ՀՅԴ ԳԵՐԱԳՈՅՆ ՄԱՐՄԻՆԻ ԱՆԴԱՄ ԱՐՍԷՆ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԵԱՆԻ ԱՐՏԱՍԱՆԱԾ ԽՕՍՔԸ

Արդէն 20 տարի իրականութիւն է մեր պատմական հայրենիքի մի հատուածում վեր յառնած հայոց նոր պետականութիւնը: Պետականութիւն, որն ընդամէնը երկու տասնամեակ առաջ համազգային երազանք էր: Եւ այսօր այդ նշանակալի իրադարձութեան յոբելենական տօնակատարութիւնների շրջանակներում մենք հաւաքուել ենք այստեղ` միմեանց շնորհաւորելու, ոգեւորելու եւ ոգեւորուելու, արժեւորելու ձեռքբերումները ու նաեւ` մատնանշելու ձախողումներն ու դրանք շտկելու ուղիները:

Ընդհանրապէս դժուար է գերագնահատել պետականութեան դերը ժողովուրդների կեանքում, առաւել եւս` մեր ժողովրդի համար, որը պատմական հանգամանքների դաժան խաչաձեւման պատճառով պարբերաբար կանգնած է եղել  ոչ միայն իր էթնօ-մշակութային ամբողջութիւնը կորցնելու, այլեւ` ընդհանրապէս որպէս տեսակ ֆիզիքական ոչնչացման վտանգի առաջ: Մեր հայրենիքը գրեթէ միշտ գտնուել է էթնօ-կրօնական, աշխարհաքաղաքական վայրիվերումների ու աշխարհատնտեսական տեղաշարժերի կիզակէտում: Դա է պատճառը, որ հայ ժողովրդի պատմութիւնը յատկանշւում է իր ազգային պետականութեան պահպանման կամ անկախութեան վերականգնման համար տեւական պայքարով: Պայքար, որի արդիւնքում կարողացել ենք հինգհազարամեայ մեր պատմութեան ընթացքում քանիցս վերանորոգել մեր պետականութիւնը, ինչի շնորհիւ եւ ձեռք ենք բերել մեր գոյութեան իրաւունքը: Մեր լինելիութեան իրաւունքը հերթական անգամ մենք վերահաստատեցինք նաեւ 1991 սեպտեմբերի 21-ին:

Անկախութեան հռչակումից յետոյ մեզանցից իւրաքանչիւրը մտովի իր պատկերացումը, իր տեսլականն է ունեցել մեր երկրի ապագայի վերաբերեալ: Այս առումով, բնականաբար, իրականութիւնը ոչ այսօր եւ ոչ էլ վաղը չի կարող լիարժէք բաւարարող լինել, քանզի այդ պատկերացումները, սովորաբար, միշտ աւելին են լինում, քան իրականութիւնը: Անշուշտ, անցած 20 տարիների ընթացքում հսկայական ձեռքբերումներ ենք արձանագրել պետականաշինութեան տարբեր ասպարէզներում, սակայն ունեցել ենք նաեւ ձախողումներ, թերացումներ ու անյաջողութիւններ: Ճիշդ է` պետականութեան կերտման գործի տրամաբանութիւնն է այդպիսին, սակայն աւելի խոհեմ, աւելի սրտացաւ, աւելի շրջահայեաց ու աւելի կազմակերպուած լինելու դէպքում մեր երազանքի Հայաստանն այսօր աւելի՛ առարկայական կը լինէր:

Առհասարակ, անկախ պետականութիւնը ազգի ինքնակազմակերպման բարձրագոյն եղանակն է ու նաեւ բնականոն առաջընթացի նախապայմանը, հետեւաբար, անկախ պետականութիւնը կոչուած է մարմնաւորելու ազգի քաղաքական կամքը, պաշտպանելու նրա շահերը եւ ապահովելու նրա անվտանգութիւնն ու ինքնուրոյն զարգացումը: Այս մեկնակէտից եթէ բանաձեւելու լինենք` «Անկախ, ազատ Հայաստանը» նշանակում է հայութեան հոգեկերտուածքին, ազգային նկարագրին համապատասխանող քաղաքական, տնտեսական եւ ընկերային միջավայր, ուր հայ ազգը եւ առանձին վերցրած հայ մարդը լիարժէք հնարաւորութիւն ունի անկաշկանդ, բազմակողմանի եւ ներդաշնակ զարգացման: Միաժամանակ, Հայաստանի Հանրապետութիւնը կոչուած է լինելու համայն հայութեան հայրենիքն ու նրա շահերի պաշտպանը, հետեւաբար, նաեւ պէտք է լինի համազգային հոգատարութեան առարկան: Ցաւօք, այսօր այդպէս չէ եւ դա մեզ պէտք է մղի ոչ միայն խորհելու, պատճառները վեր հանելու եւ հետեւութիւններ անելու, այլեւ` գործելու եւ յաւելեալ ջանք գործադրելու: Եթէ ուզում ենք վերատիրանալ մեր ամբողջական հայրենիքին, նախ պէտք է իբրեւ մէկ ամբողջական ազգ վերակազմակերպուենք մեր նորանկախ պետականութեան առանցքի շուրջ: Հայկական անկախ պետականութեան հզօրացումն ու ամրապնդումը պէտք է դառնայ համայն հայութեան գերխնդիրը:

Մեր պատմական հայրենիքի մի հատուածում վեր յառնած հայոց նոր պետականութիւնը մեր խտացուած հայրենիքն է, որ զսպանակուած ուժականութիւն ունի հզօրանալու եւ ծաւալուելու, ինչի վառ առհաւատչեան է ազատագրուած Արցախը: Մենք պէտք է հաւատանք մեր ուժերին, յաղթահարենք հիասթափութիւնները եւ մերժենք մեզ պարտադրուած կեղծ արժէքները: Մենք կարո՛ղ ենք եւ պէտք է զարգանանք առանց զիջելու:

Մեր անկախ պետականութիւնը մեր արժանապատուութիւնն է ու մեր հպարտութիւնը եւ մենք այն սրբութեամբ պէտք է պահենք: Եթէ մենք մեր արժանապատուութեանն ու հպարտութեանը տէր չկանգնենք, ոչ ոք մեզ չի յարգի եւ մեզ հետ հաշուի չի նստի: Ցաւօք, այսօր եւ Հայաստանում եւ սփիւռքում կան մարդիկ, ովքեր դեռ չեն ընդունում այս պարզ ճշմարտութիւնը: Եւ սրա հիմնական պատճառը մեր պետութեան ներսում տիրող անարդարութիւններն ու յոռի բարքերն են: Մեզանում արմատաւորուած այս երեւոյթները աւելի վտանգաւոր են եւ կործանարար, քան` ցանկացած արտաքին թշնամի: Այս վիճակն է, որ պէտք է օր առաջ փոխուի եւ պէ՛տք է փոխուի արմատապէս: Սա պէտք է դառնայ համազգային պահանջ եւ այնժամ ոչ մի իշխանաւոր, ոչ մի սակաւապետ չի կարող ընդդիմանալ այս պահանջին:

Հայն իր տեսակով ստեղծագործ  ու արարող, դժուարութիւններին դիմակայող ու կենսունակ, անելանելի վիճակներից ելք գտնող, հաւասար մրցակցային պայմանների դէպքում` օրինապաշտ, բայց միաժամանակ անտարբեր է ու ինքն իր մէջ ներփակուող, եթէ կ՛ուզէք, օրինազանց, երբ բնազդօրէն զգում է իր եւ իր ընտանիքի նկատմամբ կեղծն ու անարդարը: Սա է, որ յամառօրէն չեն ուզում հասկանալ մեր պետական այրերը: Քաղաքացի՛ լինելու, քաղաքացի՛ դաստիարակելու խնդիր ունենք, քանզի ճշմարիտ քաղաքացին է պետականութեան միակ նեցուկն ու յենարանը: Մեր պարագայում առաւել եւս այդպէս է, որովհետեւ ժամանակակից աշխարհում մեր կարեւորագոյն մրցակցային առաւելութիւնը հայ մարդն է, մեր մարդկային դրամագլուխը:

Ճիշդ է` մեր պետականութիւնը արդէն 20 տարեկան է, եւ մենք իրաւունք ունենք խստապահանջ լինել, բայց ճիշդ է նաեւ, որ մեր պետականութիւնը տակաւին 20 տարեկան է, եւ մենք պարտաւոր ենք ներողամիտ լինել եւ յաւելեալ ջանք ներդնել: Մարդկանց արժանապատիւ կեանքի համար պայմաններ ստեղծելու եւ հասարակութեանը համախմբելու առումով մենք դեռեւս հսկայական անելի ունենք: Քաղաքական վիպապաշտութեան ժամանակները պէտք է թողնենք անցեալում եւ իւրաքանչիւրս մեր տեղում ու մեր չափով մեր ներդրումն ունենանք հայրենի պետականութեան շենացման գործում: Պետութեան կայունութիւնը, պաշտպանունակութիւնն ամրապնդելը, երկրի հեղինակութեան աճը մեր բոլորիս պարտականութիւնն է:

Պետականաշինութեան գործում հայկական սփիւռքի ներդրումը անցնող տարիների ընթացքում զգալի է եղել:  Սփիւռքն էր, որ տասնամեակներ շարունակ անթեղուած պահեց մեր անկախութեան կրակը, հայրենիքից դուրս կերտեց հոգեւոր Հայաստան ու վերանկախանալուց յետոյ բոլոր հնարաւոր միջոցներով զօրավիգ եղաւ Հայաստանի ու Արցախի պետականաշինութեան գործին: Չլինէր հայկական սփիւռքի ներդրումը` մեր պետականութիւնը բոլոր առումներով պակաս յաջողութիւններ կ՛արձանագրէր: Համոզուած եմ, այսուհետեւ սփիւռքի ներկայութիւնը առաւել ծանրակշիռ է լինելու հայրենի պետութեան կեանքում եւ հակառակը` հայոց պետութիւնը առաւել մեծ ուշադրութիւն է դարձնելու հայկական սփիւռքին:

Որպէս համահայկական մեծ ընտանիքի անքակտելի մասեր` մենք պէտք է առաջնորդուենք համահայկակա՛ն օրակարգերով: Հայութեան առջեւ ծառացած մարտահրաւէրներին մենք ի զօրու ենք դէմ դնել, եթէ լինենք համախմբուած ու գործենք միասնաբար: Ժամանակակից համաշխարհայնացուող աշխարհում մենք ունենք համեմատական մրցակցային առաւելութիւններ, որ լիարժէք չենք օգտագործում: Հայրենիքում, թէ արտերկրում, իշխանութեան կազմում, թէ ընդդիմութեան մէջ, մարտի դաշտում, թէ քաղաքացիական կեանքում մեր գործը մշտապէս պէտք է ուղղուած լինի հայոց պետականութեան կայացմանը ու հզօրացմանը:

Մենք պէտք չէ թուլացնենք մեր զգօնութիւնը, Հայաստանն ու Արցախը, ըստ էութեան, դեռ պատերազմի ու շրջափակման մէջ են: Մեր պետականութեան կայացմանն ու հզօրացմանը  զուգահեռ, մենք նաեւ հողահաւաքի եւ հայահաւաքի խնդիր ունենք: Ու այդ պատմական առաքելութիւնը մեզ է վիճակուած, ու մենք դատապարտուած ենք կերտել մեր պատմութեան փառահեղ նոր էջը:

Կեցցէ՛ հայ ժողովուրդը` ի Հայաստան եւ ի սփիւռս աշխարհի, կեցցէ՛ մեր նորանկախ պետականութիւնը եւ կեցցէ՛ ազատ, անկախ եւ միացեալ Հայաստանը, որ վաղն է լինելու: