Իշխանութիւնը Փոխելու Չհասունացած Մեկնարկները Յետ Են Տանում Երկիրը. Հարցազրոյց ՀՅԴ Գերագոյն Մարմինի Անդամ Լիլիթ Գալստեանի Հետ

ԱԺ նախկին երեսփոխան, ՀՅԴ Գերագոյն մարմինի անդամ Լիլիթ Գալստեանը հարցազրոյց մը տուած է հայրենի «Թերթ» կայքին, որուն մէջ անդրադարձ կատարուած է ներկայիս Հայաստանի մէջ տիրող քաղաքական իրավիճակին: Ստորեւ կը ներկայացնենք շափոն ու հարցազրոյցը:

ԱԺ նախկին պատգամաւոր, ՀՅԴ Գերագոյն մարմինի անդամ Լիլիթ Գալստեանը ասում է, որ այսօր իրավիճակը, երկրի ընթացքը փոխելու շօշափելի ձեռագիր ու մարտավարութիւն չի տեսնում: «Իսկ երկիրն ու իշխանութիւնը փոխելու բոլոր չհասունացած մեկնարկները մի քանի քայլ յետ են տանում թէ՛ երկիրը, թէ՛ յուսախաբութեան եւ չարդարացուած սպասումների նոր ալիք բարձրացնում հասարակութեան մէջ: Զգացողութիւն ունեմ, որ առանց յեղափոխութեան, իշխանափոխութեան ու իրական ժողովրդավարութեան` յոգնել ենք յեղափոխութիւնից էլ, ժողովրդավարութիւնից էլ: Պայքարող քաղաքացու վերջին ծիլերն էլ են մարում կամ բթանում», ասում է նա:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Տիկի՛ն Գալստեան, եռեակի գործողութիւնների նպատակը երկրում փոփոխութիւններն են: Տեսնո՞ւմ էք նման անհրաժեշտութիւն, հասկանո՞ւմ էք քաղաքական ուժերի շարժառիթները: Եթէ այո, ապա ինչո՞վ էք բացատրում այս յապաղումը:

ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Յստակ է` Հայաստանը կառավարման այսպիսի որակներով, պետական հաստատութիւնների կայացման այս մակարդակով, տնտեսական ու ընկերային ներկայ վիճակագրութեամբ հեռանկար չունի: Յստակ է, որ արմատական փոփոխութիւններ են անհրաժեշտ յատկապէս կառավարման արդիւնաւէտութեան ու փիլիսոփայութեան, երկրի հեռանկարի ռազմավարութեան պարունակում: Մենք այլընտրանքներ չենք ծրագրում: Մենք խայտառակ կերպով ձախողուել ենք հէնց երկրի կառավարման հաստատութիւններում: Կառավարման անարդիւնաւէտ մոտել ենք որդեգրել, դրա համար էլ պարտութեան տափը շարունակ ուղեկցում է մեզ ու դրդում իրավիճակային որոշումներ կայացնել: Այլընտրանքը միայն աշխարհաքաղաքական կողմնորոշումներին չի վերաբերում, այլ առաջին հերթին` ներքին կեանքին, պետականութեան ներքին հաստատութիւններում զօրացմանը: Մեզ տրուած թանկ ժամանակը` յետանկախութեան ժամանակը, անարդիւնաւէտ օգտագործեցինք: Վատնել ենք բոլոր շերտերով` մարդկային, արժեհամակարգային, հաստատութենական: «Մենք» ասելով` նկատի ունեմ բոլոր նրանց, ովքեր 24 տարի շարունակ Հայաստանում դերակատար էին, Հայաստանի քաղաքական բեմի խաղացող էին, ովքեր քաղաքական պատասխանատուութիւն ունէին: Բոլորս մի շղթայի տարբեր օղակներն ենք, եւ ոեւէ մէկը չի կարող քաղաքական պատասխանատուութեան իր բաժնից խուսափել, ինչպէս նաեւ` քաղաքական երջանկութիւն ապրել այն մտքից, որ այս պահին իշխանութիւն չէ:

Եւ եթէ մենք այսօր մեր կարողութիւնները, մեր ներուժը, մեր քաղաքական հնարաւոր կարողականութիւնը չհամախմբենք յանուն Հայաստանի, մենք էլի մնալու ենք դատապարտուածութեան եւ հիւծիչ մաշումի այս ճանապարհին, մանաւանդ` սրընթաց բեւեռացող աշխարհում:

Աւաղ, այսօր իրավիճակը, երկրի ընթացքը փոխելու շօշափելի ձեռագիր ու մարտավարութիւն չեմ տեսնում:

Իսկ երկիրն ու իշխանութիւնը փոխելու բոլոր չհասունացած մեկնարկները մի քանի քայլ յետ են տանում թէ՛ երկիրը, թէ՛ յուսախաբութեան եւ չարդարացուած սպասումների նոր ալիք բարձրացնում հասարակութեան մէջ: Զգացողութիւն ունեմ, որ առանց յեղափոխութեան, իշխանափոխութեան ու իրական ժողովրդավարութեան` յոգնել ենք յեղափոխութիւնից էլ, ժողովրդավարութիւնից էլ: Պայքարող քաղաքացու վերջին ծիլերն էլ են մարում կամ բթանում:

Գիտէք` վերջին շրջանում գնալով ամրապնդւում է համոզումս, որ տարբեր քաղաքական ուժերի մէջ պետական մտածողութեամբ արհեստավարժներ կան, եւ մի՞թէ անկարելի է համապատասխան քաղաքական միջավայր եւ մթնոլորտ ստեղծել ու այս ներուժը օգտագործել յանուն Հայաստանի:

Այս մտածումս գուցէ քաղաքական վիպապաշտութեան շարքից է, բայց ակներեւ է, չէ՞, որ Հայաստանում այլընտրանքի բացակայութիւնը անյաղթահարելի նահանջներ է արձանագրում: Ընդհանրապէս մենք պէտք է կարողանանք արժեւորել, տեսնել մարդկանց, ովքեր ունակ են Հայաստանն այս փոսից հանելու:

Հ.- Եղել են չէ՞ քոալիսիոն կառավարութիւններ, ի՞նչ են դրանք տուել Հայաստանին:

Լ. Գ.- Եղել են, բայց խաղի կանոնները հաւասար ու մինչեւ վերջ յստակեցուած չեն եղել: Միգուցէ քաղաքականութեան մէջ անկեղծութեան եւ բարոյականութեան մասին խօսելը միամտութեան շարքից է, բայց կարծում եմ, որ ամէնից շատ մեր քաղաքական դաշտին պակասում է անկեղծութիւնը, բարոյականութիւնն ու պատասխանատուութիւնը: Համ էլ մեր շուրջը սեղմուող օղակը արտակարգ լուծումներ է պահանջում:

Հ.- Առողջացման բանաձեւ էք համարում բոլոր ուժերից կազմաւորուած քոալիսիո՞ն…

Լ. Գ.- Ինչո՞ւ ոչ, կարելի է նաեւ համախոհական իշխանութեան այլ ձեւաչափ մտածել, եթէ, ի հարկէ, իրավիճակին սթափ գնահատական տալու քաղաքական խոհեմութիւն ունենք: Մի բան յստակ է, որ երկրում ընտրութիւններն իշխանութիւն ձեւաւորելու իրական գործիք չեն եղել: Եւ հէնց այս պատճառով իշխանութիւնները միշտ խոցելի են իրենց բարոյական օրինականութեամբ: Մի՞թէ հնարաւոր չէ հասկանալ, որ այսպէս ձեւաւորուած իշխանութիւնը զօրու չէ պետութեան համար դեղատոմսեր, ի՛նչ անելու շուրջ բանաձեւեր մշակել: Շատ յաճախ մշակում էլ են, բայց դրանք կեանքի չեն կոչւում, որովհետեւ, նախ` հանրային համախոհութիւն չեն կարողանում ապահովել, եւ յետոյ` բաւարար քաղաքական կամք չկայ:

Հ.- Ասուածի պարունակում արդարացի, ճի՞շդ կը համարէիք ձեր գործընկեր Արա Նռանեանի հնարաւոր նշանակումը Վաչէ Գաբրիէլեանի տեղակալի պաշտօնում: Մամուլում ոչ միայն այս հնարաւոր նշանակման մասին է խօսւում, այլ նաեւ, որ Դաշնակցութիւնը հնարաւոր է` մտնի քոալիսիոն: Եւս մէկ դիտարկում. ՀՅԴ խմբակցութիւնը հանդէս եկաւ յստակօրէն այդ բռնարարքները դատապարտող նիստում ՀՀԿին համահունչ, նրանց հետ միակերպ:

Լ. Գ.- Ճիշդն ասած` վստահ եմ, որ Արա Նռանեանը Վաչէ Գաբրիէլեանի տեղակալ չի նշանակուելու, իսկ ինչ վերաբերում է քոալիսիոնին… կարծես թէ նախորդ միտքս նրա շուրջ էր, որ այսօր յանուն Հայաստանի մենք պարզապէս պարտաւոր ենք շատ հարցերում զօրաշարժի ենթարկել եւ արդիւնաւէտ օգտագործել մեր ներուժը, եթէ դա Հայաստանի Հանրապետութեանը օգտակար պիտի լինի: Իսկ մեր` քոալիսիոն մտնելու մասին խօսակցութիւնները հիմք չունեն, պարզապէս, որովհետեւ այդպիսի որոշում չունենք:

Իսկ ինչ վերաբերում է խորհրդարանի` այս երկու օրերի գայթակղութեան, ապա կարծում եմ` քաղաքական մեծամասնութիւնն ինքը պէտք է այնքան խոհեմութիւն ունենար, որ նիստը սկսէր 131-ից 1-ի, նոյնն է, թէ առհասարակ խորհրդարանի նկատմամամբ բռնարարքը քննարկելով: Ընդամէնը պէտք էր մի քիչ քաղաքական շրջահայեացութիւն եւ արժանապատուութիւն ունենալ եւ իսկապէս նիստը սկսել այդ հարցով: Բայց շարունակ` ինչ-որ կծիկներ, պատճառաբանութիւններ… ո՞ւմ էր պէտք այդ աւելորդ գայթակղութիւնը:

Ցաւօք, յաճախ եմ բախւում այն փաստին, որ քաղաքականութեան մէջ անհատական գործօնը, տղայականութիւնը աւելի շատ է առաջնագծում, քան` պետական մտածողութիւնը:

Հ.- Գայթակղութիւն ասելով` նկատի ունէք Սէյրան Սարոյեանի ելո՞յթը: Ոմանք, ի դէպ, նաեւ այն անկեղծ որակեցին: Բայց, ի՞նչ էք կարծում, կա՞յ հրճուելու բան:

Լ. Գ.- Սէյրան Սարոյեանի ելոյթն իսկապէս անկեղծ էր, այն մեր քաղաքական արժէքային համակարգի ու կենսափիլիսոփայութեան անկեղծ երեւակումն էր` միաժամանակ ե՛ւ լալու, ե՛ւ խնդալու: Գրեթէ շողանկարային բացայայտում էր, խոստովանութիւն: Զօրավարի այս 8 րոպէանոց ելոյթում տեղաւորւում է մեր երկրի ողջ կենսափիլիսոփայութիւնն ու քաղաքական արժէքային համակարգը: Խորհրդարանում եւ դրսում շատերն էին հրճւում` իրենց տեսնելով, մի մասը, ով յոյսեր էր փայփայում, սին յոյսեր` ժողովրդավարութեան, ազատութեան, մարդու իրաւունքների, քաղաքական հաստատութիւնների ու իրաւական երկրի մասին, խորը ընկճախտի մէջ յայտնուեց` հասկանալով, որ երկրի փիլիսոփայութիւնը հէնց էդպիսին է եւ վե՛րջ:

Զօրավարը մեղաւոր չէ, ինքը ուղղակի անկեղծութեան պահին ասաց այն, ինչ շատերը գիտեն, ինչպէս շատերն են մտածում: Խօսքը երկու ճշմարտութիւնների Հայաստանի մասին է:

Եւ, այնուամենայնիւ, հայհոյանքը` լինի Շմայսի շուրթերով, թէ ընդդիմադիր որեւէ գործչի,  արգահատելի է: Նոյնքան արգահատելի է բռնութիւնը, ինչը մեր քաղաքական մշակոյթի անբաժանելի մասն է: