Բեմի Հեռացող Նահապետ
ՍՈՒՍԱՆՆԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ
2000 թ. լրացաւ Սօս Սարգսեանի 70-ամեակը:
խմբագիր Վրէժ Ոսկանեանը խնդրեց այդ մասին գրել «Նոր Նախիջեւան» թերթում: Գրեցի.
«Կ՛ուզենայի նստած լինել Հայ ֆիլհարմոնիայի մեծ դահլիճում, հրաւիրատոմսը ձեռքիս, ու թաքուն հայեացք ձգելով նրան` կարդայի. «Դուք հրաւիրուած էք Սօս Սարգսեանի ծննդեան 100-ամեակի տօնակատարութեանը»…
«Իմաստունի միտքը թախիծի տանն է: Թախծիդ անունը միայն յաւերժական արժէքներից է միահիւսուած` Հող, Հայրենիք, Երկիր Նայիրի, Հայաստան աշխարհ: Էրգիր չտեսած արարատացաւ հայդ, որ Ձորի Միրոյի ցաւն առած` երկիրդ եղար, եղար սասունցի ու էրզրումցի, եղար Նահապետ, եղար խօսքի ու խոհի վարպետ: Եւ քո հոգին ներառած կերպարներդ դարձան հողի վրայ ամուր կանգնած քանդակներ, ինչպէս աղբիւրները` 40 աղբիւրները Ուստա Մկրտչի: Եւ թւում է, թէ քո աչքերի մէջ խաղացած բոլոր կերպարներիդ աչքերից մի կայծ, մի շող վեհութեան խորհուրդ ու խորութիւն է մնացել: Ես քեզ կեանքում ժպտալիս չեմ տեսել, տեսել եմ արծուային հայեացքդ վեր ու մրահոն ճակատդ ձգուած եւ միշտ վախուորած բարեւել եմ ու անցել զգուշ: Մետաղահնչուն ձայնդ հպարտութիւն է ներշնչել, երբ շարքային հերոսներիդ ողբերգութեան բողոքն առ Աստուած ես յղել ու ծառայել իբրեւ Գորիոլան ու Ճոն արքայ, իբրեւ աշխարհի ծուլութեան վրայ քրքջացող մի մարգարէ: Եւ նկարիդ անգամ նայելիս թւում է, թէ իմաստուն թախծիդ տակ թաքնուած մի հոմերական քրքիջ զսպել ես խորախորհուրդ լռութեամբ: Քողն այդ այն վարագոյրն է, որ բաժանում ու միացնում է մեծերին այս աշխարհից ու այս աշխարհի հետ: Այդ քողը մագաղաթից է ու թթենու մետաքսից, որդան կարմրից է ու մանրանկարչութեան մատեանների ծաղկագրերից:
«Մարդ-Մատենադարան: Մի՞թէ քաղցրախօս Եղիշէն այդպէս չէր պատմում, մի՞թէ Խորենացին չէր հաստատում քո երկաթագիր լռութեամբ, մի՞թէ Դաւիթ Անյաղթը այդպէս չէր կասկածում: Իսկ Նարեկացին երեւելի ու աստուածախանդ քեզ է պատգամել. «Պատճառ որդու հայրութեամբ, այլ ոչ նախադաս լինելով»: Իսկ դու մեծ ես ու փոքր, ինչպէս բոլոր մեծերը…
«Շնորհաւոր 70-ամեակդ, սիրելի՜ ՍՕՍ ՍԱՐԳՍԵԱՆ, յաջորդ անգամ կը հանդիպենք 100-ամեակիդ իրիկնահացին»:
Գալիս էի Երեւան, թերթի այդ համարը ինձ հետ վերցրի: Մտայ նրա աշխատասենեակը Թատերական ինստիտուտում: Նա ուշադիր «քննեց» թերթը, կարդաց յօդուածը եւ.
– Լաւ ես գրել, հիմա ուզեմ-չուզեմ` պիտի ապրեմ 100 տարի:
Երբ ճանապարհում էր ինձ, ձեռքը մեկնեց ու ասաց.
– Լաւ պահիր քեզ, կը հանդիպենք 100-ամեակիս իրիկնահացին…
Աւա՜ղ, չեղաւ իր խօսքի տէրը: