Բերնի Այրուածքի Ախտանշան

Պատրաստեց` ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ

«Բերնի այրուածքի ախտանշան»-ը (burning mouth syndrome) յատուկ հիւանդութիւն մը չէ, այլ ախտանշաններու խմբաւորում մը, որոնց կարեւորագոյնն է` ներբերանի այրուածքային ցաւի զգացողութիւնը:

Այս գրութեան մէջ «բերնի այրուածքի ախտանշան»-ի բառախումբին փոխարէն պիտի գործածեմ  «ԲԱԱ» եզրը` օգտագործելով երեք բառերուն սկզբնատառերը:

Լեզուի ծայրամասը, ոսկրային քիմքի յառաջամասը, կոկորդի եւ վարի շրթունքի ներքին բաժնի մակերեսը կ՛ազդուին առաւելաբար ԲԱԱ-էն:

ԲԱԱ-ի պարագային բերնի լորձնաթաղանթը  կ՛ունենայ բնական վիճակ, առանց որեւէ մէկ ախտաբանական երեւոյթի կամ փոփոխութեան:

ԲԱԱ-ն կը պատահի որեւէ մէկ տարիքին եւ երկու սեռերուն ալ, բայց առաւելաբար նկատելի է տարիքոտ կիներուն մօտ: Ան կը սկսի անակնկալօրէն, առանց ազդանշանի եւ կը տեւէ տարիներ: Քիչ պարագաներուն  ան կ՛անհետանայ շուտով կամ կ՛ունենայ մեղմ ընթացք:

Ինչպէս յիշուեցաւ նախապէս բերնի այրուածքային ցաւը ԲԱԱ-ին հիմնական ախտանշանն է, որ կը պատահի ամէն օր եւ երկար ժամեր: Բերնի այրուածքային ցաւը ընդհանրապէս կը սկսի առաւօտուն կամ կէսօրէ առաջ: Քիչ պարագաներուն ան կը յայտնուի յետմիջօրէին: Այրուածքային ցաւը առաջին ժամերուն կ՛ըլլայ մեղմ: Ան կը սաստկանայ կամաց-կամաց  եւ գագաթնակէտին կը հասնի ուշ գիշերին:

Բերնի այրուածքային ցաւը կ՛ընդգրկէ լեզուին ծայրամասը, ոսկրային քիմքի յառաջամասը, կոկորդի մակերեսը եւ վարի շրթունքի ներքին բաժնի մակերեսը:

Բերնի այրուածքային ցաւին կ՛ուղեկցին նաեւ հետեւեալ ախտանշանները`

1.- Բերնի չորութիւն,
2.- Համի զգացողութեան խանգարում կամ փոփոխութիւն (dysguesia),
3.- Ջուրի պահանջք` ծարաւութիւն,
4.- Կծումային (tingling) զգացողութիւն բերնին մէջ կամ լեզուին ծայրամասը:

ԲԱԱ-ին պատճառը ընդհանրապէս անորոշ է: Նման պարագայի, ԲԱԱ-ը կը կոչուի hիմնական ԲԱԱ:

Յստակ եւ որոշ ազդակներով եւ պատճառներով յառաջացած ԲԱԱ-ը կը կոչուի երկրորդական ԲԱԱ:

Երկրորդական ԲԱԱ-ի յստակ եւ որոշ ազդակներն ու դրդապատճառներն են`

1.- Վատ սննդառութիւն,
2.- Ալքոլի եւ սիկարէթի գործածութիւն,
3.-  Բերնի չափազանց գրգռութիւն` թթուային նիւթով հարուստ ըմպելիներով եւ ատամներու մաքրութեան օճառներով,
4.- Պէ.2, Պէ.6, Պէ.9 եւ Պէ.12 կենսանիւթերու, զինկի եւ երկաթի անբաւարարութիւն,
5.- Որոշ սննդանիւթերու եւ կերակուրներու նկատմամբ գերզգայնութիւն,
6.- Որոշ դեղերու գործածութիւն,
7.- Ատամնաշարի կազմուածք, սխալ նստուածք եւ անբնական ճնշում,
8.- Բերանի սնկային բորբոքումներ, օրինակ` բերանածաղիկ,
9.- Ստամոքսա-որկորային յետադարձութիւն,
10.-  Շաքարախտ եւ ենթավահանագեղձութիւն,
11.- Ներազդակային խանգարում դաշտանադադարի շրջանին,
12.- Հոգեբանական խանգարումներ եւ վերիվայրումներ` անձկութիւն, ճնշուածութիւն, ընկճուածութիւն եւ առողջութեամբ բնականէն աւելի մտահոգութիւն,
13.- Տարեցութիւն:

ԲԱԱ-ով կրնան զարգանալ հետեւեալ ախտաբանական երեւոյթները`

1.- Քնանալու եւ ուտելու դժուարութիւն,
2.- Անձկութիւն,
3.- Ընկերային կեանքի խանգարում:

Հիմնական ԲԱԱ-ի ախտապատճառներուն անորոշութեամբ` անոր դարմանումը կը դժուարանայ եւ կրնայ վերջնական եւ ամբողջական չըլլալ: Սակայն ան կը մեղմանայ հետեւեալ կողմնակի դարմանամիջոցներով`

1.- Ցաւաբեկ եւ չորութեան դէմ դեղերու  գործածութեամբ,
2.- Յաճախակի հերթականութեամբ քիչ քանակութեամբ ջուր խմելով,
3.- Սառի կտորիկներ ծծելով,
4.- Պաղ ջուրով բերանը եւ կոկորդը ողողելով,
5.- Անշաքար ձիւթ ծամելով:

Շատ քիչ պարագաներուն հիմնական ԲԱԱ-ը կրնայ անակնկալօրէն անհետանալ կարճ ժամանակուան մը համար եւ վերայայտնուիլ նոյն դրութեամբ ու ուժգնութեամբ:

Երկրորդական ԲԱԱ-ի դարմանումը կ՛ըլլայ վերջնական եւ ամբողջական` դարմանելով անոր բուն պատճառը կամ պատճառները: Մինչ այդ կարելի է օգտագործել վերը յիշուած հիմնական ԲԱԱ-ի կողմնակի դարմանամիջոցները:

Մոնրէալ