Ակնարկ. Օրակարգի Վրայ

Ս. ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ

Օրակարգի վրայ է Հայաստանի Գրողներու Միութեան վերամշակուած «Կանոնադրութեան» նոր տարբերակը: Քննարկումներուն գործնական առաջարկներով եւ ողջոյնի գիրերով կը մասնակցին ո՛չ միայն հայրենի անհատ գրողներն ու Հ.Գ. Մ.-ի մարզային բաժանմունքի պատասխանատուները, այլեւ` արտերկրի հայ գրողներու միութիւններն ու համախմբումները: Նախօրեակին Գրողներու Համահայկական Զ. համաժողովին, որ Արարատի շուքին տակ տեղի պիտի ունենայ ընթացիկ տարուան ապրիլ ամսուն, նկատելի է հետաքրքրական եւ յուսադրիչ աշխուժութիւն մը: Պարզ է, որ «Գրական թերթ»-ի անցեալ տարուան 23 դեկտեմբեր 43-րդ թիւին մէջ լոյս տեսած նոր խմբագրութեամբ «Կանոնադրութիւն»-ը ո՛չ միայն հպանցիկ վերանայումով եւ գրչի թեթեւ հպումներով բաւարարուող ծրագիր-կանոնագիր մը չէ, այլեւ նոր ժամանակներու մերօրեայ թելադրանքներուն ու պահանջներուն հիմամբ արմատական վերանայման ենթարկուած ժամանակահունչ եւ ապագայատես կանոնագրութիւն մըն է, որուն «առաջընթացը տեսանելի է», ինչպէս պիտի ըսէր Հ. Գ. Մ. Լոռու մարզային բաժանմունքի նախագահ Մանուէլ Միկոյեան:

Յստակ է նոր տարբերակով ձեւաւորուած պատկերը: Արմատական վերանայման ենթարկուած նոր կանոնագրութիւնը փաստօրէն վերջ կը դնէ ո՛չ միայն խորհրդային մենատիրութեան կողմէ եւ ըստ վերին ցուցմունքներու եւ հրահանգներու գործող իշխանութեան լծակից միութիւն մը ըլլալու դրոյթին, այլեւ կը քանդէ ե՛ւ ներքին, ե՛ւ արտաքին բոլոր տեսակի պարիսպները: «Մէկ ազգ, մէկ մշակոյթ» կարգախօսը, այսպիսով, կը դառնայ գրամշակութային հանգանակ ու հաւատամք, գոյութենական կենսակերպ եւ մայրուղի, որուն վրայ, անկասկած, պիտի համախմբուին նոյն գերագոյն նպատակին` Հայաստանի եւ հայ գիր ու մշակոյթի սպասարկու բոլո՛ր հայ գրողները:

Մամուլի էջերուն լոյս տեսած եւ կողքի սիւնակներով հիւրընկալուած խանդավառ արձագանգներն ու առաջարկները խօսուն են ըստ ամենայնի: Վստահ ենք, որ յառաջիկայ օրերուն Հ. Գ. Մ.-ի աշխատանքի սեղանին վրայ, քննարկման կարգով իրենց տեղը պիտի գրաւեն նոր առաջարկներ` լաւէն լաւագոյնին ձգտելու պայծառ ու բծախնդիր նախանձախնդրութեամբ: Հայ գրողին վայել արժանապատիւ եւ պատասխանատու մօտեցումով, ոգիով ու նուիրումով: Ծառայակա՛ն յանձնառութեամբ, որմէ պիտի շահին ե՛ւ Հայաստան հայրենիքը, ե՛ւ Արտերկրի հայագաղութները:

Կը յուսանք ու կը մաղթենք, որ «Պերլինեան պատ»-երը քանդող այս ոգին նաեւ կը վարակէ Հայաստանի արուեստագէտներու միւս միութիւնները` երաժշտութեան, գեղանկարչութեան, թատրոնի, ֆիլմարուեստի եւ այլն, եւ համազգային շահը կ՛արձանագրուի արուեստի բոլո՛ր մարզերէն ներս եւ բոլորին բոլորանուէ՛ր մասնակցութեամբ:

 

Ժամանակին Համահունչ

Ժամանակն է թելադրում իւրաքանչիւր կազմակերպութեան, մեր պարագայում` Հայաստանի Գրողների Միութեան, գործունէութեան կանոնները, եւ այս առումով Հ. Գ. Մ. նոր կանոնադրութիւնը ամբողջութեամբ համահունչ է ժամանակի պահանջներին: Սփիւռքի մեր գործընկերներն արդէն դրական են գնահատել նոր կանոնադրութեան այն դրոյթը, որը հնարաւորութիւն է ընձեռում արտերկրում ապրող հայազգի գրողներին Հ. Գ. Մ. լիարժէք անդամ դառնալու: Կարծում եմ գլոբալացման մեր ժամանակներում մեծ է այս դրոյթի նշանակութիւնը, քանի որ օրուայ հրամայականն է` հնարաւորինս համախմբուելու միջոցով ուժ գտնել դիմակայելու գլոբալացման մարտահրաւէրներին:

Գաղտնիք չէ, որ առանց հոգեւոր մերձեցման դժուար է լիարժէք արդիւնք ակնկալել: «Մէկ ազգ, մէկ մշակոյթ» բանաձեւը սոսկ կարգախօս չէ, այլ` ապրելու եւ ստեղծելու ոճ: Մինչ այդ էլ արտերկրի մեր հայրենակիցներից շատերը, առանց Հ. Գ. Մ. անդամ լինելու, ինչ-որ չափով մասնակցում էին Հայաստանի գրական կեանքի անցուդարձին, իրենց ներդրումը բերելով հայ գրականութեան շտեմարան: Սակայն նրանց կարգավիճակը թոյլ չէր տալիս առաւել արդիւնաւէտ ու համակողմանիօրէն ներգրաւուելու հայաստանեան հոգեւոր կեանքի զարգացումներին: Հ. Գ. Մ. ներկայի կանոնադրութեան նոր դրոյթը վերացնում է մեր եւ արտերկրի հայ գրողների միջեւ եղած պատնէշը: Տարածութեան  խնդիրն այս դէպքում, մանաւանդ համացանցի առկայութեան պայմաններում, արգելք չի կարող լինել: Գրողների Միութիւնում մի շարք  բաժանմունք են գործում` պոեզիայի, արձակի, դրամատուրգիայի եւ այլն: Գործում է նաեւ ռուսերէն գրողների բաժանմունք: Նոյն սկզբունքով առաջարկում եմ ստեղծել օտարագիր հայ գրողների սեկցիան, քանի որ արտերկրի հայերէն գրողները, ըստ ժանրերի, կ՛ընդգրկուեն արդէն գործող բաժանմունքների մէջ:

ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԶԱՏԻԿԵԱՆ

Այլեւս Նոյն Գետի Յորձանքն Ենք

Մէկ տասնամեակից աւելի է, ինչ սփիւռքի գրականութիւնը անցնում է դժուարին ճանապարհ դէպի հայ ընթերցողը, դէպի գրական ընդհանուր միջավայր: Չեմ ուզում գրել միասնական, որովհետեւ այդ ճանապարհի մէջ սփիւռքի գրողը շարունակում է կրել իր ճակատագիրը, իր ստեղծագործական բիւրեղեայ ու փխրուն աշխարհը, որն էապէս տարբերւում է հայրենի ընթերցողի աւանդական հետաքրքրութիւններից, Հայաստանի գրողների գեղարուեստական պատկերացումներից:

Այստեղ պիտի բերել գնահատանքի ջերմ խօսք Հայաստանի Գրողների Միութեանը, նրա նախագահ Լեւոն Անանեանին, որը տարիների ընթացքին յանձն առաւ պատմական տեսակէտից անհրաժեշտ, ստեղծագործական ընդգրկման տեսակէտից «անշնորհակալ» մի գործ. նա որոշեց քանդել անհասկացութեան դեռեւս երեւացող պատերը հայ գրական երկու ընթացքների միջեւ, բացել մէկ միջավայր ոչ թէ ուղղանկիւն, այլ կլոր սեղան, որտեղ սփիւռքահայ  գրականութիւնը արեւելահայ աշխարհին ներկայանում է իր նուաճումներով, իր անհանգստութիւններով ու տագնապներով, գուցէ եւ իր նահանջով:

Կարճ ասած, գրողների աւանդական դարձած հաւաքները Երեւանում, Ծաղկաձորում, Պէյրութում, Ստեփանակերտում մի նպատակ ունէին. ստեղծել երկխօսութիւն, շիտակ զրոյց գրական նորագոյն սերնդի ներկայացուցիչների միջեւ, ինչը կարող է դառնալ փոխճանաչութեան հրաշալի «պրոբադիկ» աւազան:

Բանն այն է, որ թէեւ երկուսի միջեւ պատմութեան ու ժամանակի փորձարար պատերը դեռեւս ամբողջապէս փլուած չեն, բայց իբրեւ հետեւանք պէտք է ընդգծել, որ անկեղծ ու անմիջական է շփումը երկու կողմից: Մենք այլեւս նուազ անհանդուրժող ենք դարձել անցեալի  սփիւռքահայ գրական արժէքների հանդէպ, սփիւռքի դասական եւ մեզ հետ քայլ բռնող գրողներին մեկնել ենք մեր բարեկամի, եղբօր ձեռքը. գիտենք, որ դժուար է իրենց համար: Իրենք էլ գիտեն, որ հեշտ չէ մեզ համար: Կայ լեզուական եւ ուղղագրական ամբողջապէս չյաղթահարուած պատնէշ: Եւ ինչպէս հրաշալի նկատել է աւագագոյն բանաստեղծ  Զարեհ Խրախունին, բոլորս այլեւս հասկանում ենք, որ եկել է անցեալի վրէպները յաղթահարելու ճանապարհը, որ գրական դարձի ճամբաները «օրհնուած են ու միշտ բաց»:

Այս օրերին հայ գրողների համահայկական հաւաքների, օտարագիր հեղինակների պարբերական համաժողովների փորձը մեզ բոլորիս բերել է մի նոր հանգրուանի` գրականութեան նկատմամբ պատասխանատուութեան համահաւասար բաշխման գիտակցութեան: Իմ կարծիքով, այդ ամէնից յետոյ կենսական նշանակութիւն ստացաւ սփիւռքի հայ եւ օտարագիր ու Հայաստանի գրողների եղբայրակցութիւնը իբրեւ գրական մէկ միասնական ընտանիքի անդամի կարգավիճակ ամրագրելը` ընտրելու, ընտրուելու իրաւունքով, ժամանակի եւ պատմութեան մէջ միասնաբար կողք կողքի կանգնելու իմաստներով: Եւ սա աննախադէպ նուաճում է, որի համար, խոստովանենք, պարտական ենք Միութեան անխոնջ նախագահ Լեւոն Անանեանին:

Ես սա համարում եմ պատմական որոշում, որն ըստ էութեան աւելին է, քան համաժողովները, քով քովի գալը երկու տարին մէկ անգամ: Նոյնիսկ եթէ կ՛ուզէք, այս որոշման շնորհիւ ածանցեալ են դառնում ժողովները, որովհետեւ սփիւռքի գրողը այլեւս բերում է իր մշտական ներկայութիւնը մեր առօրեային, մեր անհանգստութիւններին: Այլեւս մենք նոյն գետի հանդիպակաց ափերը չենք` մենք նոյն գետի յորձանքն ենք:

 

ՍՈՒՐԷՆ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ
Բանասիրական գիտութիւնների դոկտոր, փրոֆեսէօր,
«Սփիւռք» գիտաուսումնական կենտրոնի տնօրէն

 

7 մարտ, 2012

Իրանահայ Գրողների Միութիւն

 Նամակ Հ. Գ. Միութեան

Հայաստանի գրողների միութեան

Յարգարժան վարչութիւն`

Ուրախութեամբ տեղեկացանք, որ Հ. Գ. Միութիւնը որոշում է կայացրել սփիւռքեան տարածքում առկայ գրողների միութիւնների անդամներին եւ ընդհանրապէս գրողներին պաշտօնապէս ներառել Հ. Գ. Միութեան շարքերում որպէս լիիրաւ անդամ, որի համար յայտնում ենք վարչութեանս շնորհակալութիւնը եւ գոհունակութիւնը. հաւատացած ենք, որ Հ. Գ. Միութեան այս քայլը կը նպաստի Սփիւռք- Հայաստան փոխյարաբերութիւնների աշխուժացմանը, որով առօրեայ ընթացքի մէջ կը լինենք բոլորս հայրենիքում եւ սփիւռքեան տարածքում` գրական գործունէութեան գործընթացին:

Յարգանօք`
Ի. Գ. Միութեան վարչութիւն

Նախ.` ԹՈՐԳՈՄ ՏԷՐ ՅԱԿՈԲԵԱՆ

Քարտ.` ԱՆՆԱ ԶԱՐԳԱՐԵԱՆ

Յաջորդ Հնարաւորութիւնը
5 Կամ Աւելի Տարի Անց

«Հայաստանի Գրողների Միութիւն» հասարակական կազմակերպութեան կանոնադրութեան ներկայացուած տարբերակը հնարաւորինս համահունչ է ժամանակի պահանջներին եւ նոր հնարաւորութիւն` առաւել գործնական ու արդիւնաւէտ կազմակերպելու Միութեան գործառոյթները, որոնք տարիների հետ աւելի լայն ընդգրկումներ ու բովանդակութիւն են պարունակում ինչպէս երկրի ներսում, այնպէս էլ աշխարհասփիւռ հայ համայնքներում` միաժամանակ ընդարձակելով արտերկրի գրական կազմակերպութիւնների հետ համագործակցութեան աշխարհագրութիւնը:

Խնդիրների լուծման, կազմակերպման առումով կանոնադրութեան դրոյթները կարելի է բաւարար համարել: Հիմնականում հաւանութիւն տալով ներկայացուած տարբերակին` կ՛ուզենայի «Կազմակերպութեանն անդամագրուելու եւ անդամութիւնից դուրս գալու կարգը» յօդուածի դրոյթներին մի յաւելում անել: Գրողների Միութեանը անդամագրուելու համար դիմողը հնարաւոր է, որ, համաձայն ընդունելութեան հայեցակարգի, չյաղթահարի ներկայացուող պահանջները եւ Հ. Գ. Մ. անդամ չընդունուի:

Առաջարկում եմ, որ չընդունուողի համար Հ. Գ. Մ. նոր ընդունելութեանը մասնակցելու որոշակի ժամանակացոյց սահմանուի: Ասենք, չընդունուած անձը ընդունուելու յաջորդ դիմումն իրաւունք ունենայ յանձնել միայն 5 կամ աւելի տարիներ յետոյ, այլ ոչ թէ յաջորդաբար բոլոր ընտրութիւններին: Առաջարկս պայմանաւորուած է նրանով, որ շատերը, առանց իրենց ուժերը հաշուի առնելու, շտապում են դիմում ներկայացնել եւ գրողների ընտանիքին անդամագրուել: Մինչդեռ նման ժամանակացոյցի դէպքում առաւել պատասխանատուութեամբ կը մօտենան խնդրին, եւ գուցէ հնարաւոր լինի խուսափել գրամոլների եւ մերձգրական պատահականութիւնների չդադարող գրոհներից: Միւս կողմից էլ, քիչ հաւանական է, որ ընդունելութիւնների միջեւ ընկած կարճ ժամանակահատուածում այնպիսի ստեղծագործական թռիչքներ արձանագրուեն, որ ընդունող յանձնաժողովը, որոշ անձանց պարագայում, վերանայի նախորդ ընդունելութեանը կայացրած իր որոշումները: Նման կերպարանափոխութիւնները աւելի սազական են հեքիաթի ժանրին:

Առաջարկուող յաւելումի առաւելութիւններից մէկն էլ այն է, որ ընդունող յանձնաժողովի անդամները կ՛ազատուեն արժանին անարժանաւորին խառնուած թեկնածուների բազմաքանակ ներկայութիւնից, եւ հնարաւորութիւնն աւելի մեծ կը լինի ընտրելու իսկապէս շնորհալիներին ու տաղանդաւորներին: Վերջին հանգամանքն առաւել կարեւոր է, քանի որ քիչ չեն, ովքեր Գրողների Միութեան անդամ դառնալուց յետոյ, իրենց միսիան աւարտած համարելով, դադարում են գրել: Բայց սա արդէն ուրիշ թեմա է:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿՈՍԵԱՆ

Լիբանանահայ Գրողներու Համախմբում

Յայտարարութիւն

Հայաստանի Գրողներու Միութեան Կանոնադրութեան նոր տարբերակին քննարկումները կը շարունակուին: Համաձայն բարեփոխեալ Կանոնադրութեան` Հայաստանի եւ Սփիւռքի գրողները այսուհետեւ պիտի ունենան նո՛յն իրաւունքները եւ միեւնոյն պարտաւորութիւնները: Այս առիթով Լիբանանահայ Գրողներու Համախմբումէն ստացանք հետեւեալ «Յայտարարութիւնը», զոր կը յանձնենք մեր ընթերցողներուն ուշադրութեան:

Հայաստանի Գրողներու Միութեան քննարկման սեղանին վրայ դրուած Հ. Գ. Մ.-ի Կանոնադրութեան նոր տարբերակը մեր նոր ժամանակներու յարափոփոխ կշռոյթին հետ քայլ պահող պատմական ու համազգային յանդուգն նախաձեռնութիւն մըն է: Նոր բացուած դարաշրջանին եւ յատկապէս Հայաստանի Հանրապետութեան վերանկախացման իրողութենէն բխած պահանջներուն ու թելադրանքներուն լոյսին տակ կեանքի կոչուած այս անյետաձգելի որոշումը, բնականաբար, վերանորոգ հաւատքով ու վճռականութեամբ ա՛լ աւելի ամրապնդեց իր ծառայական առաքելութեամբ հպարտ մէն մի հայ յանձնառու գրողի հոգին, գիտակցութիւնը եւ ստեղծագործական թափն ու աւիւնը: Արուեստագէտին ու մտաւորականին բնատուր շնորհներուն եւ ստեղծագործական կարողութիւններուն ամբողջական զարգացման, անարգել ծաղկումին եւ նպատակասլաց երթին նախապայմանը հանդիսացող իմացական անկախութեան ամրապնդման ճամբուն վրայ առնուած այս ճակատագրական բարեփոխումը, անկասկած, պիտի տայ իր նոյնքան ճակատագրական, ճիշդ պիտի ըլլար ըսել` անկիւնադարձային որոշումին պատմական արդիւնքները: Հայաստանի եւ Արտերկրի հայ գրողները նոյն աչքով ու միեւնոյն կշիռով դատող այս լայնախոհ ու համահայկական մօտեցումը ամէնէն պերճախօս փաստն է, որ այսօր Հ. Գ. Մ.-ի ղեկավարութիւնը ստանձնած է խիզախ ու ապագայատես վարչութիւն մը, յանձին իր ժրաջան, պայծառատես ու բազմարդիւն նախագահին` Պրն. Լեւոն Անանեանի:

Հիմա, որ վերջնականապէս քանդուած է խորհրդային վարչակարգէն յամեցած նաեւ մշակութային «Պերլինեան պատը», երբ սփիւռքահայ գրողին շնորհուած է իր արդար իրաւունքը` լիարժէք ու լիիրաւ գրողի կարգավիճակը, «Մէկ ազգ, մէկ մշակոյթ» կարգախօսին շուրջ 2002-ին, Մայր Հայաստանի հողին վրայ հայաստանաբնակ ու սփիւռքահայ գրողները ի մի խմբած Գրողներու Համահայկական Ա. Համաժողովին տեսլականը փաստօրէն կը դադրի սիրելի երազ մը ըլլալու իրողութենէն եւ, ի պատիւ Հ. Գ. Մ.-ի ներկայ վարչութեան, կը ստանայ բառին ամբողջական առումով համահայկական տարողութիւն, վարակիչ կենդանութիւն եւ խորիմաստ նշանակութիւն:

Հ. Գ. Մ.-ի առաջադրուած Կանոնադրութեան թիւ 3 յօդուածին` «Կազմակերպութեան անդամագրուելու եւ անդամակցութիւնից դուրս գալու» բարեփոխեալ պայմաններուն 3.1 եւ 3.2 կէտերը, որոնց համաձայն` «Կազմակերպութեան անդամ կարող է դառնալ Հայաստանի Հանրապետութեան, ինչպէս նաեւ արտերկրի իւրաքանչիւր քաղաքացի եւ Սփիւռքի հայազգի քաղաքացի», եւ` «Կազմակերպութեանն անդամագրուած Սփիւռքի քաղաքացիները սոյն կանոնադրութեան 4-րդ կէտով ունեն նոյն իրաւունքները եւ պարտաւորութիւնները», պատիւ կը բերեն նոյնիսկ ամէնէն ժողովրդավար սկզբունքներէ առաջնորդուող որեւէ երկրի: Մարդկային իրաւանց եւ ժողովրդավարութեան նուիրական հիմնակէտերու համաձայն խմբագրուած այս կանոնագրութիւնը արժանի է սփիւռքահայ ու հայրենի բոլոր մշակութային կառոյցներուն, պատասխանատու մարմիններուն եւ հայ մտաւորականութեան բարձր ծափողջոյններուն:

Աւելի՛ն. ան ո՛չ միայն համահայկական առումով ողջունելի իրագործում մըն է, այլեւ` հասուն ու պայծառ մտածողութեամբ ճառագայթող քաղաքակրթական նուաճում մը: «Կազմակերպութեան անդամների իրաւունքներն ու պարտաւորութիւնները» խորագրեալ եւ անոր յաջորդած մնացեալ յօդուածները խօսուն են ըստ ամենայնի: Քաղաքակրթական բարձր գիտակցութեան արդիւնք ու ապացոյց այս նոր կանոնագրութեան տարբերակը հպարտութիւն, երջանկութիւն եւ հոգեկան բաւարարութիւն կը ներշնչէ Մեսրոպ Մաշտոցի բանակին զինուոր ոեւէ հայ գրողի, ուր ալ բնակի ան:

Այս նոր իրագործումին շնորհիւ Հ. Գ. Մ.-ի անդամակցած ներքեւ ստորագրեալ նոր անդամներս իր քաղաքակրթական, մշակութային ու նաեւ քաղաքական այս բովանդակութեամբ կը կարդանք Հ. Գ. Մ.-ի Կանոնադրութեան նոր տարբերակը, ի խորոց սրտի կ՛ողջունենք կատարուած պատմական բարեփոխութիւնը եւ Հ. Գ. Մ.-ի արժանաւոր նախագահ Պրն. Լեւոն Անանեանին ու վարչութեան անդամներուն մեր խորին շնորհակալութիւնները յայտնելէ ետք, մեր ողջ կարողութիւններն ու հոգեմտաւոր ուժերը կը դնենք Հ. Գ. Մ.-ի վարչութեան տրամադրութեան տակ` ի փառս Հայ Գրականութեան եւ վասն Հայաստանի Հանրապետութեան հզօրացման ու ամբողջացման:

ՊԷՊՕ ՍԻՄՈՆԵԱՆ
ՇԱՀԱՆԴՈՒԽՏ
ԱՐԱՄ ՍԵՓԷԹՃԵԱՆ
ԱՐԱ ԱՐԾՐՈՒՆԻ
ՅԱԿՈԲ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ
ԺԻՐԱՅՐ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ
ԶՈՀՐԱՊ ԳԻՐԷՋԵԱՆ
ՍԱՐԳԻՍ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ
ՀԱՄԲԻԿ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ
ՇՈՒՇԻԿ ՏԱՍՆԱՊԵՏԵԱՆ
ԽԱՉԻԿ ՏԷՏԷԵԱՆ
ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ
ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ

Պէյրութ, 10 մարտ 2012