Արցախի Ժողովուրդը Վերջնական Յաղթանակ Է Արձանագրելու Իր Եւ Համայն Հայութեան Համար

Հարցազրոյցը` Ս. ԽԱՉԱՏՐԵԱՆԻ

Ստորեւ կու տանք ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Հրանդ Մարգարեանի հետ Արցախի «Ապառաժ» թերթի ունեցած հարցազրոյցը:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Հայաստանի քաղաքական շրջանակներում, ինչպէս նաեւ ՀՅԴ գործիչների կողմից մի քանի անգամ յայտարարուել է, որ սեպտեմբերի 3-ին Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Սերժ Սարգսեանի` Մոսկուայում արած յայտարարութիւնից յետոյ Հայաստանում ստեղծուել է քաղաքական նոր իրադրութիւն: Կը պարզաբանէ՞ք, թէ որն է այդ նոր իրադրութիւնը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.– Հայաստանը յայտնուել է մի ճամբարում, որտեղ պէտք է կարողանայ իր համար առաւելութիւններ ապահովել: Եթէ մենք կարողանանք ճիշդ ձեւակերպել ու ճիշդ կազմակերպել այդ առաւելութիւնները, ինչպէս նաեւ ուղղութիւն տալ, ապա հնարաւոր է, որ դրանք մի շարք հարցերի համար իսկապէս հիմնական լուծում համարուեն: Առաջին հերթին, բնականաբար, նկատի ունենք անվտանգութեան հարցը, մասնաւորապէս, Հայաստան – Ազրպէյճան, Ղարաբաղ – Ազրպէյճան ռազմական մրցակցութեան մէջ: Կարծում եմ, որ մեզ համար կարող ենք ապահովել մի իրավիճակ, որ Ազրպէյճանը պատերազմի մասին չփորձի անգամ մտածել: Սա առաջին մեծ ձեռքբերումն է, որ կարող ենք ունենալ: Երկրորդը տնտեսական կեանքի աշխուժացումն է: Ես գտնում եմ, որ երկրի հիմնական խնդիրը, ինչն արտայայտւում է արտագաղթով` տնտեսական վիճակն է:

Մենք կարող ենք ստեղծել նոր տնտեսական վիճակ, նոր աշխատատեղեր եւ այլն. սա է, որ պէտք է կարողանանք յաջողացնել:

Անշուշտ, այս ամբողջը պայմանաւորուած է իշխանութեան մօտեցումներով, թէ ինչքանով մենք կը կարողանանք այս հնարաւորութիւնը առաւելութեան վերածել: Որովհետեւ, կարծում եմ, պահը մեզ համար յարմար է: Ստեղծուած իրադրութիւնը մեզ համար կարող է ստեղծել հնարաւորութիւններ, որոնք կարող ենք առաւելագոյն ձեւով օգտագործել: Այս առումով է, որ կարծում եմ, մենք անելիք ունենք: Իշխանութեան ճիշդ մօտեցման եւ համապատասխան պայմանաւորուածութիւններ ձեռք բերելու դէպքում մենք կարող ենք մի շարք դժուարութիւնների համար լուծում գտնել:

Հ.- Փաստօրէն կարելի է աւարտուած համարել Եւրոպական Միութիւն – Հայաստան համագործակցութեան ճանապարհը:

Պ.- Չեմ կարծում: Միշտ էլ համագործակցութեան տարբեր ձեւաչափեր կարող են գոյութիւն ունենալ: Եւրոպական Միութեան անդամակցութեան հանգամանքը հնարաւոր է այսօր գոյութիւն չունի: Բայց Եւրոպա – Հայաստան յարաբերութիւնները չի կարելի աւարտուած համարել: Առանձին եւրոպական պետութիւնների հետ յարաբերութիւնները, կարծում եմ, միշտ պէտք է օրակարգում լինեն եւ երկրորդ` եւրոպական արժեչափերով առաջնորդուելը, եւրոպական արժեչափերին համապատասխան ուղղութիւն վերցնելը պայմանաւորուած չէ Եւրոպական Միութեան անդամ լինելու հետ: Դրա համար գտնում եմ, որ ոչ թէ դռները փակուած են կամ վերջացած է ամէն ինչ, այլ հակառակը` ես կ՛ասէի նոր ճիգ պէտք է գործադրել, որպէսզի կարողանանք եւրոպական պետութիւնների հետ առանձին-առանձին ամենասերտ յարաբերութիւններն ունենալ, ինչպէս նաեւ մեր երկրի ներքին կեանքում հաստատել եւրոպական արժեչափեր:

Հ.- Հայաստանի Հանրապետութեան` Մաքսային միութեան անդամակցութեան շեմին եւ տարածաշրջանային ու աշխարհաքաղաքական զարգացումների խորապատկերին, ինչպիսի՞ զարգացում էք տեսնում արցախեան հիմնահարցի հանգուցալուծման համար: Եւ առհասարակ` այս խնդրի հետ կապուած ի՞նչ կարող ենք սպասել մօտ ապագայում:

Պ.- Մենք անցած ժամանակաշրջանում ունեցել ենք մի շարք սխալներ: Չգիտեմ ինչ-ինչ պատճառներով, բայց բանակցութիւնների հիմքում միշտ եղել է Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը: Սա այն սխալն էր, որ մենք պէտք է կարողանայինք սրբագրել: Մի առիթով, մենք ունէինք այդ հնարաւորութիւնը, երբ բանակցութեան սեղանի շուրջ հայր Ալիեւը փոխարինուեց տղայ Ալիեւով. Մենք այդ առիթը չօգտագործեցինք: Երկրորդ առիթն այսօր է, երբ բանակցութիւնները փաստօրէն երկար ժամանակ դադար առնելուց յետոյ զրօ կէտից վերսկսելու խնդիր կայ: Եւ մեզ համար անընդունելի է, եւ նոյնիսկ ընդվզեցուցիչ, երբ անյայտ պատճառով հայկական կողմից նորից սկսեցին խօսել Մատրիտեան սկզբունքների մասին, երբ թւում էր, թէ այդ էջը փակուած է: Թւում էր, որ անցած տարիների ճիգն ու ջանքը առնուազն նրանով է արդիւնաւորուել, որ մոռացուել են Մատրիտեան սկզբունքները: Ինչու՞ մենք միակողմանիօրէն նորից վերադարձանք Մատրիտեան սկզբունքներին. դա ե՛ւ անհասկանալի է, ե՛ւ անընդունելի, ե՛ւ ընդվզեցուցիչ: Մենք նորից կորցնում ենք այն առիթը, որ տրուած է մեզ: Մենք բանակցութիւնների հիմքում պէտք է տեսնենք Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը` իր սահմանադրութեամբ ամրագրուած տարածքներով:

Կարծում եմ, մենք մեծ սխալ ենք գործում եւ պէտք է կանգնենք ու շտկենք: Պէտք է կարողանանք այս թոյլ կեցուածքներից հրաժարուել վերջնականօրէն: Մանաւանդ, որ բանակցութիւնները դադարեցուեցին հիմնականում Ազրպէյճանի մեղքով, ազրպէյճանական տրամադրութիւնների պատճառով: Եւ չեմ էլ կարող ընդունել, որ եղել է արտաքին ճնշումներ, որովհետեւ ճնշումների արդիւնքում առնուազն երկու պետութիւնները պէտք է յայտարարութիւն անէին, որ հիմք են ընդունում Մատրիտեան սկզբունքները: Նման բանի միակողմանի յայտարարութիւնն անխոհեմ է: Սա լուրջ մտահոգութիւն է պատճառում մեզ եւ ես յոյս ունեմ, որ հարցն այնքան լուրջ չի, որ մենք ենք կարծում, հակառակ դէպքում կը պարզուի, որ մենք շատ տկար դիրքերի մէջ ենք յայտնուել:

Հ.- Մէկ տարուց աւելի է, ինչ ՀՅԴ Հայ դատի գրասենեակները համաշխարհային մակարդակով շատ լուրջ գործընթաց են սկսել Արցախի միջազգային ճանաչման ուղղութեամբ: Ին՞չ կարող է տալ այն բանակցային գործընթացում եւ ի՞նչ ելքեր կարող են լինել:

Պ.- Երբ բանակցութիւնները ձախողեցին, ինքնըստինքեան նոր փուլի անհրաժեշտութիւն ստեղծուեց: Այդ նոր փուլն իմաստաւորւում է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան անկախութիւնը ճանաչելու միջազգային գործընթաց սկսելու մէջ: Գործընթաց սկսել` մղելով միւս պետութիւններին ճանաչելու Արցախի անկախութիւնը: Գործընթաց սկսել նաեւ պայմանաւորուելու, որ եթէ պատերազմ սկսուի, շատ շատ պետութիւններ պէտք է ճանաչեն Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան  անկախութիւնը: Այս գործին լծուեցին Հայ դատի յանձնախմբերը: Մենք ունեցանք որոշակի յաջողութիւններ: Ամենակարեւորը` մենք այս հանգրուանում կարողացանք Եւրոպայի մակարդակով տարբեր պետութիւնների, տարբեր խորհրդարանների մէջ ապահովել Ղարաբաղի պաշտօնական ներկայութիւնը, որը, կարծում եմ, նոյնպէս մեծ յաջողութիւն է եւ մեծ առաւելութիւն: Եւ թւում է, որ այս գործընթացն արդէն սկսուել է եւ չի կարելի այն կասեցնել, չի կարելի յետ դառնալ: Միայն մի բան կարող է մեզ խանգարել` եթէ բանակցութիւնների ընթացքում մենք տկար դիրքերով ներկայանանք: Երբ մենք հզօր ենք բանակցութիւնների սեղանի շուրջ, այս գործընթացը դառնում է թիկունք բանակցող կողմի համար: Այս գործընթացը դառնում է յաւելեալ ուժականութեան պատճառ եւ ճնշման լծակ` Ազրպէյճանի վրայ: Եթէ այդպէս չի լինում, ապա այս գործընթացը հակասութիւնների արտայայտութիւն կարող է լինել, որը չի նպաստի մեր ընդհանուր գործին: Այս պատճառով բանակցութիւնների սեղանի շուրջ մեր պահուածքը, մեր մօտեցումները պէտք է համահունչ լինեն այն գործընթացին, որը մենք արդէն սկսել ենք եւ պէտք է շարունակենք:

Հ.- Աւարտուեց ՀՅԴ Արցախի կառոյցի Շրջանային ժողովը եւ արդէն պարզ է Կեդրոնական կոմիտէի նոր կազմը: Այս մարտահրաւէրների շեմին, ի՞նչ էք կարծում, որո՞նք են այսօր Արցախում Դաշնակցութեան հիմնական անելիքները:

Պ.- Մեծ առումով մեր մօտեցումների մէջ տարբերութիւն չկայ: Մենք միշտ էլ ձգտել ենք, որ Արցախը լինի շատ աւելի զարգացած, անկախ, շատ աւելի գրաւիչ երկիր, քան կայ: Այստեղ` Արցախում, մենք պէտք չէ արտագաղթ ունենանք, մենք պէտք է ներգաղթ ունենանք: Այստեղ մենք պէտք է տնտեսական զարգացում ունենանք եւ ոչ թէ խեղճացում: Այստեղ այն յոռի երեւոյթները, որոնցից յաճախ մեր հասարակութիւնը տանջւում է` փտածութիւնը, ամենաթողութիւնը, խտրականութիւնը հասարակութեան նկատմամբ, պէտք չէ լինեն: Այս երկիրը ներքին առումով պէտք է լինի արդարութեան երկիր, զարգացման երկիր, գրաւիչ երկիր: Այս առումով մենք մեծ անելիք ունենք Արցախում, որովհետեւ եթէ չկայ գաղափարախօսութիւն, եթէ չկայ ծրագիր, պէտք չէ նաեւ ակնկալել, որ հարցերը կը կարգաւորուեն ծրագրուած ձեւով: Որովհետեւ ցանկացած ծրագիր հիմքում ունենում է ինչ-որ գաղափարախօսութիւն, ցանկացած ծրագիր իր հիմքում ունենում է ինչ-որ արժեհամակարգ: Մեր կազմակերպութիւնն այդ երկուսն էլ ունի: Եւ սա այն մեծ առաւելութիւնն է, որ պէտք է Ղարաբաղում իսկապէս գնահատուի:

Մենք գործ ունենք անելու, որովհետեւ այս ընթացքով մենք չենք կարող Ղարաբաղի ժողովրդագրական պատկերը բարելաւել, չենք կարող Ղարաբաղը դարձնել այն մագնիսական երկիրը, որ նախ աշխարհասփիւռ ղարաբաղցիներին իր մէջ կանչի, հայրենադարձութեան համար պատճառ եւ առիթ դառնայ: Դաշնակցութեան անելիքը կարծում եմ շատ շատ մեծ է: Դաշնակցութիւնը արցախեան պայքարի մէջ շատ կարեւոր ներդրում է ունեցել: Այս ամբողջ տարիների ընթացքում Դաշնակցութիւնը այս երկրի անկախութեան, ինքնուրոյնութեան առումով եղել է Արցախի եւ նրա ժողովրդի հետ:

Եւ այսօր էլ այն պայքարում, որ կայ միջազգային դիւանագիտական-քաղաքական մակարդակներում, կարծում եմ, Դաշնակցութիւնը առաջամարտիկի դերակատարութիւն ունի:

Պէտք է, որ կարողանանք ներքին կեանքն աւելի բարելաւել: Ղարաբաղեան պայքարում մենք պէտք չէ նահանջ արձանագրենք: Որպէսզի Ղարաբաղում ունեցած մեր յաղթանակները ստուերի տակ չընկնեն, մէկ հիմնական պայման կայ` պէտք է երկրում լինի արդարութիւն, զարգացում, կենսունակութիւն: Եւ հէնց այստեղ Դաշնակցութեան դերը շատ կարեւոր է:

Իսկ Շրջանային ժողովի վերաբերեալ կարող եմ մէկ բան ասել` ես այս ժողովի մէջ տեսայ վճռականութիւն, աշխատելու հաւատք, վճռականութիւն ու հաւատք` Արցախեան պայքարի հիմքում ընկած սկզբունքների արժէքների նկատմամբ: Ես այս ժողովում տեսայ ձգտում` աւելիին հասնելու եւ սրանով է նաեւ իմ հաւատքն աւելի ուժեղանում Ղարաբաղի եւ Ղարաբաղի ժողովրդի նկատմամբ:

Հաւատում եմ, որ Արցախի ժողովուրդը անպայման վերջնական յաղթանակ է արձանագրելու իր եւ, ընդհանրապէս, համայն հայութեան համար:

«Ապառաժ»