶ-ների վարորդները, կոլխոզային չոպանները, որոնց մեզ այսօր բախտ է վիճակուած տեսնել մեր երկրի քաղաքական, տնտեսական ու երբեմն էլ մշակութային կեանքի առաջնորդների դերում:

Հ.- Հայաստանի եւ Ռուսաստանի հաւաքականների ֆութպոլային խաղից առաջ լրագրողների այն հարցին, թէ արդեօք հետեւելու էք խաղին, դուք պատասխանեցիք, որ ձեզ հետաքրքրում է մէկ այլ` «Հայաստան-ռուսաստան» խաղ, որից դուք ոչ մի լաւ բան չէք սպասում: Ինչո՞ւ: Եւ ինչպէ՞ս կը բնութագրէք հայ-ռուսական յարաբերութիւնների ներկայ մակարդակն ու Ռուսաստանում հայկական սփիւռքի դերակատարութիւնը` մեր երկու երկրների միջպետական յարաբերութիւնների կառուցման գործում:

Պ.- Ես ասացի, որ դեռ դրական տեղաշարժեր չեմ տեսնում: Ռուսաստանի հայկական սփիւռքը, ցաւօք, դադարել է մեր երկրների փոխյարաբերութիւններում գործօն լինելուց, մինչդեռ ամենամեծաքանակ սփիւռքն է: Մեր համայնքները Ֆրանսայում, Միացեալ Նահանգներում, կամ Քանատայում աւելի հեշտ են ինքնակազմակերպւում, քանի որ դրանք ժողովրդավարական երկրներ են, եւ այնտեղ ազգային շարժումները չեն հետապնդւում: Շուէտում, որտեղ հայերը շատ քիչ են, մենք այնուամենայնիւ ընտրական գործընթացների վրայ ազդեցութեան որոշակի լծակներ ունենք, այդ պատճառով էլ մեզ յաջողւում է այնտեղի խորհրդարանում որոշակի հարցեր լուծել:

ռուսաստանում «ժողովրդավարական ընտրութիւններ» հասկացութիւնը դեռ չակերտների մէջ է դրւում, եւ այնտեղ մենք նման լծակներ չունենք: Այդ պատճառով էլ ես հրաշալի հասկանում եմ այն առարկայական դժուարութիւնները, որոնց բախւում է ռուսաստանեան սփիւռքը: Այն ոչ միայն ամենաբազմաքանակն է, այլեւ` ամենահարուստը, ամենամտաւորականը, առաջադէմն ու զարգացածը: Պատճառը միայն այն չէ, որ քանակը որակ է տալիս, այլ այն, որ նրանցից շատերը Ռուսաստան են մեկնել Հայաստանից, որտեղ վերնախաւ են եղել: Ես կարծում եմ, որ նրանք պարզապէս իրաւունք չունեն հայրենիքի հետ իրենց յարաբերութիւնները կառուցել յուզումնալի, կարօտախտային ելոյթներով` պաշտօնական միջոցառումների ժամանակ: Մեր ռուսաստանեան սփիւռքի տնտեսական ներուժը հսկայական է, եւ ի հարկէ դա արտացոլւում է հայ-ռուսական յարաբերութիւններում, բայց ոչ` բաւականաչափ: Մեր սփիւռքը Ռուսաստանում պէտք է ինքնակազմակերպուի, երկրորդ` այն պէտք չէ վախենայ Հայաստանի շահերը պաշտպանելուց, քանի որ դրանք վերջին հաշուով հէնց իրենց շահերն են: Ինչ վերաբերում է հայ-ռուսական միջպետական յարաբերութիւններին, ինչպէս միշտ, մեր երկրի հանդէպ Ռուսաստանի քաղաքականութեան հիմքում, «իսկ ո՞ւր պիտի գնան առանց մեզ» չարչրկուած մօտեցումը: Եւ մեր հասարակութիւնը, մեր դիւանագիտութիւնը, մեր քաղաքականութիւնն այդպէս էլ ցոյց չտուեցին, որ մենք գնալու տեղ ունենք:

Հ.- Մէջբերում եմ ձեր խօսքերը. «Հայաստանը պէտք է եւ պարտաւոր է Մոսկուայի ու Կարսի պայմանագրերի ոչ իրաւազօրութեան հարցն առաջ քաշել թէ՛ Թուրքիայի ու Ռուսաստանի, թէ՛ համաշխարհային հանրութեան առջեւ»: Որքանո՞վ է իրատեսական այդ պայմանագրերն անվաւեր ճանաչելը: Դաշնակցութեան համար տեսանելի՞ են այդ նպատակին հասնելու յստակ մեքանիզմները:

Պ.- Նախ` այդ գործընթացը պէտք էր սկսել դեռ 1991-ին: Ձեռք բերելով անկախութիւն` Հայաստանը պէտք է իրեն Առաջին հանրապետութեան իրաւայաջորդը հռչակէր` դրանից բխող բոլոր հետեւանքներով ու յիշէր այն փաստը, որ երբ 1921 թ. մարտի 16-ին Մոսկուայում Հայաստանի թիկունքում կնքուեց ռուս-թուրքական պայմանագիրը, Հայաստանում խորհրդային իշխանութիւն չկար: 1921 թ. մարտի 16-ին Հայաստանում խորհրդային իշխանութիւն չէր հաստատուել: Այդ պատճառով էլ Հայաստանը ոչ մի պատասխանատուութիւն չի կրում ո՛չ Մոսկուայի, ո՛չ էլ Կարսի պայմանագրի ու հետագայ պայմանաւորուածութիւնների համար: Ին՞չ անել: Այսօր արդէն միանգամայն այլ գործընթացներ են պէտք, այլ քայլեր, որոնց ներկայ կառավարութիւնն ունակ չէ: Դրա համար էլ այս հարցն այսօր օրակարգային չէ:

Հ.- Եւ վերջին հարցը: Երեւանն արագօրէն փոխում է կերպարանքը: Ո՞ր Երեւանն է ձեզ աւելի հարազատ` այսօրուանը՞, թէ՞ 70-ականներինը:

Պ.- Ի հարկէ 70-ականների Երեւանը, ոչ թէ որովհետեւ շատ աւելի լաւն էր, այլ որովհետեւ ես այն ժամանակ աւելի երիտասարդ էի: Եւ այն ամէնը, ինչն այդ տարիներին կարող էր առաջարկել Երեւանը` ինձ համար շատ աւելի մատչելի էր հէնց իմ տարիքից ելնելով: Ինձ համար շատ թանկ են իսկական երեւանցիները, այն ժամանակուայ Երեւանը: Մեր քաղաքի ճարտարապետական տեսքն իրօք շատ արագ է փոխւում` որոշ դէպքերում դէպի լաւը, որոշ դէպքերում` վատը: Շատ նորակառոյցներ բաւականին հրապուրիչ են, բայց դեռ չեն դարձել Երեւանի օրկանական մասը, քանի որ բնակեցուած չեն: Չկայ մարդկանց այն խաւը, որոնց կարելի է կապել այդ շէնքերի հետ: Ի հարկէ մարդկանց մի փոքր քանակութիւն կայ, որն ապրում է այդ շքեղ շէնքերում: Բայց նրանք գրեթէ տեսանելի չեն` քաղաքում շրջում են մթնեցրած ապակիներով թանկարժէք ինքնաշարժներով: Այսինքն քաղաքային բնապատկերի, քաղաքային քոլորիտի, քաղաքային կեանքի մաս այդ մարդիկ չեն դառնում: Բայց ես այսօրուայ Երեւանն էլ եմ շատ սիրում` իր բոլոր թերութիւններով ու բացասական կողմերով հանդերձ:

ՄԻՔԱՅԷԼ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ

www.sobesednik.am