Ռուբէն Սեւակը Գալիս Է Տուն…

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Սեպտեմբերի 12-ին Խաչատուր Աբովեանի անուան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի մշակոյթի բաժանմունքի դահլիճում տեղի ունեցաւ   Ռուբէն Սեւակի յիշատակին նուիրուած հանդիսութիւն, որին ներկայ էր բանաստեղծի եղբօրորդին` Յովհաննէս Չիլինկիրեանը:

Բացման խօսքով հանդէս եկաւ Մանկավարժական համալսարանի նախագահ, պատմական գիտութիւնների տոքթոր, փրոֆ. Ռուբէն Միրզախանեանը: Նա մասնաւորապէս ընդգծեց, որ պատմութեան մէջ եղել են հերոսութեան օրինակներ, սակայն Ռուբէն Սեւակն էր, որ կարողացաւ գրականութիւն բերել փաստարկուած նիւթ:

Նախագահը շնորհակալութիւն յայտնեց Յ.  Չիլինկիրեանին` Ռուբէն Սեւակի թանգարանը Ս. Էջմիածնում բացելու ջանքերի համար: Եւ ինչո՞ւ հենց Ս. Էջմիածնում, որովհետեւ բանաստեղծը կարող էր կրօնն ուրանալ եւ կենդանի մնալ, սակայն նա նախընտրեց մահը: Համալսարանի նախագահը համոզուած է, որ ուսանողների համար թանգարանը այն կը դառնայ ուսումնական, հետազօտական եւ գիտական կենտրոն:

Յովհաննէս Չիլինկիրեանի գործունէութիւնը ազգային խիզախութեան, զգացմունքների դրսեւորում է, որի պսակը բացուած թանգարանն է:

Ռ. Միրզախանեանը շնորհակալութիւն յայտնեց նաեւ զօրավար Չիլինկիրեանին, Տիթրոյիթից ժամանած ազգային գործիչ, գրականագէտ Երուանդ Ազատեանին, Ժընեւից եկած գործածարար Յակոբ Աւագեանին, որը բացառիկ ներդրում է ունեցել Ռուբէն Սեւակի ժընեւեան նիւթերի ձեռքբերման մէջ:

Նախագահը Յովհաննէս Չիլինկիրեանին պարգեւատրեց համալսարանի բարձրագոյն` «Խաչատուր Աբովեան» մետալով:

Ապա խօսքը տրուեց հիւրին, ով չի տեսել Ռուբէն Սեւակին. նա մահացել է եղբօրորդու ծննդից 9 տարի առաջ: Յովհաննէս Չիլինկիրեանն իր գլխաւոր առաքելութիւնը համարում է Ռուբէն Սեւակի զոհաբերման ոգու փոխանցումը հայ երիտասարդութեանը:

Իր խօսքում Յովհաննէս Չիլինկիրեանն ընդգծեց Ռուբէն Սեւակի հայեացքների ձեւաւորման ճանապարհին Պոլսի Պէրպէրեան վարժարանի դերակատարութիւնը:

Տոքթոր Երուանդ Ազատեանը իր ելոյթում շնորհակալութիւն յայտնեց Յ. Չիլինկիրեանին, որ ունեցել է Ռուբէն Սեւակի նիւթերը Նիսից մայր հայրենիք տեղափոխելու հայրենասիրական գիտակցութիւնը: Նա գնահատանքի խօսք ասաց Ռուբէն Սեւակի դիմանկարը գեղարուեստական գրականութիւն բերած Անդրանիկ   Ծառուկեանի եւ հայրենի գրող, գրականագէտ Ալեքսանդր Թոփչեանի մասին:

Երուանդ Ազատեանի կարծիքով, սփիւռքի մէջ արեւելահայ գրողները գնահատուած են եղել, նոյնը չի կարելի ասել սփիւռքի հեղինակների մասին: Խորհրդային տարիների թելադրութեամբ թերեւս հայրենիքը չկարողացաւ հաւասարաչափ, համազգային ուշադրութեան ու գնահատանքի արժանացնել Հայաստանից դուրս ստեղծուող գրականութիւնը: «Սակայն բարեբախտաբար ձեր համալսարանի «մէկ անկիւնը` «Սփիւռք» կեդրոնը համազգային ճանաչումի դժուարին աշխատանքին է լծուած», ընդգծեց բանախօսը: Նա յոյս յայտնեց, որ այն հնչեղութիւնը, որ ստացել է այսօր Ռուբէն Սեւակի գրականութիւնը, բաժին կը հասնի նաեւ նրա սերնդակից հանճարեղ գրողներին` Դանիէլ Վարուժանին, Սիամանթոյին եւ միւսներին, որ նրանք էլ հայրենիքի մէջ կը կանգնեն նոյն պատուանդանի վրայ. հայրենիքից դուրս նրանք հայ ժողովրդի դիմագիծն են ստեղծել:

Ապա Ե. Ազատեանն անդրադարձաւ Յովհաննէս Չիլինկիրեան մտաւորականի նկարագրին, որն ամենեւին էլ գնահատանքի չի արժանացել հօրեղբօր հովանու ներքոյ: Նա իր սուր, ճշմարտացի ու սկզբունքային յօդուածներով ոչ միայն թշնամիներ չի վաստակել, այլեւ յարգանքի է արժանացել:

Գրականագէտ, սեւակագէտ Ալեքսանդր Թոփչեանը պատմեց, թէ ինչպէս երբ 1988 թ. Անդրանիկ Ծառուկեանի տանը հիւրընկալուեց եւ ստացաւ նրա «Սէրը Եղեռնին մէջ» վէպը, հրաժարուեց այն կարդալ թէ՛ Փարիզում, թէ՛ Երեւանում, որովհետեւ ինքն էլ պատրաստւում էր գրել Ռուբէն Սեւակի մասին, եւ կարդալուց յետոյ դժուար կը լինէր խուսափել բացառիկ տաղանդաւոր գրողի ազդեցութիւնից: Ինքը մտադիր չէր վէպ գրել, այլ` վերլուծական-կենսագրական գործ: «… Եւ անգամ մահից յետոյ» վէպը, հեղինակի խոստովանութեամբ, իրեն ապահով հանգրուանի ու յաջողութեան է բերել:

Ալեքսանդր Թոփչեանը դժգոհ է այսօրուայ հեռուստատեսութեան մատուցած նիւթից: «Բաւական է մենք թշուառական կնոջ կերպարանքով ներկայանանք աշխարհին: Թշուառների տեղը աղքատախնամն է: Մենք այսօր կարիք ունենք հերոսական կերպարների: Այդպիսի կերպար է Ռուբէն Սեւակը»: Ինքը մտայղացել է  Ռուբէն Սեւակի մասին շարժանկար ստեղծել, նոյնիսկ դերասանների ի մտի ունի, սակայն շահագրգիռ անձինք դեռ չկան: «Մենք պէտք է ցոյց տանք, որ մեր նահատակութիւնը ոչ թէ վախի, սարսափի նահատակութիւն է, այլ` հերոսական: Մենք դեռ արժանին չենք մատուցել Ռուբէն Սեւակին», եզրափակեց խօսքը գրականագէտը:

Ապա ձայնը տրուեց համալսարանի հայ հին եւ միջնադարեան գրականութեան եւ նրա դասաւանդման մեթոդիկայի ամպիոնի վարիչ, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից-անդամ, փրոֆ. Աէլիտա Դոլուխանեանին, ով Յ. Չիլինկիրեանից շնորահակալութիւն յայտնեց այն դասի համար, որ իրենք ստացան այս օրերին` մանկավարժ թէ ուսանող:  Նա շնորհակալութիւն յայտնեց նաեւ Ռ.  Միրզախանեանին` հայրենասէր հիւրի հրաւիրելու համար, որովհետեւ այսօր մենք կարիք ունենք ճիշդ ազգային մտածողութեան սերմանումի:

Փրոֆ. Դոլուխանեանի համար Ռուբէն Սեւակը ոչ միայն արեւմտահայ, այլ հայ գրականութեան դասականներից է: Եթէ ուշադիր լինենք, կարող ենք արձանագրել, որ նրա գրականութիւնը գալիս է Մովսէս Խորենացուց, հայ հին բանահիւսութիւնից, մեր դիւցազնավէպից: Նա յոյս յայտնեց, որ Ռուբէն Սեւակի թանգարանը կը դառնայ իւրօրինակ ուխտատեղի, եւ մենք կը սիրենք մեր հայրենիքն այնպէս, ինչպէս սիրեց Ռ. Սեւակը:

Եզրափակիչ խօսքով հանդէս եկաւ համալսարանի հայ նոր եւ նորագոյն գրականութեան եւ նրա դասաւանդման մեթոդիկայի ամպիոնի վարիչ, «Սփիւռք» գիտաուսումնական կենտրոնի տնօրէն Ս. Դանիէլեանը: Նա ընդգծեց Ռուբէն Սեւակի խիզախութիւնը կեանքի ու մահուան խորհուրդների ընկալման մէջ. իբրեւ բժիշկ` նա կեանքն է, որ ուզում էր վերաձեւել, մահուան ճիրաններից ազատել: Մեր բանաստեղծութիւնն էլ դժուարին օրեր էր ապրում:

«10-ական թթ. թէ՛ արեւելահայ, թէ՛ արեւմտահայ իրականութեան մէջ ունեցանք մեր գրականութեան ամէնից բոսոր շրջանը, եւ այստեղ Ռուբէն Սեւակի դերը, յիրաւի, ճակատագրական է: Ռ. Սեւակը 25 տարեկան էր, երբ հրատարակեց իր «Կարմիր գիրքը»: Դա կարծես մրցակցութեան հրաւէր էր Սիամանթոյին` «Կարմիր լուրեր բարեկամէս»: Ռ. Սեւակը փորձեց հաւատարիմ մնալ գեղարուեստական շաղախին: Մրցակցութիւնը նրան տարաւ հետաքրքիր դատողութիւնների ու դիտողութիւնների: Նա մրցակցեց խոշորների հետ` ամեհի Դ. Վարուժան, Սիամանթօ, Յովհաննէս Թումանեան, որոնք իր ժամանակակիցներն էին, եւ հաստատեց իւրատեսակ դաշինք քնարականութեան եւ դիւցազներգականութեան միջեւ»:

Ռ. Սեւակի բանաստեղծութեան խորքային ընկալման ճանապարհը իսկապէս դժուարին է եղել: Ս. Դանիէլեանն ընդգծեց սեւակագիտութեան` Արմէն Սեւանից, Գէորգ Հատիտեանից, Էդուարդ Ջրբաշեանից, Վլատիմիր Պետրոսեանից մինչեւ Ստեփան եւ Ալեքսանդր Թոփչեաններ ընկած ուղին եւ հաւաստեց, որ այսօր մենք կանգնած ենք գրողի ակադեմական հրատարակութեան շեմի առջեւ, որտեղ մեծ պիտի լինի իր մէջ ազնուական արիւն կրող Յ. Չիլինկիրեանի աջակցութիւնն ու դերակատարութիւնը: Մենք այսօրուայ մէջ պիտի տեսնենք մեր վաղուայ օրը:

«Այսօր տօն է մանկավարժական համալսարանում, որովհետեւ Ռուբէն Սեւակը իր գեղարուեստական գրականութեամբ, իր կամքի զօրութեամբ մեզ համար կենսական դաս է, ինչն աւելին է, քան` սովորական դասախօսութեան ընթացքը»:

Սուրէն Դանիէլեանը Ռուբէն Սեւակի գեղարուեստական գրականութեան նկատմամբ իր անդուլ, հետեւողական հոգատարութեան համար շնորհակալութիւն յայտնեց Ռուբէն Միրզախանեանին, որը թեւ-թեւի, ուս-ուսի Յ. Չիլինկիրեանի հետ արեւմտահայ բանաստեղծին տուն է բերում: «Ես կ՛ուզէի երկու աղօթքների պէս բերել ճշմարտութիւնը` «Պատիւ ըրէք վսեմական քերթողին», եւ վերջապէս աւելացնել` վարձքդ կատար, սիրելի Յովհաննէս Չիլինկիրեան», ամփոփեց գրականագէտը:

Գեղարուեստական հատուածում Ռուբէն Սեւակի բանաստեղծութիւններից կարդացին գրող, թարգմանիչ, հանրապետութեան վաստակաւոր արուեստագիտուհի Անահիտ  Թոփչեանը, սիրուած եւ ճանաչուած ասմունքող Կամօ Տէր Պետրոսեանը, ՀՊՄՀ շրջանաւարտ Գարունա Երանոսեանը:

Երաժշտական կատարումներով հանդէս եկան Գայեանէ Ոսկանեանը, Լիանա Օսիպեանը, Սամսոն Պանեանը: Հանդիսութիւնը եզրափակեց Մանկավարժական   Համալսարանի «Աւէ Մարիա» երգչախումբը` գեղարուեստական ղեկավար, դոցենտ Արտաշէս Բաբուրեան: