ՆԵՐՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԻՃԱԿԸ ԵՒ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄՆԵՐԸ՝ ՍԵՒԻ ԵՒ ՍՊԻՏԱԿԻ ԲԱԺԱՆՄԱՆ ՀԱՄԱԹԵՔՍԹՈՒՄ. «ՏԷ ՖԱՔԹՕ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ՀՅԴ ԲԻՒՐՈՅԻ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՑԻՉ՝ ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆԻ ՀԵՏ

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Պարո՛ն Մարգարեան,  ներկայիս  ներքաղաքական իրավիճակն ինչպէ՞ս էք գնահատում:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակը գնահատում եմ վատ, որովհետեւ քաղաքական դաշտը գնալով բեւեռացւում է` ճիգ գործադրելով սեւի եւ սպիտակի բաժանման մէջ ցոյց տալ ամբողջ քաղաքական դաշտը, որը չի համապատասխանում իրականութեանը: Կայ սեւը իր տարբեր երանգների հետ, եւ կան տարբեր գոյներ: Իսկ սեւը փորձում է իր մէջ առանձնացնել սեւն ու սպիտակը, որը չի նպաստում ամբողջ ներկապնակը ճիշտ ձեւով ցոյց տալուն:

Տնտեսական քաղաքականութեան առումով այսօրուայ իշխանութիւնը եւ, այսպէս կոչուած, առճակատման գնացող ընդդիմութիւնը նոյն մօտեցումներն ունեն

Հ.- Այսինքն սեւը եւ սպիտակը այսօր հնարաւոր չէ՞ տարանջատել:

Պ.- Մի դաշտում այդպէս է` հնարաւոր չէ տարանջատել, քանի որ դարձեալ ընդդէմի տրամաբանութեամբ են ձեւաւորւում բեւեռները, եւ ամէն բեւեռ սնուցում է միւս բեւեռին: Մի բեւեռին դէմը դառնում է միւսի կողմնակից, միւսի դէմը դառնում է առաջինի  կողմնակից: Այս առումով վտանգաւոր եմ տեսնում ներքաղաքական իրավիճակը, քանի որ այս երեւոյթով շահագրգռուած են երկու կողմերն էլ, երկու բեւեռներն էլ: Բայց այսօր` 20 տարուայ անկախութիւնից յետոյ, մենք  հասել ենք  զարգացման այնպիսի  մակարդակի, որ յանունը դերակատար դառնայ քաղաքական  կուսակցութիւնների, ուժերի ծրագրերում, եւ այդ քաղաքական ուժերն  իրենց իրական պատմութեամբ, փորձառութեամբ կարողանան արծարծուել քաղաքական դաշտում, այդ դէպքում միայն մեր ժողովուրդը կ՛ունենայ հնարաւորութիւն ճիշդ ընտրութիւն կատարելու:

Հ.- Այսօր յանուն ինչի՞ է պայքարը:

Պ.- Այսօր ժողովրդի պայքարն ուղղուած է անարդարութեան, կենսաապահովման, ընկերային անապահովութեան խնդիրների դէմ:

Իսկ քաղաքական դաշտում աթոռակռիւ է, մէկը միւսին փոխարինելու կռիւ է եւ ոչ թէ հիմնական հարցերին լուծում  տալու: Եթէ հակառակը լինէր, ապա մենք չէինք նկատի, որ տնտեսական քաղաքականութեան առումով այսօրուայ իշխանութիւնը եւ, այսպէս կոչուած, առճակատման գնացող ընդդիմութիւնը նոյն մօտեցումներն ունեն: Մօտ անցեալն էլ դրա վկան է: Մեզ պէտք է այնպիսի ուղղութիւն, որը կարողանայ փոխել տնտեսական քաղաքականութիւնը, իշխանութիւն-ժողովուրդ յարաբերութիւնները. դրա մէջ կը լինի մեր երկրի փրկութիւնը:

Մենք մեր ուղղութեան մէջ յամառ ենք, հաստատակամ, մեր ուղղութիւնը շարունակելու ենք եւ փորձելու ենք յանունի հասկացութեամբ ժողովրդին կազմակերպել, համախմբել մեր շուրջ:

Հ.- Ին՞չ դեր ունի ՀՅԴ-ն այս պայքարում:

Պ.- Իրականում մենք տարբերւում ենք երկու բեւեռից էլ նախ մեր ընկերային մօտեցումներով, տնտեսական քաղաքականութեամբ,  իշխանութեան, ազգային հասկացողութեամբ,  փիլիսոփայութեամբ: Ամէն ինչով մենք տարբերւում ենք, սակայն մենք  ունենք մեծ խնդիր միւս ուժերի հետ, անկեղծ, ազնիւ,բայց չկազմակերպուած մտաւորականութեան հետ, քաղաքական դաշտում նոր բեւեռ ձեւաւորելու, քաղաքական դաշտում մեր դաշտը յստակեցնելու, պարզելու եւ կեանքը աւելի բնականոն ընթացքով տանելու: Մենք մեր ուղղութեան մէջ յամառ ենք, հաստատակամ, մեր ուղղութիւնը շարունակելու ենք եւ փորձելու ենք յանունի հասկացութեամբ ժողովրդին կազմակերպել, համախմբել մեր շուրջ  եւ հիմնական լուծումների տանել մեր երկրի առջեւ ծառացած խնդիրները:

Կարծում եմ` անցեալ երեք տարուայ ընթացքում մենք  տեսել ենք ընդդիմութիւն-իշխանութիւն փոխադարձաբար խուլ, գուցէ չհամաձայնեցուած համագործակցութիւն:

Հ.- Երկու նախագահների ելոյթների մէջ փոխկապակցուածութիւն տեսնո՞ւմ էք: Կա՞ն համագործակցութեան եզրեր:

Պ.- Երկու նախագահների ելոյթներում թէ՛ կար եւ թէ՛ չկար փոխկապակցածութիւն կամ համագործակցութեան եզր: Ինձ  համար անհասկանալի էր Լեւոն Տէր Պետրոսեանի ներկայացրած վերջնագրի 15 կէտերի անհրաժեշտութիւնը, որտեղ ասւում է` մենք պէտք է բանակցենք, որպէսզի ճշդենք ընտրութիւնների թուականը եւ վերջին կէտը` գնալ նոր ընտրութիւնների: Կամ 15 կէտն է  աւելորդ, կամ վերջին կէտը ճիշտ չէ: Եթէ իշխանութիւնը պէտք է գնայ նոր ընտրութիւնների եւ անմիջապէս, ապա միւս պահանջների արծարծումն անիմաստ է:

Սերժ Սարգսեանի ելոյթում կար յետ նահանջի տրամադրութիւն: Կարծում եմ` անցեալ երեք տարուայ ընթացքում փոխադարձաբար մենք դա տեսել ենք` ընդդիմութիւն-իշխանութիւն խուլ, գուցէ չհամաձայնեցուած համագործակցութիւն: Օրինակ, երբ նախագահ Սերժ Սարգսեանը Հայաստան հրաւիրեց Թուրքիայի նախագահին, ընդդիմութիւնը  դադարեցրեց իր գործողութիւնները: Երբ այդ յարաբերութիւնները  սառեցին, ընդդիմութիւնը դարձեալ աշխուժացաւ: Երբ ստորագրուեցին արձանագրութիւնները, դարձեալ դադարեցին ընդդիմութեան գործողութիւնները, իսկ այսօր, երբ  նկատւում է որոշակի կարծրացում Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններում եւ ղարաբաղեան հարցում, դարձեալ ընդդիմութիւնն աշխուժ է: Արդեօ՞ք այս ամէնը համաձայնեցուած է, փոխկապակցուած է, թէ լռելեայն իրար հասկանալու տրամադրութիւններ, չգիտեմ: Նշանակում է, որ այստեղ արտաքին ճնշումներն ու ներքին լծակները համահունչ ընթացք ունեն, ինչը մտահոգիչ է:

Ինչ վերաբերում է այն ախտաճանաչմանը, որ Սերժ Սարգսեանը հնչեցրեց իր ելոյթում, ապա այդ ամէնի մասին մենք նրա հետ խօսել ենք, ներկայացրել շատ աւելի հիմնաւորուած լուծումներ: Այսինքն նախագահ Սերժ Սարգսեանին չէր պակասում ճանաչողութիւնը, եւ այսօր ինչ-որ բան չէր պատահել, որ Սերժ Սարգսեանը եկել է նման եզրակացութեան: Որքան էլ ցանկանամ նրա վերջին ելոյթները դրական գնահատել, ինչ-որ յոյս փայփայել, որ կարող է ինչ-որ բան փոխուել, դժուարանում եմ: Ինձ համար դրանք աւելի շատ բարոյախօսական ճառեր էին ու ոչ աւելին: Այդպիսի կարծիք ունեմ, որովհետեւ Հանրապետական կուսակցութեան համագումարում նախագահ Սերժ Սարգսեանի ելոյթը  այն պահերից էր, որ որոշ մարդկանց մօտ ստեղծեց յոյսի նշոյլ, որ կարող է ինչ-որ փոփոխութիւն լինի, բայց անցան ամիսներ, եւ այդպէս էլ էական փոփոխութիւններ տեղի չունեցան: Ին՞չ պէտք է պատահի երկու ամիս յետոյ, որ դրական փոփոխութիւն լինի,  չգիտեմ:

Անշուշտ, կարծում եմ, որ մի նորութիւն կար Սերժ Սարգսեանի խօսքերի մէջ: Առաջին անգամ նա բարձրաձայն  մեզ եւ շատ-շատերի հետ համաձայնեց, որ կառավարութիւնը ապաշնորհ է, սխալ ուղղութեամբ է շարժւում: Եթէ այս երկու ամսուայ ընթացքում փոփոխութիւն տեղի չունենայ, ապա ես պէտք է համարեմ, որ նա հնչեցրեց հերթական բարոյախօսութիւնը` առանց որեւէ գործնական արդիւնքի:

Հ.- Համարո՞ւմ էք Սերժ Սարգսեանի ելոյթը պատասխան Լեւոն Տէր Պետրոսեանի ելոյթին:

Պ.- Նրա ելոյթը, ամենակարեւորը, նպատակ ունէր ինչ-որ առումով մթնոլորտը հանգստացնել, մեղմացնել, բայց չեմ կարծում, թէ այն ուղղակի պատասխան էր, որովհետեւ  նա հնարաւորութիւնների պակաս չունի ուղղակի պատասխան տալու:

Երկրի վիճակը փոխելու համար պէտք է հրաժարուել 5,000 դրամներից, պէտք չէ քուէարկել վախի արդիւնքում, գիւղապետի թելադրանքով:

Հ.- Ընդդիմադիր նոր ուժի, նոր խօսքի պակաս տեսնու՞մ էք քաղաքական դաշտում:

Պ.- Ինձ թւում է` մենք նոր ուժի պակաս չունենք, մենք քաղաքական նոր մշակոյթի պակաս ունենք: Մեզ թւում է, թէ ժողովրդի ջախջախիչ մեծամասնութիւնը դժգոհ է այսօրուայ իրավիճակից, բայց, ցաւօք, նոյն տրամադրութիւնները ժողովուրդը չի դրսեւորում ընտրութիւնների ժամանակ,  եւ սա է հիմնական խնդիրը: Եթէ մեր ժողովուրդը փոփոխութիւն է ուզում, ապա առնուազն պէտք է համոզումով քուէարկի: Գիտեմ` կ՛ասեն` մենք քուէարկում ենք, բայց կեղծւում է: Դա իրականութիւն չէ, որովհետեւ ես հաւատում եմ` եթէ ժողովուրդը համոզումով քուէարկի, ապա ժողովրդի մէջ կը գտնուի այն համարձակ փոքրամասնութիւնը, որն ամէն գնով կը փորձի ընտրակեղծիքների դէմն առնել: Քաղաքական ուժերը յաճախ անզօրութեան են մատնւում, որովհետեւ գիտեն, որ տուփի մէջի պարունակութիւնը շատ չի տարբերւում յայտարարուածից կամ եթէ տարբերւում է, ապա` շատ քիչ մասով: Մեր ժողովրդի կարեւոր մասը քուէարկում է 5,000 դրամով: Ի հարկէ, դա ընկերային վիճակի հետեւանք է, բայց այդ վիճակը փոխելու համար պէտք է հրաժարուել այդ 5,000 դրամներից, պէտք չէ վախի արդիւնքում, գիւղապետի թելադրանքով քուէարկել:

Հ.- Գուցէ ժողովուրդը չի՞ հաւատում կամ չի՞ տեսնում այն քաղաքական ուժին, որի յետեւից կը ցանկանայ գնալ:

Պ.- Հաւատքը ձեռք է բերւում ճիշդ ճանաչողութիւն ունենալուց: Ժողովուրդը, որը քաղաքականապէս կազմակերպուած չէ, այդ հաւատքը բնականաբար չի ունենայ: Ահա այստեղ երեւում է կուսակցութիւնների բուն անելիքը: Կուսակցութիւնները այսրոպէական, անմիջական նպատակներ յաջողեցնելու, անմիջական ասպարէզ ապահովելու գործով զբաղուելու փոխարէն, պէտք է զբաղուեն ժողովրդի հետ աշխատանքով` ժողովրդին  բացատրական, կազմակերպչական, քաղաքականապէս հասունացնելու աշխատանքով, որպէսզի ժողովուրդը գիտակցի իր իրաւունքները եւ կարողանայ պատկերացնել իր խնդիրների լուծումները:

Ժողովուրդը պէտք է  չկորցնի հաւատը: Դա աւելի ձեռնտու է իշխանութիւններին, որ ժողովուրդը մտածի` իրենց փոխարէն ընտրութիւնը կատարուած է, աւելի լաւ է վերցնեն այդ 5.000 դրամները, միեւնոյնն է, իրենց քուէն ոչինչ չի փոխելու: Ո՛չ, այդպէս չէ, իւրաքանչիւր քուէով որոշւում է բոլորիս ապագան եւ անբարոյականութիւն է քուէն ծախելը, նուիրելը: Բոլոր ժողովուրդներն էլ այս ճանապարհով են գնացել, ժողովրդավարութեան են հասել այս ճանապարհով:

Հ.- Կարծում էք` մեզ մօտ դա կը ստացուի՞:

Պ.- Ես վստահ եմ, որ կը ստացուի, քանի որ օր-օրի աւելի է դժուարանում կեղծել ընտրութիւնները, քանի որ աւելի նկատելի է դառնում: Ընտրութիւնը միակ հնարաւորութիւնն է երկիրը դուրս բերելու այս իրավիճակից:

Երկու նախագահների համար էլ, վերջին հաշուով, կարեւոր չէ ժողովրդի համոզիչ մեծամասնութեան քուէն: Այդ համոզիչ մեծամասնութեան քուէն ունենալը, կարծում եմ, քաղաքական այլ մշակոյթի տէր գործիչների համար է կարեւոր:

Հ.- ՀԱՔ-ը նոր ուժ էր քաղաքական դաշտում, որի յետեւից,  եթէ ոչ ողջ ժողովուրդը, ապա նրա ինչ-որ մասը գնաց: Այսօր ՀԱՔ-ն իրեն սպառե՞լ է:

Պ.- Ես չեմ կարծում, թէ ՀԱՔ-ը ունեցաւ ժողովրդի վստահութեան քուէն: ՀԱՔ-ը ունեցաւ ինչ-որ պահի, ինչ-որ չափով քուէ: Բայց ՀԱՔ-ը չունեցաւ այնքան քուէ, որ իրեն թոյլ տար ասելու` ես ընտրութիւնները յաջողեցրել եմ: Այսօր ես գուցէ անհրաժեշտութիւն չունեմ սա ասելու, որովհետեւ իմ խնդիրը չէ ՀԱՔ-ի դէմ պայքարը, եւ ես այդ առումով չեմ ասում: Պարզապէս ուզում եմ  պարզօրէն բացատրել մեր քաղաքական մշակութային անհասկանալի մթնոլորտը: Մէկը չէր ընտրուել, իրեն համարեց նախագահ, միւսն էլ չէր ընտրուել, բայց իրեն ուզում էր համարել նախագահ: Այդ երկուսի մէջ շատ մեծ տարբերութիւն չկայ: Երկուսի համար էլ, վերջին հաշուով, կարեւոր չէ ժողովրդի համոզիչ մեծամասնութեան քուէն: Այդ համոզիչ մեծամասնութեան քուէն ունենալը, կարծում եմ, քաղաքական այլ մշակոյթի տէր գործիչների համար է կարեւոր:

Հ.- Աժ ընտրութիւններն են առջեւում, կուսակցութիւնները նախապատրաստական աշխատանքներ են տանում: Ինչպէ՞ս էք տեսնում ԱԺ ընտրութիւնները:

Պ.- Որեւէ փոփոխութիւն չի լինի, եթէ ընդհանուր մթնոլորտը չփոխուի: Ես յիշում եմ նախորդ 20 տարիների ընթացքում ԱԺ-ներ, երբ մէկ գիշերուայ ընթացքում ԱԺ-ն 180 աստիճանով փոխուեց: Լեւոն Տէր Պետրոսեանը գերագոյն ժողով ստեղծեց, որը 24 ժամուայ ընթացքում դարձաւ Հանրապետական: Հաւատում եմ` եթէ այսօր այնպէս պատահի` Լեւոն Տէր Պետրոսեանը դառնայ նախագահ, հաւանաբար այդ ԱԺ-ն կ՛ունենայ 65 տոկոս մեծամասնութիւն: Բայց սա այն իրողութիւնն է, որ այս երկրի խոցելիութեան մասին է խօսում: Այսինքն մենք քաղաքական ԱԺ չունենք, որ ճշգրտօրէն արտայայտի ժողովրդի մէջ եղած տրամադրութիւնները, կողմնորոշումները: Կեղծ իրականութիւն է ԱԺ իրականութիւնը, եւ սրա մէջ է բոլոր հարցերի գաղտնիքը:

Հնարաւոր է, որ ինչ-որ պահի  իշխանութիւնն արտահերթ ընտրութիւններ կազմակերպելն իր համար աւելի շահաւէտ համարի:

Հ.- Ինչը՞ պէտք է փոխուի, որ ԱԺ-ն արտայայտի իրականութիւնը:

Պ.- Որպէսզի մենք ունենանք ճիշդ ԱԺ, ապա, առաջին հերթին, այն պէտք է լինի 100 տոկոսով համամասնական` այն, ինչ որ ՀՅԴ-ն տարիներ շարունակ պնդել է, պահանջել: Կուսակցութիւնները պէտք է շահագրգռուած լինեն, որ իրենց ցուցակը համալրուի քաղաքական մտաւորական, կիրթ եւ գաղափարական մարդկանցով: Ես միշտ հաւատացել եմ, որ այն մարդն է ուզում իշխանութեան մաս կազմել, ով ունի համոզմունքեր, գաղափարներ, որոնք ուզում է իրականացնել:  Այսօր մենք այդ իրողութիւնից շատ հեռու ենք:

Հ.- Ապագայում տեսնո՞ւմ էք արտահերթ ընտրութիւններ:

Պ.- Դրանք հաւանական են, եթէ իշխանութիւնը նախաձեռնի: Հնարաւոր է, որ ինչ-որ պահի  իշխանութիւնն արտահերթ ընտրութիւններ կազմակերպելն իր համար աւելի շահաւէտ համարի, քան  մէկ տարի յետոյ: Ես չգիտեմ` քաղաքական ուժերը որքանով են պատրաստ այդ տեսակ ընտրութիւններին, բայց կարծում եմ` առաջին հերթին իշխանութիւնն ունի  հնարաւորութիւն ինչ-որ շահերից ելնելով` ընտրութիւնները սահմանուած ժամկէտից աւելի վաղ կազմակերպել: Եթէ ոչ, ապա այս մէկ տարին մեզ համար ժամանակահատուած է, որ  կարողանանք պատրաստուած գնալ ընտրութիւններին եւ ունենալ շօշափելի արդիւնք:

Հարցազրոյցը`
ՍՈՒՍԱՆՆԱ ԹԱՄԱԶԵԱՆԻ

Share this Article
CATEGORIES