ՅԱՍՄԻԿԻՆ ԽՈՀԱԳԻՐԸ. (ՅԱՍՄԻԿ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆԻ ՅԻՇԱՏԱԿԻՆ)
ԱՆԻ ԱՍՏՈՒՐԵԱՆ
– Հինգ միջակ չափի հասուն լոլիկներ կ՛առնես, եռացող ջուրին մէջ կը նետես. հազիւ վայրկեան մը. յետոյ կը հանես, կը կեղուես եւ մանր-մանր կը ջարդես:
Հեռաձայնին ընկալուչէն կը հասնի ձայնը` թաւ ու հանդարտ, մանկավարժուհիի համբերատարութիւն եւ փորձառութիւն բուրող. ինք չ՛անդրադառնար անշուշտ, թէ որքան հաճելի ու հանգստացնող են ձայնն ու խօսակցութեան կշռոյթը: Չի գիտեր, որ խաղաղ նաւահանգիստ մըն է իր ամբողջ էութիւնը, ուր ազգականներ, բարեկամներ, զաւակ ու թոռնիկ կը սիրեն բերել իրենց մեծ ու փոքր առօրեայ հոգերով բեռնաւորուած նաւակները: Կ՛ընդունի բոլորը, ձայնէն հեռարձակուող, լուսաւորուող ժպիտով:
– Ինչպէ՞ս ես,- կը հարցնէ. մինչ դիմացինն է որ կ՛ուզէ հասնիլ իրեն, ցաւը տանիլ, վերստեղծել անցեալ մը, ուր ինք երիտասա՛րդ, գեղեցի՛կ, ամուսնոյն հանդէպ սիրով լեցուն երջանի՛կ կին մըն էր: Պէյրութի գեղածիծաղ ափերուն (լիաթոք խնդուքը կը պայթէր ականջիս, երբ այս պատկերը գործածէի հրապարագրական յատուկ ոճ մը կապկելով) ապրած եւ իւրայատուկ ճաշակի տէր Յասմիկը եօթանասունական տարիներու իր հիւրանոցը, ինչպէս որ էր, բերած էր Կլենտէյլի իր յարկաբաժինը: Հոն կարծես ժամանակը չէր անցած. նո՛յն գորգերը, նո՛յն սեղանիկը, նո՛յն առարկաները, որոնք իրենց պատմութիւնը ունէին. հին պատմութիւն մը, միշտ եւ անպայմանօրէն կապուած` Լեւոնին:
– Մէկ մեծկակ սոխ կը ջարդես եւ ձէթի մէջ կը տապկես պիպեռի եւ լոլիկի խիւսով անշուշտ. կ’աւելցնես ջարդած լոլիկդ եւ մեղմ կրակի վրայ կը տապկես. ուշադիր պիտի ըլլաս, որ շատ ալ չեփի. յետոյ չոր կ՛ըլլայ. անցեալ շաբաթ ըրած էի եւ Սագոյենց տարած` քիչ մը չոր եղած էր:
Յասմիկն ու Լեւոնը. Լեւոնն ու Յասմիկը: Իրարմէ անբաժանելի, բայց` բաժնուած: Լիբանանի պատերազմի օրերուն այս զոյգին ապրած, բայց չխօսուած տագնապը կարելի էր միա՛յն կարդալ իրենց նայուածքներուն մէջ. Լեւոն կը նմանէր վիրաւոր առիւծի մը, որ որոշած էր ի՛ր համայնքն ու արժէքները պաշտպանել` առանձինը ապրելով թակարդուած ու տգեղցած Պէյրութին մէջ: Կնոջն ու զաւակներուն կարօտը` սիրտը, լուռ կը մղկտար: Յասմիկը` ինք, սիրող եւ լա՛ւ կնոջ մը ու մօր մը նուիրածութեամբ ընդունած էր ու հասկցած Լեւոնին որոշումը եւ կ՛ապրէր այս ափերուն` շրջապատուած զաւակներով, բայց` մինակ:
– Դո՞ւն ինչպէս ես.
– Լա՛ւ եմ,- կը պատասխանէ ու թէեւ շարունակուող խօսակցութեան ընթացքին ի յայտ կու գայ, որ` երկու օր առաջ նպարատունէն դուրս ելլելու ատեն ինկեր է եւ ոտքին մատը կոտրեր, որ արիւնի փոփոխութեան ընթացքին բարդութիւններ ծագեր են եւ ստիպուած` ամբողջ օր մը հիւանդանոց անցուցեր է, Յասմիկ կը թուի ըլլալ նոյնը. անտրտունջ, զօրաւոր կռուան մը` բոլորիս համար:
Յարկաբաժինը արուեստ կը բուրէր: Փոլ Կիրակոսեանի եւ Յարութիւն Թորոսեանի պէյրութեան ժամանակները անխախտ պահող պաստառները կը հսկէին նուրբ ճաշակի տէր այդ տիկնոջ վրայ. դասական մեղմ երաժշտութիւնը կը լեցնէր հիւրանոցը, նոյնիսկ երբ այցելուներ ըլլային. «առտուն, արթնցածիս պէս կը բանամ ձայնասփիւռը. կայանը երբե՛ք չեմ փոխեր»: Իսկ գիրքե՞րը. կը լափէր® ամէն կողմէ յանձնարարուած ու տրուած գիրք կ՛անցնէր Յասմիկին ձեռքէն. այն հազուագիւտ անձերէն էր որ կարդացած էր Գ. Պըլտեանի արձակը ու կ՛ըմբոշխնէր զայն. Կարդացած վերջին գիրքերէն էր ամերիկաբնակ չինացի գրագիտուհի Եիյուն Լիի «Թափառաշրջիկները»: Սիրած էր գրելու ոճը, բայց «քիչ մը շա՛տ զօրաւոր» գտած էր գործը:
Ինչպէս քիչ մը շա՛տ զօրաւոր եղած էր Լեւոնին եւ ընկերներուն սպանութիւնը քսանհինգ տարի առաջ® մութ, նեղ, աղտո՛տ փողոցի մը մէջ` մութ, աղտո՛տ եւ անհեթեթ ոճիրը: Քսանհինգ տարի ապրած էր այդ վայրկեանը` երեւակայելով եւ չերեւակայել փորձելով: Հիւրանոցի սեղաններուն եւ ճաշարանի պահարանին վրայ ի՛նքն էր` Լեւոնը. անժամանակ լուսանկարներէն իրեն ժպտող, անցեալի յիշատակներ մրմնջող, ուժ տուող. արդեօք քանի՜, քանի՛ անգամ Յասմիկը կեցած էր անոնցմէ մէկուն դիմաց եւ լուռ` խորհուրդ հայցած կամ լուրեր տուած:
– Մէկ ու կէս գաւաթ մանր ձաւարը աւելցո՛ւր տապկուած սոխին եւ տապակը կրակէն հանէ՛. մէկ ու կէս լեմոնի ջուր, աղ, պղպեղ, քիչ մը պահար. ամէնէն վերջը կ՛աւելցնես մէկ կապ ազատքեղը եւ մէկ լման կապ կանաչ սոխը` մանր-մանր ջարդուած: Ասիկա սովորական իչը չէ. ես ազգականէ մը սորված եմ եւ այսպէս կը պատրաստեմ:
Համակարգիչիս «հայերէն» ծրարին մէջ «Յասմիկին իչը հիմա հանգիստ կը հանգչի: Պարզ խոհագի՞ր մը, պարզ աղցա՞ն մը, թէ անցեալի արձագանգը, խոհագիրը` ազնուական ու զօրաւոր կնոջ մը, գուրգուրոտ եւ տիպար մօր մը, մեծ մօր մը, անուշիկ եւ համբերատար մանկավարժուհիի մը, անկեղծ ու լա՛ւ բարեկամուհիի մը բնոյթին: