Պրեժինսքի Սուրիոյ Տագնապի Մասին Տակաւին Չեմ Հասկցած, Թէ Ինչո՛ւ Պահանջած Էինք Ասատի Հրաժարականը

Միացեալ Նահանգներու նախկին նախագահ Ճիմի Քարթըրի ազգային ապահովական հարցերու խորհրդատու եւ ներկայիս Ճոն Հոփքինզ համալսարանի դասախօս Զպիկնիու Պրեժինսքի յունիս 24-ին տուած էր ստորեւ ներկայացուած հարցազրոյցը Տը Նէյշընըլ Ինթըրեսթ կայքէջին: Այդ օրերուն հարցազրոյցը շուքի մէջ մնացած էր եւ արձագանգ չէր գտած միջազգային մամուլին մէջ: Սակայն անցեալ շաբաթ, Քաթարի մէջ տեղի ունեցած իշխանափոխութենէն ետք, եւ յատկապէս` Եգիպտոսի մէջ արձանագրուած դէպքերէն ետք, հարցազրոյցը վերստացաւ այժմէականութիւն եւ սկսաւ լայն արձագանգ գտնել միջազգային զանազան շրջանակներու մէջ: Պրեժինսքի անհասկնալի նկատելով շրջանին մէջ ամերիկեան քաղաքականութիւնը` զգուշութեան կը հրաւիրէ թէ՛ Միացեալ Նահանգներու նախագահ Պարաք Օպամայի վարչակարգը եւ թէ՛ Իսրայէլի կառավարութիւնը, շրջանի ընդհանուր բռնկման դէմ, որ Միջին Արեւելքը կրնայ առաջնորդել դէպի անիշխանութիւն:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ահաւասիկ կը բոլորենք Օպամայի վարչակազմին հինգերորդ տարին, եւ դուք կը յայտնէք, թէ Արեւմուտքը ձեռնարկած է «զանգուածային քարոզչական արշաւի» մը: Արդեօ՞ք Օպամա կը մղուի դէպի Սուրիա, որովհետեւ ան շատ տկար է դիմադրելու համար սթաթիւս քուոն: Ի՞նչ պատահեցաւ նախագահ Օպամային, որ մեզ հասցուց այս վիճակին:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Չեմ կրնար ձեռնարկել հոգեբանական կամ պատմական վերլուծումներու: Ըստ երեւոյթին, ան դժուարին հարց մը ունի իր ձեռքերուն մէջ, եւ խորհրդապահական երեւոյթ մը գոյութիւն ունի այս բոլորին մէջ: Նկատի առնենք միայն հարցերուն ժամանակացոյցը: 2011-ի վերջին ամիսներուն դժգոհութիւններ ծայր առին Սուրիոյ մէջ` իբրեւ հետեւանք երաշտի, որոնք օգտագործուեցան Միջին Արեւելքի հանրածանօթ երկու ինքնակալներու` Քաթարի եւ Սէուտական Արաբիոյ կողմէ: Յանկարծ ան (նախագահ Օպամա) յայտարարեց, թէ Սուրիոյ նախագահ Ասատ պէտք է հեռանայ` երեւութապէս առանց պատրաստութիւններ կատարած ըլլալու այդ յայտարարութիւնը գործադրելու համար: Ապա 2012-ի գարնան, երբ նախագահական ընտրութիւններու տարի էր Միացեալ Նահանգներու մէջ, եւ համաձայն մարտ 24-ին «Նիւ Եորք Թայմզ»-ի մէջ հրատարակուած յօդուածի մը, Սի. Այ. Էյ.ը, գլխաւորութեամբ զօր. Փեթրէուսի, լայնածաւալ ճիգ կը թափէ զօրակցելու` նպաստելու համար քաթարցիներուն եւ սէուտցիներուն, միաժամանակ կապելով զանոնք թուրքերուն: Արդեօ՞ք այս բոլորը ռազմավարական բնոյթ ունէին: Ինչո՞ւ յանկարծ որոշեցինք, թէ Սուրիա պէտք է անկայունութեան մատնուի ու անոր վարչակարգը տապալի: Արդեօք որեւէ բացատրութիւն տրուեցա՞ւ ամերիկացի ժողովուրդին: Ապա, 2012-ի վերջին ամիսներուն, նախագահական ընտրութիւններէն ետք, գետնի վրայ կացութիւնը սկսաւ փոփոխութեան ենթարկուիլ ի վնաս ընդդիմադիրներուն: Եւ յանկարծ բացայայտուեցաւ, որ ոչ բոլոր ընդդիմադիրները «ժողովրդավարական» են: Եւ ահաւասիկ, ամբողջ քաղաքականութիւնը վերատեսութեան կ՛ենթարկուի: Այս բոլորը պէտք է յստակացուին, որպէսզի կարելի ըլլայ աւելի ամբողջական հասկացողութիւն մը գոյացնել, թէ իսկապէս ի՛նչ կը մտադրէր Միացեալ Նահանգներու ռազմավարութիւնը:

Հ.- Պատմականօրէն մենք միշտ զօրակցած ենք ընդդիմադիր շարժումներու, ինչպէս, օրինակ, Նիքարակուայի, Աֆղանիստանի եւ Անկոլայի մէջ: Եթէ դուք նոր-պահպանողական մըն էք կամ` ազատական բազէ մը, պիտի յայտնէք, թէ այս բոլորը կը միտին օժանդակելու ուժերու, որոնք կը միտին տապալել մենատէր մը: Ի՞նչ կայ սխալ միջամտելու` մարդասիրական հիմունքներով:

Պ.- Սկզբունքային տեսանկիւնէ, ոչինչ կայ սխալ այս շարժառիթին դէմ: Սակայն որեւէ արարքէ առաջ պէտք է արժեւորել անոր ներկայացուցած վտանգները: Նիքարակուայի մէջ վտանգները յարաբերաբար քիչ էին` նկատի առած Միացեալ Նահանգներու գերակշիռ ներկայութիւնը Կեդրոնական Ամերիկայի մէջ, ինչպէս նաեւ` նշանակալից արտաքին մրցակիցի  չգոյութիւնը: Աֆղանիստանի մէջ գիտէինք, թէ Փաքիստան կրնար հարց մը ըլլալ, սակայն պէտք էր միջամտել սեպտեմբեր 11-ի պատճառով: Սակայն երբ իմ եւ ուրիշներու կարծիքը առնուած էր աս ուղղութեամբ, ես հետեւեալը յանձնարարած էի այդ օրերու պաշտպանութեան նախարար Տանըլտ Ռամսֆելտի. «Մտէ՛ք, չէզոքացուցէ՛ք Թալեպանները եւ ապա հեռացէք»: Սակայն Սուրիոյ պարագային, հարցը կը կայանայ ա՛յն վտանգին մէջ, որ կացութիւնը կրնայ անկայունութիւն ստեղծել եւ փոխանցիկ ըլլալ խոցելի այլ երկիրներու, ինչպէս, օրինակ, Յորդանանի կամ Լիբանանի, թէ` Իրաք կրնայ մխրճուիլ աւելի ընդլայնուած սիւննի-շիի հակամարտութեան մէջ, եւ թէ` կրնայ աւելի լայն ընդհարում մը ծայր առնել մեր եւ Իրանի միջեւ: Գրաւը շատ աւելի մեծ է եւ կացութիւնը` նուազ գուշակելի: Ամերիկեան ուժի գործածութեամբ կարելի չէ Սուրիոյ հարցը ամբողջական կերպով դիմագրաւել:

Հ.- Արդեօ՞ք ականատես կ՛ըլլանք ուշացած շղթայազերծումի մը: Երբ Իրաք մուտք գործեցին, ամերիկացի նոր-պահպանողականներուն երազն էր Միջին Արեւելքի մէջ ստեղծել տոմինոյի հետեւանք մը, ուր իրերայաջորդ կերպով վարչակարգերը պիտի տապալէին: Արդեօք այս բոլորը իրականացո՞ւմն է այդ փափաքներուն:

Պ.- Ճիշդ է, այդ մէկը կարելի է մտածել: Անոնք կը յուսան, որ Սուրիոյ մէջ ըլլայ այն, այն ինչ որ պատահեցաւ Իրաքի մէջ սկզբնական շրջանին: Սակայն պէտք է նկատի ունենանք, որ շրջանային կացութիւնը աւելի անհակակշռելի է քան այն օրերուն, երբ անոնք յարձակեցան Իրաքի վրայ: Կրնայ ըլլալ, որ անոնց կեցուածքը ենթարկուած է կարգ մը իսրայէլացի աջակողմեան տարրերու տրամաբանութեան ազդեցութեան, որուն համաձայն, Իսրայէլի ռազմավարական շահերը լաւապէս ապահովուած կ՛ըլլան, երբ անոր դրացի պետութիւնները անկայուն են: Սակայն ես կը հաւատամ, որ այս մտածողութեան հեռաւոր հետեւանքները աղէտալի կրնան ըլլալ Իսրայէլի համար, որովհետեւ եթէ այդ մէկը պատահի, ատիկա պիտի առաջնորդէ շրջանին մէջ ամերիկեան ազդեցութեան ոչնչացումին:

Հ.- Հարցազրոյցի մը ընթացքին շեշտած էիք միջազգային խորհրդաժողովի մը կարելիութեան մասին: Կը կարծէ՞ք, թէ այդ մէկը տակաւին կը մնայ գործնական քայլ մը, թէ՞ Միացեալ Նահանգներ պէտք է առաւել ճիգ ի գործ դնեն ներգրաւելու համար Չինաստանը, Ռուսիան եւ այլ պետութիւններ` ապահովելու համար խաղաղ լուծում մը այս քաղաքացիական պատերազմին:

Պ.- Եթէ աշխատանքին ձեռնարկենք միայն Ռուսիոյ մասնակցութեամբ (որ պէտք է տեղի ունենայ, տրուած ըլլալով, որ Ռուսիա մասնակի կերպով մասնակից է հարցին), կամ եթէ նախաձեռնութիւնը կատարուի շրջանի նախկին գաղութատէր ուժերուն` Ֆրանսայի եւ Բրիտանիոյ (որոնք համակրանք չեն վայելեր շրջանին մէջ) գլխաւորութեամբ, յաջողութեան յոյսերը այդքան բարձր չեն, որքան եթէ մասնակից դարձնենք Չինաստանը, Հնդկաստանը եւ Ճափոնը, որոնց համար կայուն Միջին Արեւելք մը կարեւոր է: Այս երկիրները կրնան ստեղծել միջին լուծում մը, որուն հիման վրայ, առնուազն` արտաքնապէս, պիտի չըլլայ յաղթական կողմ մը, բայց Սուրիոյ մէջ պիտի իրականացուին միջազգային ուժերուն հովանաւորութիւնը վայելող ընտրութիւններ, որուն կրնայ մասնակցիլ ոեւէ անձ, որուն հիման վրայ Ասատ կրնայ աւարտել իր նստաշրջանը, սակայն իրողապէս չներկայանայ յաջորդ ընտրութիւններուն:

Հ.- Որքա՞ն փշոտ է ճամբան: Օպամա խանդավառ չէ Սուրիոյ ընդդիմադիրներուն զէնք ղրկելու գծով: Կը կարծէ՞ք, թէ կ՛ուղղուինք դէպի ամերիկեան աւելի ընդարձակ միջամտութիւն մը:

Պ.- Մտահոգ եմ, որ կ՛ուղղուինք դէպի ամերիկեան անազդեցիկ միջամտութեան մը գործադրում, որ աւելի վտանգաւոր է, քան թէ տեղի չունենայ որեւէ նման միջամտութիւն: Խօսակցութիւնը կը կայանայ  աւելցնել օժանդակութիւնը Ասատի ընդդիմադիր ուժերէն անոնց, որոնք նուազագո՛յն ազդեցութիւնը ունին գետնի վրայ: Լաւագոյն պարագաներու տակ, ասիկա պիտի ծառայէ Միացեալ Նահանգներու վարկաբեկման: Յոռեգոյն պարագային, ասիկա պատճառ պիտի հանդիսանայ, որ արագանայ ա՛յն խմբակցութիւններուն յաղթանակը, որոնք աւելի թշնամանք կը ցուցաբերեն մեզի հանդէպ, քան` Ասատ: Տակաւին չեմ հասկցած, ինչպէս յայտնեցի առաջին հարցումի պատասխանին մէջ, թէ ինչո՞ւ 2011-ին կամ ընտրական տարի 2012-ին պահանջած էինք Ասատի հրաժարականը:

Հ.- Կը կարծէ՞ք, որ եթէ շրջանի հարցերը աւելի բարդանան ամերիկեան ազդեցութեան նուազումով, Իսրայէլ պիտի օգտուի պատեհութենէն ամրագրելու համար իր շահերը, կամ` ձեռնարկէ աւելի արմատական միջոցներու, եթէ Յորդանան եւս բռնկի:

Պ.- Առաջին հերթին, կացութիւնը վստահաբար պիտի ստեղծէ աւելի լայն Իսրայէլ Ամրոց մը, որովհետեւ ոչ ոք պիտի ըլլայ Իսրայէլի դէմ: Սակայն կացութիւնը պիտի առաջնորդէ արիւնահեղութեան, որուն հիմնական զոհը պիտի ըլլայ նաեւ ինք` Իսրայէլ: Սակայն աջակողմեաններ պիտի յայտարարեն, թէ աս մէկը գոյատեւումի համար անհրաժեշտութիւն մը պիտի ըլլայ: Սակայն երկար շունչի վրայ նման թշնամական շրջան մը կարելի պիտի չըլլայ ղեկավարել, նոյնիսկ` հիւլէական ուժով զինուած Իսրայէլի մը համար: Կացութիւնը պիտի մաշեցնէ ժողովուրդը, վհատեցնէ զայն եւ պատճառ հանդիսանայ զանգուածային գաղթի: Իսկ աւելի ուշ, կարելի չէ գիտնալ նման կացութեան մը ամբողջական հետեւանքները: Ցնորք է այն վարկածը, թէ հզօր եւ ձեռներէց պետութիւն մը, որ միայն 6 միլիոն բնակիչ ունի, կրնայ ղեկավարել նման շրջան մը:

Share this Article
CATEGORIES

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )