ՅԱՆԴՈՒԳՆ ԲԵՄ ՄԸ` «ԳՐԱՆԻՇ»

«Թէ ինչպէս լեզուն ստեղծեց գրականութիւնը եւ գրականութիւնը ստեղծեց լեզու» երկիմաստ պատասխան, հարցադրումը իբրեւ գոյութենական թիրախ ընտրած «Գրանիշ/լեզուանի» գրական ամսագրի 01 թիւը, իր իսկ ընդգրկած արձակ եւ բանաստեղծական ստեղծումներով, կը փորձէ պարզաբանել ինչպէսը: Բացայայտել անբացատրելին եւ տալ պատասխանը գիրին նշաններուն բարդ յարաբերութիւններով անդադար դիմագիծ եւ բովանդակութիւն փոխող գրականութեան, որ իւրաքանչիւր տագնապահար երիտասարդ սերունդի հետ կ՛անցնի տեսաբանական ծանօթ սահմանագծումներէն անդին` ժխտումի եւ հակադրութեան մարտավարութեամբ հաստատելու համար շարունակ ինքզինք հարցադրող նոր գրականութեան էապէս յեղափոխական առաջադրանքները: Պարզ ըսած` կը ձգտի հաստատագրել եւ քաղաքացիական իրաւունք ապահովել ստեղծագործական ամբողջական արկածախնդրութեան հիմնասիւներուն վրայ բարձրացող խիզախ ու նոր գրականութեան, որ իբրեւ նախապայման կը մերժէ կրկնութիւնը, կ՛ընդառաջէ զերօ մեկնակէտին հրապուրիչ մարտահրաւէրներուն, կը նպատակադրէ արձանագրել թարմաշունչ յաւելումներ եւ գործնապէս կ՛արդարացնէ իր արդիապաշտ ծրագիրին գոյութեան իրաւունքն ու ինքնուրոյն արժեչափերը:

Այս առումով` վերջերս լոյս տեսած «Գրանիշ»ը հարազատ ժառանգորդն է հայ գրականութեան պատմութեան մէջ իրենց օրինաչափութիւնները հաստատած այն շարժումներուն, որոնք յաջողեցան իրենց շուրջ համախմբել ժամանակաշրջանի ապստամբ երիտասարդ գրողները եւ հայ գրականութիւնը առաջնորդեցին դէպի նոր հորիզոններ: Եւ զուր չէ, որ իր 01 թիւը բացող կարճ յառաջաբանին առաջին իսկ պարբերութեամբ «Գրանիշ» կը յիշատակէ արժէքն ու կարեւորութիւնը յաւելումներ արձանագրած 1850-ականներու «Հիւսիսափայլ»ին, անցեալ դարասկիզբի «Մեհեան»ին եւ «Նաւասարդ»ին, 1930-ականներու «Մենք»ին եւ 1960-ական թուականներու «Գարուն»ին, եզրափակելու համար, որ «Գրանիշ»ի առաքելութիւնը «արդի հայ գրական դաշտի համախմբումն է մի ծիրում, որտեղ գրական աւանդացած ինքնաբաւ խմբաւորութիւնն այլեւս տեղ չունի, որտեղ արժէքաբանութեան չափանիշը բարձր գրականութիւնն է միայն` այն հարցադրումների ու մարտահրաւէրների համատեքստում, որոնք այսօր արդիական են եւ ճիշտ թուարկման դէպքում հեռագնաց հնարաւորութիւններ են ընձեռում հայ գրականութեանը»:

Այս ընդգծումը կատարելէ ետք, պէտք է աւելցնել, որ «Գրանիշ»ի խմբագրական խորհուրդի հինգ անուններն ալ` Աշոտ Գաբրիէլեան, Արքեմնիկ Նիկողոսեան, Կարէն Անտաշեան, Յասմիկ Յակոբեան եւ  Արամ Պաչեան կը պատկանին յետ-խորհրդային գրական սերունդին: Վերջին երկու տասնամեակներուն հրապարակ իջած երիտասարդներ են ասոնք, որոնք «գարունականներ»ու արդիապաշտ աւանդներէն թեւ ու թռիչք առնելով` փորձեցին իրենց ուրոյն կենսափորձով բացուիլ նոր հարցադրումներու եւ յայտնագործել անկախութեան խառն ժամանակաշրջանի իրենց պայծառ պատասխանները: Կարճ ըսած` ընդհանուր եւ անձնական հարցադրումներէն հասնիլ «համակարգուած ու համակարգային պատկերացումներ»ու, ինչ-որ չափով կողմնորոշելու համար մերօրեայ հայ արդի գրականութեան նպատակասլաց երթը` զայն ազատագրելէ ետք «կրկնաբանութիւնների տաղտուկից» եւ «առկայ հանրային կոյր մերժողականութիւն»էն:

Եւ զարմանալի չէ, որ նոր անուններու կողքին, իր առաջին իսկ համարով, «Գրանիշ» արդէն իսկ կը հիւրընկալէ ո՛չ միայն արդիապաշտ կայացած դէմքեր, այլեւ` միջազգային յառաջապահ գրողներ: Հրանտ Մաթեւոսեանի, Վարուժան Այվազեանի, Յակոբ Մովսէսի, Գուրգէն Խանջեանի, Գրիգոր Պըլտեանի, ինչպէս նաեւ Ռոլան Պարթի, Վ. Ս.  Նայպոլի, Քլաուտիօ Մակրիսի եւ այլոց ներկայութիւնը լաւագոյն ապացոյցն է այս իրողութեան:

Աւելի՛ն. նոր ու թարմաշունչ նոյն հնչեղութեամբ յատկանշուող եւ բացարձակ ժամանակին հասցէագրուած բարձրորակ ստեղծումները լուսարձակի տակ բերելու իր պայծառ քաղաքականութեամբ` «Գրանիշ» կու գայ շեշտագրելու բազմիցս հաստատուած այն բացարձակ ճշմարտութիւնը, որ լուսաբաշխ մոլորակները նախ պէտք է փնտռել անցեալի անջրպետին մէջ` մեր օրերու անհունն ի վեր բացուելէ առաջ: Միջնադարեան մեր քերթողութենէն քաղուած «Էրոտիկ հայրեններ»ը եւ ճափոնական «Էրոտիկ թանկաներ»ը այս առումով խօսուն են ըստ ամենայնի:

Կը սիրենք յուսալ, որ սփիւռքահայ արդի հայ գրականութեան նկատմամբ ցուցաբերած իր հետաքրքրութեան ծիրը ընդարձակելով` «Գրանիշ» այսուհետեւ կ՛ընդգրկէ նաեւ արդիապաշտ նոր անուններ կը դառնայ հայ յառաջապահ գրողներու հանդիպման ու երկխօսութեան գլխաւոր բեմն ու ժամադրավայրը:

Ս. ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ

 

ԵԿՈՒՈՐԵԱԿՆԵՐԻ ԱՐԵՒԸ

Որդուս` Արեգին`
Քո ժամանակն եկաւ հնձելու,
որովհետեւ երկրի հունձքը հասել է:

Յայտնութիւն 14:15

Հօրեղբայրս տանիքում հասակով մէկ ձգուել ու նայում էր շուրջը: Առջեւում մութ ու կուսական անտառի անեզրութիւնն էր: Այդ ամառ սաղարթները չորանալու չափ դեղնել էին եւ խոտն այրուելու չափ չորացել: Ձախ թեւում հոգեւորականների գերեզմանոցն էր` ծուռումուռ շիրիմներով, շիրմաքարերի բեկորներով, այսուայնկողմ ընկած խաչքարերով ու քարացած հրեշտակով, որի անունը մոռացել եմ: Հրեշտակի քարէ մաշկն արդէն ճաքճքել էր: Աջ կողմից` ներքեւում նշմարւում էին գիւղի տները. թիթեղեայ տանիքները փայլում էին արեւից: Այդ տարի արեւը երաշտ արեց: Եկեղեցու գլխին շիվեր ու թփեր  էին աճում, եւ հօրեղբայրս ամէն օր ջրում էր նրանց, որ չչորնան: Ես նրան հարցրի` ինչու է ջրում վանքի գլխին աճող այդ շիւերը, իսկ նա հարցրեց ինձ. «Գիտե՞ս ինչու են այս շիւերն ու թփերն աճում հէնց եկեղեցու գլխին»: Ես թոթովեցի ուսերս եւ հօրեղբայրս պատասխանեց. «Որովհետեւ ուզում են մօտ լինել Աստծուն»:

Այդ շիւերի ճիւղերից արեւից գունազրկուած լաթեր էին կախուած: Ընկերներս կապել էին իրենց թաշկինակները եւ հօրեղբայրս աղօթում էր, որ Աստուած իրականութիւն դարձնի նրանց երազանքները: Ընկերներս սիրում էին բարձրանալ վանքի գլուխ եւ հօրեղբօրս դուր էր գալիս, որ վանքի գլխից ագռաւների կռկռոցի փոխարէն մանուկների աղմուկ էր լսում: Եւ նա մտածում էր մանուկների մասին` երկնքի արքայութեան մէջ: Եւ մէկ-մէկ հօրեղբայրս ինքն էլ էր մեզ հետ օճառաջրի փուչիկներ բաց թողնում վանքի գլխից:

Հօրեղբայրս մի կողմ դրեց ցնցուղն ու նստեց վանքի թեք տանիքի թերթաքարի վրայ: Ես էլ նստեցի նրա կողքին: Եւ ինձ դուր եկաւ տաք թերթաքարի վրայ նստելը: Հօրեղբայրս բացեց «Աստուածաշունչը»: Ես հիմա գիտեմ, որ անկարելի է արեւի լոյսի տակ սպիտակ էջերով գիրք ընթերցել. գրքի ճեփ-ճերմակ, անշօշափելի էջերն անդրադարձնում էին լոյսը, երեւի ցաւեցնում հօրեղբօրս աչքերը, եւ նա կկոցելով էր կարդում: «Լսիր»,- ասաց հօրեղբայրս. «Եւ նշաններ կը լինեն արեգակի վրայ»… Ես նայեցի երկնքին` արեւի գունդը եզրագիծ չունէր, արեւը սփռուել էր երկնքով մէկ: Յիշում եմ, որ կարդաց. «Եւ տեսայ մի սպիտակ ամպ, եւ ամպի վրայ մէկը նստած որդու նման, որ իր գլխի վրայ ոսկի պսակ, եւ իր ձեռքերում սուր գերանդի ունէր: Եւ մի ուրիշ հրեշտակ դուրս եկաւ տաճարից, որ բարձր ձայնով աղաղակում էր ամպի վրայ նստածին…»: Այն ժամանակ ես գիտէի ամպերը նմանեցնել կենդանիների: Համոզուած եմ, որ հէնց այդ նախադասութիւնն էր կարդում, երբ հայեացքս նորից յառեցի երկնքին եւ ամպի ոչ մի ծուեն չտեսայ: Տեսայ, որ թուղթը տաքութիւնից կորացել է. «Ուղարկիր քո գերանդին եւ հնձիր, քո ժամանակն եկաւ հնձելու, որովտետեւ երկրի հունձքը հասել է…»: Յիշում ես, որ հօրեղբայրս տրորեց աչքերը, իսկ ես հարցրի` ինչու է արեւի լոյսի տակ կարդում «Աստուածաշունչը», եւ նա պատասխանեց. «Կուրանալ «Աստուածաշունչը» կարդալիս եւ բոլոր մեղքերին գերակշռող կուրութեամբ ներկայանալ Աստծուն»:

Յիշում եմ նրա քրտնած դէմքը, հոգեւորականի սեւ շորերով պէտք է որ սեփական մաշկի ներսում ինքն իրեն անյարմար զգար, որովհետեւ վերջապէս բացեց, հովանոցը տուեց ինձ եւ ասաց. «Ինչո՞ւ է հոգեւորականների հանդերձը սգի գոյն, չէ՞ Յիսուսը յարութիւն է առել»:

Ես նրա գլխավերեւում պահել էի հովանոցը, իսկ նա շարունակում էր բարձրաձայն կարդալ գիրքը: Շոգն արդէն անտանելի էր դառնում: Օրուան այս ժամն էր արդէն, երբ արեւն ուղղահայեաց դիրք էր ընդունում եւ երկար ժամանակ անշարժ մնում նոյն տեղում: Իսկ նա շարունակում էր կարդալ. «Եւ մի ուրիշ հրեշտակ դուրս եկաւ սեղանից, որ իշխանութիւն ունէր կրակի վրայ եւ բարձր աղաղակով գոչեց սուր գերանդին ունեցողին` ասելով. Ուղարկիր քո սուր գերանդին եւ երկրի այգու ողկոյզները քաշիր, որովհետեւ նրա խաղողը հասել է: Եւ հրեշտակն իր գերանդին գցեց երկրի վրայ եւ երկրի այգու խաղողը քաղեց եւ գցեց Աստծոյ բարկութեան մեծ հնձանի մէջ»: Հովանոցը պահած ես տեսայ, որ նա գրպանից հանեց մատիտն ու ընդգծեց «Յայտնութեան» հետեւեալ տողերը. «Եւ մարդիկ այրուեցին սաստիկ տապից: Նրանք հայհոյեցին Աստուծուն»: Յետոյ նա փակեց գիրքը, որ ինչպէս ինքն էր ասում, Աստուծոյ հետ գուցէ ոչ մի կապ  չունէր, բայց անկասկած աստուածային ներշնչանքով էր գրուած, եւ ես տեսայ, որ գրքի սեւ կազմը արեւի ճառագայթներից կորացել է:

Լռութիւն եղաւ եւ լռութիւնը մի փայտփորիկ էր թմբահարում միայն: Ցնցուղից գոլորշի էր բարձրանում աղօթքի պէս: Ես հօրեղբօրս գերեզմանոցից ստացած իմ տպաւորութեան մասին պատմեցի: «Գերեզմանոցում,- ասացի,- փոքրիկ եկեղեցի եմ տեսել` ճիշդ մեր եկեղեցու նմանակը, բայց փոքր ինձնից մի քիչ կարճ»: «Փոքրիկ եկեղեցի՞,- զարմացաւ հօրեղբայրս,- ի՞նչ եկեղեցի»: Ես յիշում էի գերեզմանոցի բոլոր շիրիմները, բոլոր հանգուցեալներին ճանաչում էի դէմքով, գիտէի բոլորի անուն ազգանունները, յիշում էի ծննդեան եւ մահուան տարեթիւերը, գիտէի` ով ում հարեւանն է: Փակ աչքերով կարող էի կանգնել ցանկացած քարի գլխին եւ անսխալ  կռահել` ում գերեզմանն է: Իմ ուղեղում փոքրիկ գերեզմանոց կար: Յարութիւն Սարոյեանին չէի ճանաչում, բայց այդ օրուանից մտապահեցի նրա ծննդեան ու մահուան թուականները. «Եկեղեցին Յարութիւն Սարոյեանի գերեզմանի վրայ էր»,- ասացի: «Յարութիւն Սարոյեան, Յարութիւն Սարոյեան,- կրկնեց հօրեղբայրս, անունը ոչինչ չէր ասում նրան,- չեմ ճանաչում` մեր գիւղում Սարոյեաններ չկան, կողքի գիւղերից կը լինի: Եկեղեցի՞»: Այնուհետեւ հօրեղբայրս ասաց. «Ինձ միշտ հետաքրքրել է` ո՞րն է եկեղեցու ճարտարապետական ձեւի եւ Աստուծոյ միջեւ կապը,- եւ յետոյ առ այսօր ինձ ապշեցնող փիլիսոփայական մի հարցադրում արեց,- բայց ի՞նչ է նշանակում գաճաճ եկեղեցին, եթէ եկեղեցու իրական մեծութեան եւ Աստուծոյ կապը իրօք կայուն է»:

Ես յիշեցի, որ եկեղեցու մօտով անցնելիս, խոտերի արանքում խշրտոց լսեցի, մի առնէտ տեսայ: Ես նողկում էի առնէտներից, որ մէկ առ մէկ խեղդում էին մեր հաւերին, գողանում նրանց ձուերը, իսկ մի անգամ գտել էի գողացուած ձուերը` անվնաս, բրգաձեւ իրար վրայ դարսուած: Առնէտը փոքրիկ եկեղեցի սպրդեց, ես գտայ ամենամեծ քարը, մօտեցայ, գմբէթի լուսամուտից նայեցի ներս. բունը եկեղեցու ներսում էր, բայց արեւի շողի մէջ բաց մոխրագոյն, մսեղ առնէտը չէր եւ մտածում բուն սողոսկել, գլուխը բարձրացրել, սեւեռուն, մարդկային ուշադրութեամբ նայում էր իմ աչքերից ներս, ուզում էր իմանալ ինձ: Հօրեղբայրս ինքն իրեն հարցեց. «Գերեզմանի վրայ եկեղեցի՞,- փոքր եկեղեցին չէր տեղաւորւում նրա ուղեղում,- որ ի՞նչ: Որ մահից յետոյ Յարութիւն Սարոյեանն ապաշխարհի՞»: Ես ամբողջ մարմնով փշաքաղուեցի, որովհետեւ մտքովս չէր անցել, որ ինձ, նայող առնէտի հայեացքը կարող է Յարութիւն Սարոյեանին լինել:

Յետոյ հօրեղբօրս ասացի, որ գնում եմ քննիչին դիմաւորելու: «Աւտոբուսով է գալո՞ւ»,- հարցրեց հօրեղբայրս: «Չէ,- պատասխանեցի,- ճանապարհը քարքարոտ է, աւտոբուս վաղուց չի աշխատում եւ միջանկեալ գիւղամիջի աւտոբուսի ժանգոտած կմախքը յիշեցի` նրա չպտտուող ղեկը, երեւակայական ուղղեւորութիւններն ընկերներիս հետ,- գնացքով է գալու,- ասացի,- ժամը երեքին գնացքը կայարանում կը լինի»: «Նա կը գտնի հօրս,- ասացի ես, որ ուրիշից ուզում էի լսել այն, ինչ ինձ էր պակասում` վստահութիւն,- նա շատ անհետացած մարդկանց է գտել,- եւ կարմրեցի իմ համոզմունքը յօրինուի այդ փաստով համոզիչ դարձնելու դիտաւորութեան համար, ապա հօրեղբօրս գրգռելու համար աւելացրի,- եթէ աստուած կայ, ուրեմն հայրս էլ կայ ու կը գայ»: «Հաւատում ես, չէ՞, որ Աստուած կայ»,- հարցրեց հօրեղբայրս: Թօթուեցի ուսերս: Հօրեղբայրս կարեկցանքով  շոյեց գլուխս: «Աստուած կայ,- ասաց նա,- եւ հայրդ կը գայ»: «Ես ի՞նչ իմանամ Աստուած կայ, թէ չկայ»,- ասացի: Հօրեղբայրս «Աստուածաշունչի» արանքից հանեց էջանիշ տէրողորմիան եւ ասաց. «Տե՛ս,- եւ մէկ առ մէկ արտաբերեց.- Խէր, շառ, Աստուած, Խէր, շառ, Աստուած, Խէր, շառ, Աստուած… տեսնո՞ւմ ես,- ասաց,- Աստուած կայ»,- եւ Աստուծոյ գոյութեան առարկայական ապացոյցը գրքի արանքը դնելու փոխարէն գրպանը խցկեց: «Բա ո՞ւր է»,- հարցրի: «Անյայտութեան մէջ,- ասաց հօրեղբայրս,- հօրդ նման»: Որտե՞ղ է հայրս: Որտե՞ղ է անյայտութիւնը, ինքս ինձ հարցրի ես: Եթէ մարդն անհետանում է, ուրեմն կայ մի տեղ, որտեղ նա գտնւում է: «Գիտե՞ս, տղաս,- փոքր-ինչ մտորելուց յետոյ փաստարկեց հօրեղբայրս,- Աստուած նոյնպէս անյայտութեան մէջ է, բայց պէտք չէ որոնել նրան: Ասել եմ ու էլի եմ ասում. անհետացած մարդուն որոնելը նոյնն է, ինչ Աստծուն փնտռելը: Հարկաւոր է հաւատալ անյայտութեանը: Եւ հարկաւոր է հաւատալ նրա յայտնութեանը»: Հաւատալ անյայտութեա՞նը: Այդ պահին ինքս ինձ հարցրի. «Հնարաւո՞ր է, որ հայրս նման լինի Աստծուն» եւ հարցը հօրեղբօրս ուղղեցի: Նա զարմացաւ եւ մտքերի այսպիսի տրամաբանութեան յանգեց. «Աստուած իր նմանութեամբ է ստեղծել մարդուն: Մարդու դիմագծերի հնարաւոր փոփոխութիւններն անսահմանափակ չեն, քանի որ գոյութիւն ունեն նմանակներ: Ուրեմն մահկանացուներից մէկը դիմագծերի մօտաւոր ճշգրտութեամբ կրկնում է Աստուծոյ դէմքը եւ հօրեղբայրս զարմացաւ, որ նման բացայայտման եմ դրդել իրեն եւ ասաց. «Մանուկների բերանով ճշմարտութիւնն է բարբառում»:

Հօրեղբայրս շոյեց գլուխս, եւ ես հարցրի. «Որտե՞ղ է թաքնւում Աստուած»: «Նայիր»,- թերթաքարի վրայ` արեւի ճառագայթների տակ մի խլէզ էր անշարժացել, հօրեղբայրս խլեզին էր մատնացոյց անում: Խլէզների մասին ես շատ էի մտածել: Ինչո՞ւ են խլեզները սիրում անշարժութիւնը, ինչո՞ւ են նրանք անտարբեր, ինչո՞ւ են վանքի քարերի գոյն դառնում: Եւ ես զգում էի, որ նրանց  դուր է գալիս քարերի անշարժութիւնը, քարերի հնութիւնը եւ նրանք ուզում են քարի ու արեւի յաւերժութեան արանքում անշարժ մնալ: Բայց հօրեղբայրս ինձ համար բացեց խլեզների գաղտնիքը. «Մտքովդ չի՞ անցել իսկի` ինչ են անում խլեզները վանքի պատերի վրայ,- ասաց, չես կարծում, որ վանքի պատերին արեւկող անող այս խլէզները գիտեն` որտեղ է Աստուած: Ես համոզուած եմ, որ նրանք գիտեն»: «Խլէզնե՞րը,- զարմացայ ես,- մի՞թէ վանքի սեւ պատերի վրայ արեւկող անոր խլէզները ճանաչում են Աստծուն»:

Հօրեղբօրս թողեցի վանքի տանիքին նստած` «Աստուածաշունչ» կարդալիս: Վանքի պատին յենած աստիճաններով ես իջայ ներքեւ, մտայ վանք, երկու մոմ վերցրի: Սպիտակ կտորի տակ ագռաւը դեռ հեւում էր: Մոմերից մէկը վառեցի եղբօրս հոգու հանգստութեան համար. հոգու հանգստութեան իմ ընկալումը այս պատմութեան ամենամղձաւանջային մանրամասներից է, միւսը` հօրս վերադարձի համար վառեցի:

ՀՐԱՉԵԱՅ ՍԱՐԻԲԵԿԵԱՆ

(Հատուած)

 

ՀԱԿՈԲ ՄՈՎՍԷՍ

ԵՕԹՆԵՐՈՐԴ ՈՐՍՈՐԴՈՒԹԻՒՆ

(Պոէզիա)

Ես դարձեալ ելայ եւ կէս գիշերին
Կանգնեցի մթան կամարների տակ:
Եւ Կաթն ծիրն էր` խորունկ խաւարին
Հովիւի փռած աղը սպիտակ:

Ես ինձ ասացի, կապարճդ կապիր:
Գիսաւորներն էին մթնում սաւառնում:
Սիրիուս աստղն էր, արտասուելով իր
Ծագումի համար, տուն վերադառնում:

Ես մօտենալով դռնակս բացի
Եւ դուրս եկայ` աջ ձեռքս աղեղին:
– Բառեր, ես այստեղ – ես ձեզ դիմեցի,
Ինչպէս որ հոտն է դիմում քարաղին:

Երէի հետքը աւազներին խոր
Ինձ դէպի հեռու ջրերը տարաւ,
Որտեղ թախիծը` ճերմակ ձիաւոր –
Որսահարկի իր տասանորդն առաւ:

Կապուած չեմ կեանքին այստեղ ոչնչով,
Սակայն տրուեցի խորունկ յուզմունքին,
Երբ լոյսը բացուեց, ասես թէ դնչով
Գառը հարուած տայ մօր լիքը կրծքին:

Ես իմ բառերի աչքերը կապած`
Վարժեցրի ո՛չ թէ տատրակ ու լորի,
Այլ այս ջրերի մրգին գրկաբաց
Եւ ոսկեգեղմին կարմիր խնձորի:

– Ես իմ բազէին լոյսով էի սնում,-
Ո՜վ հրեշտակներ, աղաչում եմ ձեզ,
Դուք մի զայրացէք ինձ վրայ այդպէս,
Որ նա մշտապէս թեւիս է մնում,

Իսկ երբ վերցնում եմ կապը աչքերից,
Թեւիցս պոկուած` իր ճախրն է անում
Եւ յանկարծակի լազուրի ծայրից
Նա ձեզ վրայ է յանկարծ խոյանում
Եւ ինքն էլ լալով, ողբալով` նորից
Շուռ է գալիս եւ – յետ վերադառնում:

(Որսատեղին է իմ առջեւ բացւում:
Եւ արտոյտներն են ձգւում կապոյտին`
Մեղեդիները հեղելով անփոյթ:
– Տեսնո՞ւմ ես` զուր է եւ չի ստացւում,

Ի՜նչ ես անընդհատ վեր թեւում, արտո՛յտ,
Որ ամուր կառչես եւ նստես օդին):

– Բառե՜ր, ի զուր էք կրծքիս արտասւում:-
Որքան էլ խօսքը ելնելով յորդի,
Այն, ինչը թռաւ, ինչը չի ասւում,
Դա է բաժինը հմուտ որսորդի:

***

Միայն երեխան ժամն այդ կ՛իմանայ
Իր երազի մէջ, խորունկ գիշերում:
Ջուրն է սրսփում, երբ բացւում է նա:
Աքաղաղներն են այն ազդարարում:

Եւ մեռեալները, ամփոփուած ի հող,
Իբրեւ անապակ սերմացու եւ հունդ:
Լռութիւնը` իր թեւերը բացող,
Հող ու մոխիրը` երկրային սնունդ:
եւ ամէն մի ոք – համակ ուրացող,
Եւ ամէն մի լաց – վերստին ծնունդ:

***

Ես համբուրեցի սիւները մարմար:
Աղօթքը շուրթիս տաճարից ելայ:
Բերանիս  տարայ թիւ, իրեր եւ բառ:
Եւ երեկոն էլ շողշողում: Սելա:

Դիմացից  աստղ էր բարձրանում կամաց:
քամին լացի ի՞նչ ձայներ էր բերում:
Եւ լռութիւնը ջրերի դիմաց
Քարերի վրայ իր թուրն էր սրում:

Գւում էր դարձեալ գունդը երկբեւեռ:
Բազմութիւնը ողջ տաճարն էր պատել:
Եւ ես հասկցայ, որ սկիզբն է դեռ,-
Եւ ոչինչ այստեղ – դեռ չի աւարտուել:

Եւ կուրծքդ ցողած քո սեւ ջրերով
Եւ քո նիզակը պարզած դէպի վեր`
Դու էիր իջնում քո սանդուղքներով,
Դու էիր բացւում, ուրացման գիշեր:

ՅԱԿՈԲ ՄՈՎՍԷՍ