ԿԻՆԵՐՈՒ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕՐՈՒԱՆ ԱՌԻԹՈՎ. ՀԱՅՈՒՀԻԻՆ ԻՐԱՒՈՒՆՔՆԵՐԸ` ԼԻԲԱՆԱՆԵԱՆ ԻՐԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ

Մամուլը յաճախ կ՛արծարծէ կնոջական հարցերը` զանազան դիտանկիւններէ. իսկ իւրայատուկ «օր»եր (ինչպէս` կիներու  միջազգային օր, ուսուցիչներու օր, մանուկներու օր…) առիթներ են լուսարձակի տակ առնելու  իգական գործօնի դերակատարութիւնն ու իրավիճակը, կատարելով ախտաճանաչումներ, սակայն հազուադէպօրէն յանգելով շեշտակի գործնական լուծումներու: Այո՛, հազուադէպօրէն, յատկապէս Լիբանանի մէջ,  ուր ամէն դէպք ու երեւոյթ յարաբերական է, ըստ տուեալ դէպքի տարածքային, համայնքային, քաղաքական, նոյնիսկ   կուսակցական   պատկանելիութեան:

Փաստօրէն, կինը Լիբանանի մէջ կը ներկայանայ   զանազան տիպարներով եւ անոր ընկերային թէ   կրօնական իրաւունքները կը հետապնդուին ըստ  անոր պատկանած համայնքին թէ դաւանանքին,   թէեւ յաչս պետութեան կ՛ենթարկուին հաւասար  տնօրինումներու, յատկապէս` իրաւական-դատական առումով: Այս իմաստով լիբանանցի կանանց մտաւորական թէ հասարակական գործիչներ, ինչպէս` Լոր Մուղայզէլ եւ ուրիշներ, երկարամեայ պայքար  մղած են լիբանանցի կնոջ այր մարդուն համահաւասար իրաւունքներ տնօրինելու եւ  պաշտպանելու զայն` բռնութեանց թէ անիրաւութեանց դէմ:

Դժբախտաբար սակայն, հակառակ Լիբանանի  վայելած յառաջադէմ ու զարգացած երկրի  վարկին` անոր օրէնքները վերանայումի   եւ բարեկարգումի կը կարօտին: Փաստօրէն,  Լիբանանի մէջ կիներու մէկ երրորդ   համեմատութիւնը տակաւին կ՛ենթարկուի   բրտութեան եւ անիրաւութեան` ֆիզիքական,  հոգեկան ու բարոյական իմաստով, ըստ վերջերս   ֆրանսական մշակութային կեդրոնին մէջ  կայացած հանդիպում-զրոյցին ընթացքին  հաղորդուած տեղեկութեանց:

 ԼԻԲԱՆԱՆԱՀԱՅ ԿՆՈՋ ԻՐԱՎԻՃԱԿԸ    

Լիբանանի մէջ ապրող հայուհին եւս   ենթակայ է լիբանանեան պետական օրէնքներու  տրամադրութեանց, անկախ ներազգային  իմաստով անոր վայելած կարգավիճակէն: Արդարեւ, աշխատաւորական ընկերային   մակարդակներու վրայ հայուհին եւս, լիբանանցի կնոջ նման կը  տառապի որոշ անտեսումներէ,  թերագնահատումէ եւ լուսանցքայնացումէ,  յատկապէս`

– աշխատավարձերու հաւասարութեան   իմաստով,

– պետական պաշտօններու մէջ   պատասխանատու դիրքերու կոչուելու իմաստով,

– ենթակայ է ֆիզիքական թէ հոգեկան-բարոյական   բրտութեան: Այլ խօսքով` դժբախտաբար  տակաւին կան տղամարդեր, հա՛յ տղամարդեր,   որոնք կը համարձակին եթէ ոչ ֆիզիքական, գէթ  հոգեկան-բարոյական նախատական  վերաբերմունք ցուցաբերել,

– լիբանանցի կնոջ նման, հայուհին եւս տակաւին  իրաւունք չունի հպատակութիւն շնորհելու իր  զաւկին` ամուսնոյն բացակայութեան:

Այս  իմաստով, լիբանանեան ոչ պետական   կազմակերպութիւններ աշխուժ գործի լծուած  են`  օրէնքի ճամբով սրբագրելու եւ դարմանելու   կացութիւնը: Դժբախտաբար սակայն, կարգ մը  օրէնքներ, նոյնիսկ որոշուելէ կամ որդեգրուելէ  ետք, գործնական կիրարկումի պարագային կը  բախին որոշ ընդդիմութեան եւ արգելքներու:

ՈՂՋՈ՛ՅՆ ԴԱՏԱԽԱԶ ՃՕՆ ԱԶԶԷԻՆ  

Ի վերջոյ գտնուեցաւ լիբանանեան պետական համակարգին անդամ դատախազ մը, որ համարձակեցաւ շրջանցել տիրող համայնքային տարբեր նկատառումները եւ յանդուգն որոշում տուաւ` լիազօրելով լիբանանցի կինը զաւակներուն իր  հպատակութիւնը շնորհելու: Որոշում, որ գօտեպնդիչ ու ողջունելի է, անկախ թէ անիկա որքանո՛վ կը յամենայ հայկական, լիբանանահա՛յ իրականութեան մէջ: Սակայն դատախազ Ազզէ, ի՛նք  եւս զոհ գնաց համայնքային զգայնութեանց  նկատառումներու` աւելի համեստ պաշտօնի կոչուելով ու գրեթէ լուսանցքայնացուելով: Անոր տուած որոշումը բեկանուեցաւ վերադատ ատեանին կողմէ եւ խնդրոյ առարկայ լիբանանցի կինը զրկուեցաւ իր (լիբանանեան) հպատակութիւնը զաւակներուն շնորհելու իրաւունքէն, իր  եգիպտացի ամուսնոյն մահէն ետք: Այսուհանդերձ, անոր այս քայլը  գնահատուեցաւ լիբանանցիներու կարեւոր մէկ  հատուածին կողմէ:

Ներազգային իմաստով, լիբանանահայ կինը  ենթակայ է, 1860-ին մշակուած Ազգային   Սահմանադրութեան (վերանայուած` Լիբանանի   Հայոց թեմի առաջնորդարանին կողմէ): Եղեռնէն  ճողոպրած  հայութեան, լիբանանահայութեա՛ն   համար գոյապայքարի հիմնահարցերէն  գլխաւորը հայը հա՛յ պահելն էր: Հայուհին,  լիբանանահայ կինը այդ մէկը իրագործեց  կրթական, ազգային ու ընկերային իր  աշխատելաձեւին ընդմէջէն` «հայկական ազգային  ձեռագործերը աշխատելով փորձեց իր օրապահիկը ճառել», ինչպէս կը նշուի դոկտ.  Այտա Պուճիգանեանի լիբանանահայութեան  մասին 1982-ին աշխատասիրած ֆրանսերէն  ուսումնասիրութեան մէջ: Այս իմաստով ուշագրաւ դերակատարութիւն ունեցան եւ ունին   հայկական ընկերային հասարակական  կազմակերպութիւններն ու տիկնանց   յանձնախումբերը (ԼՕԽ, ՀԲԸՄ եւ այլն): Սակայն  պայմաններու սրընթաց ու հեւքոտ այս   իրադրութեան մէջ, երբ ամէն բան կարելի է  բացայայտել կոճակի մը սեղմումով, հարկ է աւելի թափ տալ այս մարզին եւ  փութալ բարելաւելու կնոջ, լիբանանահայ կնոջ  իրավիճակը` ներազգային իմաստով: Այս ծիրին  մէջ, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. վեհափառ հօր 2010-ը կիներու տարի հռչակելու քայլը մնաց իւրայատուկ, առանց սակայն գործնական արդիւնքներու յանգելու:

Փաստօրէն, տակաւին կը պակսին  զուտ  հայկական  դիմագիծով կնոջական իրավիճակի  հետապնդման  յատուկ մասնագիտական-հետազօտական կեդրոններու թէ մարմիններու  կազմութիւնը: Այս մէկը կը կատարուի   միջազգային կազմակերպութեանց  գործունէութեան ծիրին մէջ (ինչպէս` ՄԱԿ-ի թէ  Միջին Արեւելքի եկեղեցիներու խորհուրդի), մինչ ներհայկականի պարագային աշխատանքը  կեդրոնացած է առաւելաբար ընկերային,  կրթական, առողջապահական ու արուեստի  մարզերուն վրայ, հազուադէպօրէն  անդրադառնալով հայուհիի քաղաքական  դերակատարութեան արժեւորման: 

Ճիշդ է, որ ներազգային կառոյցներու մէջ   իգական գործօնի առկայութիւնը զգալի է, բայց հարկ է բազմապատկել անոր ներկայութիւնը, վստահի՛լ հայուհիի կարողութիւններուն եւ առիթ տալ, որ ան առաւել եւս ներդրում ունենայ հայ կեանքի, լիբանանահայ կեանքի տնօրինումին  մէջ:

 ՍԻԼՎԱ ԳԱՐԱՎԱՐԴԱՆԵԱՆ